Курс валют
$
92.37
0.1
99.53
Курс валют
Курс валют
$
92.37
0.1
99.53
Меню
Поиск по сайту

Егор Жирков: “Санаам хоту олоробун”

12.06.2019 15:38 0
Егор Жирков: “Санаам хоту олоробун”

Бэс ыйын 10 күнүгэр Саха Республикатын биллэр-көстөр государственнай, общественнай деятелэ  Егор Петрович Жирков 65 сааһын туолла.

Уус Алдан уонна Өймөкөөн улууһун Бочуоттаах олохтооҕун, Госдума уонна Ил Түмэн хас да ыҥырыылаах мунньаҕын дьокутаатынан талылла сылдьыбыт коллегаларын Егор Жирковы үөрүүлээх бэлиэ күнүнэн Ил Түмэҥҥэ чиэстээтилэр.

Егор Жирков “Аартыкка” анаан интервью биэрбитин бэчээттиибит:

-Егор Петрович, Саха Республикатыгар идэтийбит парламены туруорсалларын туох дии саныыгын?

-Мин санаабар билиҥҥи Ил Түмэн састааба, тутула саамай сөптөөх. Хамнастаах дьокутааттар – сис кэмитиэттэр бэрэстээтэллэрэ баара-суоҕа  19-тар.  Олору аччата сатыыр олуона. Атыттар мунньахха кэлэр-барар орускуоттара  адьас кыра, киһи уутугар-хаарыгар киирэн утарылаһар суумата буолбатах.

Билиҥҥи баар 70 дьокутааттан, идэтийбит парламеҥҥа 20 дьокутааты  хаалларыахха дииллэр. Ол аата 3-4 улуустан биир эрэ дьокутаат талыллар буолар. Ол дьокутаат бэрэстэбиитэл буолар боломуочуйатын толорор кыаҕа суох. Дьокутаатынан аҥаардастыы былаас дьоно, эбэтэр үптээх-астаах, харчылаах, эбэтэр киэҥник аатырбыт (ити Зеленский курдук) дьон эрэ парламеҥҥа  талыллар буолуохтара. Оччотугар Ил Түмэн норуот парламена буолан бүтэр. Арай, баҕар кэнэҕэс дойду үрдүнэн судаарыстыбаннай тутул, партийнай, общественнай тэриллии бэрээдэгэ уларыйдаҕына сокуону оҥорор үрдүкү уорганы онно дьүөрэлээн уларытыахха сөбө буолуо.

-Ил Түмэн алтыс ыҥырыылаах мунньаҕын хаачыстыба өттүнэн сыана быһыаҥ этэ дуу?

-Мин Үөрэх миниистиринэн үлэлээн бүппүтүн кэннэ хас да киһи миниистирдии сырытта. Ол тухары  “кини оннук”, “кини маннык” диэн сыаналаабатаҕым. Парламеҥҥа да сыана быһыахпын баҕарбаппын. Баҕар кэлин…

-Быйыл Ил Түмэн тэриллибитэ 25 сылын туолла. 20 сылын бэлиэтииргэ Дьокуускайга Россия Федерациятын, Дальнай Восток таһымнаах улахан мунньахтар, дьүүллэһиилэр, ырытыылар барбыттара. Саха парламена атын регионнар ортолоругар дьоһуннаах туруорсууларынан, сокуону оҥорсууга инники кэккэҕэ киирбитэ.   

-Мин саныахпар, ситэриилээх былаас сокуону оҥорор үрдүкү уоргаҥҥа суолта ситэ биэрбэтиттэн итинник “уота-күөһэ” суох үбүлүөй ааста. Норуот былааһа баара-суоҕа Ил Түмэн үлэтиттэн көстөр. Александр Жирков адьас таһыма улахан салайааччы буолан 20 сыллаах үбүлүөйгэ улахан политическай, экономическай уонна социальнай суолталаах тэрээһиннэри тэрийдэҕэ. Билиҥҥи Ил Түмэн салайааччыта – саҥа салайааччы. Онон тута улахан тэрээһини тэрийэрэ уустук, политикаҕа саҥардыы үктэннэҕэ.

-Хаһыат, сурунаал барыта Ил Дархан бастакы сылыгар тугу ситистэ диэн ырытыы оҥордулар. Эн туох дии саныыгын ити боппуруоска?

-Республика саҥа салалтатын үлэтин-хамнаһын сыаналыыр арыый эрдэ буолуо дии саныыбын. Ол кэриэтин мин бу салалтаттан тугу эрэйэрбин этиэхпин баҕарабын. Тастан элбэх харчыны – инвестицияны киллэрэргэ үлэлэһиэхтээхтэр. Ааспыт салалтаҕа – үһүс былаас кэмигэр Дальнай Восток сайдыытыгар сүүһүнэн миллиард үп көрүллүбүтүттэн республикаҕа олох дуона суох тиксибитэ. Билигин национальнай проектарынан “Внешэкономбанк”  нөҥүө эмиэ триллионунан харчы хамсыаҕа. Итиннэ биһиги саҥа салалтабыт сатабыллаахтык, өйдөөхтүк бырайыак оҥорон, ааҕан-суоттаан,  киирсэн, көмүскээн республикаҕа инвестиция – уһун харчы  аҕалыахтарын наада.  Итини сэргэ Саха сирин баайын хостуур кэлии хампаанньалары кытары утумнаах үлэ барыан наада. Бу хампаанньалар үлэлиир регионнарын олоҕор-дьаһаҕар быһаччы кыттыһар эбээһинэстэниэхтээхтэр. Быстах харчы сыыһа быраҕан биэрэ-биэрэ сылдьаллара тохтуохтаах. Бюджеппит дефицитин производственнай, промышленнай хампаанньалар суоттарыгар  өйдөөхтүк туруорустахха аччатыахха да, сабыахха да сөп.

