“Аар Саха” ырыа туһунан
“Саха” НКИК сылын ахсын “Үрдэл” диэн музыка хайысхаларынан сыл бастыҥнарын биһирээн бэлиэтиир. Омуктар “Грэмми”, Россиялар “Золотой граммофон” диэн музыкаҕа бириэмийэлэрин тэҥэ сахаларга эмиэ итинник биһирэбил олохтоммута олус үчүгэй. Айар киһиэхэ көрөөччү, истээччи биһирэбилэ күндүтүн ааһан суолун торумнууругар, тэлинэригэр сирдиир сулус буолар.
Ааспыт 2022 сыл түмүгүнэн бастыҥ ырыанан KitJah толоруутугар “Аар Саха” диэн ырыа бастаата. Бу ырыаны ыраах айаннаан истэхпинэ доҕотторум “иһит эрэ, бэрт дьикти энергетикэлээх, этитии курдук ырыаны бу уол таһааарбыт” диэн ютубка сигэтин бырахпыттарын истэн баран, кырдьык, тыла-өһө, музыката, тыаһа-ууһа тута букатын атын турукка киирэн хааллым. Сол курдук, күүстээх тыллаах, дорҕоонноох, ис түгэхтээх айымньыны KitJah иһитиннэрдэ. Сөхтүм, өссө сөхтүм дьон, ордук эдэр ыччат бу ырыаны сөбүлээн истибитигэр уонна бу ырыа кыайарыгар куоластаабытыгар. Дьон уларыйан эрэр эбит. Оттон KitJah эдэр ыччакка сахалыы тыыны иҥэрэр аналлааҕын бигэргэттэ. Кининэн сирэйдэнэн аныгы саха ыччатын туругун, санаатын-оноотун, сороҕор буккуллуутун-тэккилиитин, ол да буоллар сырдыкка талаһыытын, өбүгэлэригэр эргиллиитин көрөбүт.
Аар Саха
Уһуктуо биир Саха,
Омугун туруоруо.
Уһуктаах биир санаа
Көҥүлү олохтуо.
Омугун туруоруо.
Уһуктаах биир санаа.
Уһуктуо биир Саха.
Аар тойон оҕолорун хайаан да көмүскүөҕэ!
Улуу омук сыдьаана тулуйуоҕа!
Биһиги күүстээх өбүгэлээхпит!
Биһиги сырдык итэҕэллээхпит!
Бу кэлбит тургутууну ньоҕойдоһон туоруохпут!
Бүтэһигэр дылы көхсү көхсүгэ туруохпут!
Биһиги биир сутурукпут!
Биһиги Саха диэн омукпут!
Биир саха биэс буолуо,
Бэйэтин бас билиэ.
Үс саха чэлгийиэ,
Сүүс саха тэнийиэ.
Биир саха биэс буолуо,
Бэйэтин бас билиэ.
Үс саха чэлгийиэ,
Сүүс саха тэнийиэ.
Биир омук – биир турук,
Биир ньыгыл сутурук.
Аар саха! Аар олох!
Баар улуу биир номох!
Биир омук – биир турук,
Биир ньыгыл сутурук.
Аар саха! Аар олох!
Баар улуу биир номох!
Биир саха кэскилэ
Түүр омук үөрүүтэ,
Биир омук көҥүлэ
Аан дойду үүнүүтэ.
Биир саха кэскилэ
Түүр омук үөрүүтэ,
Биир омук көҥүлэ
Аан дойду үүнүүтэ.
Биир омук – биир турук,
Биир ньыгыл сутурук.
Аар саха! Аар олох!
Баар улуу биир номох!
Биир омук – биир турук,
Биир ньыгыл сутурук.
Аар саха! Аар олох!
Баар улуу биир номох!
Ырыа тылларын интернеттэн ылан көрдүм, аахтым. Арыллар дьон, ыччат элбээн иһэр. Саха төрүт итэҕэлигэр төннөөччү үксээн иһэрэ киһи сүргэтин көтөҕөр. Бу суруллубут тыллар ис хоһоонноро кимнээххэ анаммытын тустаахтар сэрэйэллэр, чугастык ылыналлар.
