Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

Сахалар, угаайыга киирэн биэримэҥ!

28.02.2022 14:43 0
Сахалар, угаайыга киирэн биэримэҥ!

Убаастабыллаах төрөппүттэр, учууталлар, сахам дьоно!

Бу күннэргэ социальнай ситимнэри кэтиир-маныыр үлэ күүһүрдэ. Бары билэргит курдук, Россия уонна Украина икки ардыгар сыһыан уустук, күүстээх идеологическай, хас да хаттаҕастаах, ылбычча киһи таайбат, ыраҥалаабат сэриитэ бара турар. Хас да саха ыччата, оҕото социальнай ситимнэргэ “нетвойне” диэн  суруйан быраабы араҥаччылыыр уорганнар манабылларыгар киирбиттэрин туһунан кэпсээн тарҕанна. Күн бэҕэһээ уулуссаҕа оннук суруктаах значок иилиммит кыыһы тутан илдьэ барбыттарын видеоҕа уһулбуттара соцситимнэргэ баар.

Билиҥҥи ыччат, оҕолор үксэ социальнай ситимнэргэ олороллор. Интернет туһата, олоҕу судургутара, көмөтө элбэх. Ол гынан баран туох барыта икки өрүттээх. Идеологическай сэрии биир саамай тутаах сэбиргэлэ – информация. Орто саастаах, саастаах дьон олоҕу көрүүлэрэ чиҥ эбит буоллаҕына, ньуулдьаҕай ыччат өйүн-санаатын булкуйар дөбөҥ. Интернет контенын содула, дьайыыта төһө күүстээҕин билэбит – бэл, тыаҕа олорор саха эйгэлээх, саха төрөппүттэрдээх, эһэлээх-эбэлээх оҕо төрөөбүт тылын букатын умнуор, билбэт буолуор диэри өй-толкуй үлэтин  алдьатарын бары көрдүбүт.

Олоххо уопута суох, ыарахан, аас-туор диэни билбэтэх, государство ыһыллар ыарыытын этинэн-хаанын аһардыбатах ыччат дьон олоҕу телефон, монитор нөҥүө ылынар. Онно үксүн кылабачыгас, күлүмүрдэс, гламурнай “сулустар” олоххо “үөрэтэллэр”. Хайдах гынан сыраны бараабакка түргэнник сытыйа байыахха, кыраһыабай олоххо күөлэһийэ түһүөххэ сөбүн үөрэтэллэр.

Аныгы оҕо – наһаа сиэри-таһынан уйан, аһыныгас, толкуйа быстах буолла. Психологтар “мультяшное мышление” диэн ааттыыллар. Кыайан дириҥэтэн, ырытан өйдүүр кыахтара татым, харахтарыгар көстөр хартыыҥкалары эрэ ылыналлар. Аһыныгас буолуу, дьиҥэ, киһи майгытыгар үчүгэй көстүү буоллаҕа. Ол эрээри ону кэтэх санаалаах дьон туһаналлара баар суол. Биллэн турар, хаан тохтуу, өлүү-cүтүү ким баҕарар уйулҕатын хамсатар.  Бу күннэргэ ТикТок социальнай ситиминэн оҕолор  директэригэр араас ытаабыт-соҥообут, өлбүт-сүппүт оҕолор хаартыскалары ыыта-ыыта “Бу эһиги Путиҥҥыт Украинаҕа оҥордо, кинини утар”, – диэн ис хоһоонноох суруктары быраҕаттыы олороллор.  Оҕолор барахсаттар ону барытын итэҕэйэллэр, страницаларыгар “нетвойне” диэн хэштеги туруоран полиция хараҕар хатаналлар. Интернет тугу да умнубат. Кэлин бу ыччат туох эмэ үлэҕэ, үөрэххэ дуу киирээри гыннахтарына бу суругу ороон таһааран араастаан туһаныахтарын сөп. Онон төрөппүттэр, учууталлар оҕолоргутун кытары кэпсэтиҥ, угаайыга киирэн биэрбэттэрин курдук сүбэлээҥ.

Аны ватсап бөлөхтөрүгэр улахан да дьоммут этиһэн, кыраһан бүттүлэр. Били быыбардарга курдук уоттаах хайдыһыы. Дьонноор, сахалар, биһиги этиһэн уҥа-хаҥа бырахсарбытыттан аан дойду оҥоһуута уларыйан туруо дии саныыгыт дуо? Түксүлүөххэйиҥ, бэйэ-бэйэни кынчарыйан бүтүөххэйиҥ. Ыалбыт Маайааны кытары, коллегабыт Баһылайы кытары үйэбит тухары бииргэ олоруохпут, үлэлиэхпит-хамсыахпыт. Ырытыһар политиктарбыт эн да, мин да баарым туһунан түһээн да баттатыахтара суоҕа.  Туох барыта ааһар, бу да быһыы-майгы ааһыаҕа, бэйэ-бэйэбитин үнтү ылахтаһан баран хайа сирэйбитинэн утары көрсүөх муҥмутуй? Саха киһитэ айылҕаҕа чугас ол иһин аһыныгас. Ол аһыныгас майгыбыт таһынан өркөн өйбүтүн эмиэ холбуоҕуҥ эрэ. Ыраах ханна эрэ,  сымыйата-кырдьыга биллибэт сураҕы истэ-истэ бэйэ икки ардыгар бурайсымыаҕыҥ. Информация диэн – ох. Сир шарын анараа уһугуттан бэтэрээ уһугар тиийэн суоһарар кыахтаах. Или-эйгэни уйгуурдуу ол ох сыалыгар таба түспүтүн кэриэтэ. Онно бэриммэккэ, бэйэбитин да, ычаппытыг да угаайыга киллэрбэккэ, арыый бэлиитикэлээн бүтэн күннээҕи олохпутугар төннүөҕүҥ. Сотору саһаан түбүгэ кэлиэ, сүөһү хотонтон тахсыа, сайылык, ыһыах кэмэ кэлиэ. Ыччат, оҕо үөрэҕин бүтэриэ, үөрэххэ киириэ, ким эрэ үлэ көрдүө, ким эрэ дьиэ туттуо. Бэйэбит субу олорор олохпутун быһаарсыаҕыҥ, аан дойдуну бэлиэр  атыттар быһаардахтара.

***

Прасковья НИКАНОРОВА,

“Аартыкка” анаан. 

Оставить комментарий