-Егор Петрович, 65 сааскар үктэммиччэ, кылгастык, олоххор үс хотторуум уонна үс улахан ситииһиим диэн тугу этиэҥ этэй?

-Үс улахан хотторуу, ситиһиллибэтэх баҕа санаа, кэһэйии, аллараа түһүү да диэххэ сөп…

Бастатан туран, базальтокомпозит бырайыага олоххо киирбэтэҕэ. 1-2 сыл Штыров былааска хаала түспүтэ буоллар, хайаан да ити бырайыак олоххо киириэхтээх этэ. Былаас быһаччы миэхэ куһаҕаннык сыһыаннаспытыттан билигин ТБМ тэрилтэтэ моҥкуруукка турар. Инвестиционнай түһүмэҕэ ситэ тутуллубатах объектар атыыга барыахтаахтар. Ол куһаган.

Иккис кэһэйиим… Икки сыл устата “РИК” ААО суутунан сойуолаан эккирэтистэ. Миллиард аҥаара курдук сууманы, “чааһынай поручительство” диэн ааттаан,  суут уурааҕынан миигиттэн ылҕата сатаата. Түмүгэр РФ Үрдүкү суута мин кырдьыкпын таһаарда эрээри икки сылга үтүргэҥҥэ түбэһии эти-сиини, сүрэҕи-быары кээрэтиитэ баар.

Үсүһэ… Биир быһыы-майгы баар да… Чэ, ону аьара кэпсээмиим.

Оттон ситиһиигэ тийдэххэ… Син ааҕынарым баар дии саныыбын.

Бастатан турар, Национальнай оскуола концепциятын олоххо киллэрии. Кэлин төрүт тылынан оҕону үөрэтиигэ-иитиигэ суолта биэрии  лаппа мөлтөөтө. Ол гынан баран  саха тыыннаах буолар сунньун – оскуолаҕа төрөөбүт тылынан үөрэтии концепциятын  булгуруппата буоллар диэн баҕа санаалаахпын.

Иккиһинэн, көмүс, сурьма хостуур промышленность 1998-1999 сс. кризиска улаханнык оҕустарбатаҕар өҥөлөөхпүн дии саныыбын. “Индигирзолото”,” Алданзолото”, атын да элбэх артыаллар, “Сарылах-Сурьма”  тыыннаах хаалалларын туһугар икки сылы быһа кризистэн тахсар былааны оҥорсон, ол ону олоххо киллэрэр республикатааҕы ыстаабы салайбытым. Өймөкөөҥҥө, Алдан улууһугар билигин көмүс, сурьма производствота тэтимнээхтик үлэлии тураллар.

Үсүһүнэн республикаҕа бастакы олохтоох базальтовай плита оҥорор  собуоту тэрийии уонна салайыы этэ. Саҥа технологиянан хас да социальнай, сүүһүнэн кэтэх, техническэй дьиэлэр тутуллубуттара. Билигин собуот төһө да оҥорон таһаарар кээмэйэ 30 бырыһыан түстэр, син үлэлии, дьону хамнастыы турар.

-Билигин тугунан дарыктанаҕын, кэнэҕэс былааныҥ тугуй?

-Санаам хоту олорор киһи буоларым быһыытынан, тугу санаабыппын ону сыал оҥостон, ону олоххо киллэрээри өйбүн-сүрэхпин анаан сылдьабын.

Саха сирин соҕуруу өттүгэр, хас да буолан гектарынан сир ылан хайа тааһын кытары бадьыыстаһабыт. Уопсайнынан, Саха сирин 60-тан тахса бырыһыана хайа, хайалаах сир. Онон, мэҥэлэр эрэ буолбакка, сахалар бары хайа үрдүгэр буолуохтаахпыт (күлэр).

Саҥа тутуу матырыйаала, бетона оҥоро, айа-тута, төрөтө сылдьабыт. Холобур, бетоммут быылы иҥэриммэт,  бөҕө-таҕа, эмтэрийбэт, кытаанах састааптаах. Өссө биир күүстээх баҕа санаалаахпын да, ону олоххо киллэрэргэ балайда бириэмэ наада. Хотугу айылҕаҕа табыгастаах, итиини тутар, чэпчэки ыйааһыннаах, сыаната удамыр тутуу матырыйаалын үөскэтиэхпин баҕарабын.

***

Aartyk.Ru

 

Оставить комментарий