Биһиги, сахалар, бэйэбитин сэнэнэр идэлээхпит, өбүгэлэрбитин хаалыылаах курдук саныыбыт. Ис дьиҥэ оннук буолбатаҕа чахчы. Биһиги өбүгэлэрбит билиилэрин быыкаай кыырпаҕа саҥа арыллан эрэр. Аан дойду кистэлэҥэ элбэх, историяны токурутуу, политикаҕа былаан уларытыы, бастааҥҥы төрүт итэҕэли умуннарыы, икки атахтааҕы кулут оҥорор сымыйа итэҕэллэри айыы кэмэ ааһан эрэр. Үйэлэр уларыйар кирбиилэригэр үктэннибит. Мантан антах икки атахтаах төрүт билиитигэр төннөн – Айылҕа, Куйаар сокуонунан Аар олоҕун оҥостор кэмэ кэлиэ. Дьиҥ билиини илдьэ сылдьар Аар Саха аата аартык аайы ааттаныа, ол туһугар , бастатан туран, өйбүт-санаабыт биир ньыгыл сутурук курдук түмүллүөхтээх. Киһи көҥүл үйэтэ син биир кэлиэҕэ, улууканнаах убайдарбыт сырдык ыра санаалара туолуоҕа, сырдык итэҕэлбит биир кыра омуктан тиллэн икки атахтаахха барытыгар тэнийиэҕэ, норуот, дьон туһугар сүрэхтиин-быардыын ыалдьар дьиҥнээх айдарыылаах, күүстээх-кыахтаах салайааччылар кэлиэхтэрэ!
***
Байбал СИИПСЭП,
Дьокуускай к.
Обсуждение • 19
Добавить комментарийОставить комментарий
Шиномонтаж Левша
Cтоматология 32
Син бэрт тыллаах остоох ырыа эбит да.. Сорого, кэм да аныгы дьон тылынан – хосуйуутунан, хайдах эрэ.. “Биир Саха” диэн туохпутуй, “туруоруо омугун” диэн туохпутуй.. Били сэбиэскэй сагана биир поэт, хомсомуол уол туунну харабылга барарын тусунан “сэбин туора кыбынан барыа туунну сырыыга” диэн дьону куллэрбитигэр дылы буоллага. Биир саха буолуо ини, ус саха буолуо ини, биэс саха буолуо ини, суус саха буолуо ини.. Молуйуон саха буолуохпут эрэ диэннэ тиийбэтэх.
Аар саха – KitJah
Тылын бэйэтэ суруйар быһыылаах дуу.Тыл өттүгэр сыһыаннаах дьоҥҥосорох тылларын өстөрүн бэрэбиэркэлээн сөп эбит.Саҥа сүүрэн ырыа буоллаҕа.Маладьыас.
Тыла Орто.Бэйэтин тывныгар соп тубэьиннэрэр.Ол иьин им хоьооно чычаас.Билицци дьон Сахалыыны Ситэ билбэт сиппэт ойдообот.Киэц философиялаах тыл онно ой мэйии наада.Табаннан айаннаан иьэр курдук тургэнник оттомо суох сацараллар.Оннук буолар диэни -Оннук буо.Бу тугуй.Бэ буо до-диэн хотулар сацарар тыллара.Саха тыла уьун киэц.Бу уол эбэцки.Онон син биир итэ5эс со5ус.Арай коннорон комолоьон биэрэллэрэ буоллар.Урукку поэттар хоьооннорун тилиннэрэн ырыа ыллыа этилэр.Тыла ордук.Тугу да айбаккын.Ураацхай Саха Ус Саха диэн баар.Саха гунн- хуун омук.Сири Сибири кэрийэн сэриилэн симэлийэр уьукка кэллэ.Олох сокуона.Кэрдииьэ тумуктэнэр кэмэ.Буолар буолбат Кыра эдэр омук булкуьан ньимси уктуур кырдьа5ас омугу.Билигин Европа эстээри турар.Хаамайы дьон Кун туун элбээн куораты уматар урасхаллыыр.Урукку открытка курдук киьи корон ымсыырар куораттара суохтар.
Молуйуон Саха диэццэ тиийбэтэх диэ.Онон били ыралара туолбат буолла.Ону да омугу кытта холбуу тутан аа5аллар.Ол сыыьа.Араас Саха диэн буолла да Саха эрэ.Дьону буккуйан.Кэлии дьон бугун баар сарсын суох.Ону хайдах аа5а5ын.Син биир сатаммат.Гастер вахта элбэх.Бары бэйэлэрэ туспа дойдулаах дьон.
Ырыаьыттарга ырыата суруйан биэриц.Талааннах дьон элбэх дии.Теманнан арааран.Тургэн бытаан диэн.Бу олоххо билицци кэми корон соп тубэьиннэрэн.Патриотическай эдэр дьоццо соп тубэьэр гына.Ырыа тыла тиийбэт.
Сеп этии ейдее5умсуйэр уерэтэр такайар дьон уксу ону элбэхтэ санара барбакка5ыт суруйарга кемелеьун кыах суох буолла5ына тылгытын ескутун керунун!!!!
Бутэьик колуонэ ырыаьыттар 90-сыллаа5ылар ордуктар.Били Сахалыы консепция кэмэ этэ.Е.Жирков са5ана.Культура колледж ( бу сэптэрэ конноро турар ол иьин нуччалы соро5о)алгысчыт Афанисий Федоров бэркэ ол са5ана о5олору уорэппиттэрэ.Далаана Эрчим Саарын Сахаайа Ан.Бурнашев Е.Степанов В. Ларионова уо.д.а.Куолас ырыа тыла тутту хаптыы олус бэрт.Билигин барыта тоттору тустэ.
Кэскил Баишев в новом амплуа. Онно эмиэ Харысхалым, хотугу былаахпыт, муораттан муора5а, хотугу тыал. Билигин саха тыла сана кэрдиис кэмнэ кэллэ. Эдэр ыччат скажи спасибо что он пишет и поет песни по якутски. Сиримэн талыман. Маннык саха тыл эдэр ыччакка круто слышится. Ойуунускай кэм тылын умнун!
А что мы спали что ли. уhуктун диэн. Наhаа уhуктар наадата суох. Нач. 1930-х конфедералистар курдук – им было мало автономии, дай им сюзной республики. Инньэ гынан спровоцировали репрессии, сами были расстреляны и других за собой недалеких. неграмотных потащили на убой
Аны сахалары – Биир Саха диэхтэрэ Киджаалыы
Бу ырытыыга кыттыбыт дьон бары саастаах, төбөлөрүн олоруута уруккулуу бааллан хаалбыт дьон быһыылаах – материальнай эйгэ дьоно. Ырыа тыла-өһө иччилээх, эттэриилээх. Билигин атын үйэ – духуобунас кэмэ кэллэ. Китджа бэйэтэ эмиэ боростой, бүтэй уол буолбатах. Кини ыччаттарга дьайар ырыаны, дорҕоону айар бэйэтэ миссиялаах.
Аһара материальнай – харчы эйгэтигэр охтон хааллыбыт. Духуобунас, сиэр-майгы айгыраата. Барыт биир тэҥ – духовнай да, материальнай да эйгэ тэҥҥэ сайдыахтаах. Дьон уһуктуохтаах. Саха сырдык итэҕэлэ икки атахтаахха тарҕаныахтаах. Туох баар билиҥҥи религиялар киһини баттыыр, силиитин супту оборор, салайар элитэ интэриэһигэр оҥоруллубут итэҕэллэр. Айылҕа, Куйаар сокуонугар оҥоһуллубут дьиҥнээх итэҕэл бу аҕыйах ахсааннаах сахалар илдьэ, харыстыы, тута сылдьаллар. Оннук миссиялаах омук хаһан да мөлүйүөнүнэн элбээбэт. Хас биирдии омук ахсаана Үөһэ сурулла сылдьар, ыйааҕа оннук. Сахалар ахсааннара син биир 300 тыһ. тахсыбат диэн айылгылаахтар этэллэр дии. Дьиҥ ийэ тылы, сиэри-туому, үгэһи, Айыы итэҕэли тута сылдьар 300 тыһ саха. Онтон докумуонунан эрэ саха ахсаана элбэх эрээри, омуктарга тахсар, омуктары ылар, атын сиргэ көһөн барар, тылын умнар – саха буолан бүтэр.
СёбулэЬэбин. УёЬээ бары саастаах дьон суруйбуттара биллэр. Аныгы кэм оло5о, ирдэбилэ уларыйа турар ээ. Онноо5ор биирдэ радионан ырыа туЬунан биэриигэ аатырбыт ырыаЬыппыт Алексей Егоровтан хайдах эрэ ытыттара санаабытым. Ол туохтан? Биир эдэр ырыаЬыт тэтимнээх (танцевальнай) ритмичнэй диэххэ ырыатын улту сиилээн кээстэ: тыла солуута суох, оннук-маннык, биЬиги эрэ айарбыт дьицнээх ырыа диэбит курдук. Дьицинэн уцкуугэ барсар, сахалыы ырыа. Ити кэннэ ол ырыаны радио5а тыаЬаппат буолан хаалтара. Тахсан эрэр сулус умулунна5а ол. Дьэ, оннук бэрпин дэнэр буолла5ына, бэйэтэ аныгы уцкуу ырыатын айыа5ын. Ыччаппыт буолла5ына наар омук ырыатынан уцкуулуур. Дьицэр ити жанр музыкальнай культура сайдыытын биир кэруцэ ээ
«Материальнайга о5уннубут, духобунас наада» диэн он-тот киьи санаата. Олохпут учугэй эбит. Аспыт-танаспыт халлаантан туьэ турар, онно кыьаллыбаппыт, бэйэтэ кэлэр диэн ойдобуллээхпит. Онон улэлээбэккэ-хамсаабакка, харчыга-материальнайга кыьаммакка ырыа-ункуу, олонхо, театр сайдыытыгар охтон эрэбит. Ол сыыьа дии саныыбын. Олох торутэ – улэ! Анардас духуобунаьынан сайдар кыах суох!
Аны Киджа ыччаттан сылтаан “Ойуунускай тылын умнун! “ диэн буолла дуу. Бу маннык тыллаах дьон Ойуунскай тыыннагар да бааллар этэ. Эмиэ оччотоогу эдэрдэр. Эмиэ турун,сытын, усуктун, улэлээн диэн хосоон тыллаахтар. Сана тылы айабыт диэччилэр, олонхону утары охсор илиибин утары уунабын диэччилэр. Онтон духовность диэннэ … Америка Хара рэпердэрин утуктэр, бутуннуу тату, били былыргы тигиилээх сирэйдээх дьирикинэй омук курдук уолгутун улахан духовность диэмээри гынабын. Ыллаатын, туох буолуой. Ол эрэн бу уол тула туох эрэ искусственнай,политикага сысыаннаах супсугуруу буолла бысылаах. Ыччаты били туохха эрэ “усугуннараары”, тугун эрэ “омугун туруораары”. Того эрэ асара “конул“, да “конул” диэни оро тутуу курдук. Кимтэн ,туохтан конул эбитэ буолла..
Ээ Цойы утуктэр: Требуют наши сердца Перемен! Требуют наши глаза В нашем смехе и в наших слезах и в пульсации вен Перемен! диэбитигэр дылы. Аскалон Павлов, Кэскил Баишев, Киджа – биир халыыптаах ырыаhsnnfh.
Юрмала5а 1988с. Малинин “Коррида” диэн эмиэ иннэ-кэннэ биллибэт ырыанан кыайбытыгар дылы Киджа Урдэлгэ сентиментальнай эстрадалары, бары таптал ырыаларын кыайда. Билигин грубай героизм мода. Маяковскай эппитигэр дылы: “Тише ораторы Ваше слово товарищ Маузер!”
Убаастабыллаах ейдее5умсуйэр санарар инэрэр кириитиктэр!Бука баьаалыста тылгытын ескутун керунун!Дьону быьа санарар ырытар сиилиир дьон уксу олор быыстарыгар кииримэн оннук этэр санаалаах буоллаххытына биир санаалаахтар диэн белехте ду туохта ду тэринин уонна онно илэ хоро кэпсэтин дьон улэтин сыаналаан бэйэ5итин ис туругун харыстаан🙌🏻ейдее5умсуйэр дьон уксу онтон улэлиир киьи а5ыйах🙌🏻Чэгиэн буолун!Этэннэ буолун! Уунун сайдын кэскиллээх буолун😊🙌🏻
Аны Киджа иккис аата товарищ Маузер диэн буоллун!
Манна мээнэ2 коменныыр дьон мээнэ санарыман кини ити ырыатын олбут быраатыгар анаабыт