Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

Анатолий ЧОМЧОЕВ проегынан Дьааҥы Боруулааҕар дьоҕус атомнай станция тутулларын тула кэпсэтии

26.09.2020 10:03 5
Анатолий ЧОМЧОЕВ проегынан Дьааҥы Боруулааҕар дьоҕус атомнай станция тутулларын тула кэпсэтии

Aartyk.Ru редакциятыгар Дьааҥы олохтоохторуттан, нэһилиэк депуттарыттан хас да сурук киирэ сытар. Сурук сүрүн ис хоһооно биир – Боруулаахха Анатолий Чомчоев бырайыагынан атомнай станция тутуох курдуктар, ол тугун-ханныгын ааптар быһааран биэриэ дуо диэн.

Анатолий Игнатьевич уонна Диана Васильевна Чомчоевтарга ити ыйытыыны туһулаабыппытыгар бэрт кэбэҕэстик сөбүлэстилэр. Урутаан эттэххэ, Чомчоевтар Дьокуускайтан 46 биэрэстэ тэйиччи олороллор, “уникальнай” диэбиккэ дылы, дьэ, кырдьык ураты, уһулуччу өйдөөх-санаалаах учуонайдар, сүрэхтиин-быардыын таһыччы патриот дьон. Аныгы үйэҕэ кинилэр курдуктары  бэрт сэдэхтик көрсөр буолбуппут хомолтолоох диэн уос өһүллүүтэ этэн баран чуолаан боппуруоспутугар киириэҕиҥ.

Биһиги “атом” диэни иһиттэхпитинэ, хонукпутун ааҕан барабыт. Биллэн турар, онно Саха сиригэр улахан хоромньуну аҕалбыт 12 сир аннынааҕы ядернай дэлби тэптэрии, ону ааһан Чернобыль, Фукусима атомнай станцияларыгар тахсыбыт саахаллар төрүөт буолбуттара саарбаҕа суох.

Анатолий Игнатьевичтан судургутук, боростой тылынан дьоҕус атомнай источнигыҥ (АСМИ) туһунан быһаар диэбиккэ: “Уустук, үрдүкү технологияны боростой тылынан хайдах да быһаарар кыах суох. Чэ, бу манна уруһуйдаан көрүөм”, – диэт фломастер ылан дуоскаҕа суруйан барар.

-АЭС – атомнай энергетическэй станциялар биэс улахан кутталлаахтар:  1) ядернай, 2) дэлби тэбии, 3) умайыы, 4) радиация, 5) химическэй куттал.

Быһааран эттэххэ, АЭС 300 МВттан кыра энергияны оҥорбот. Холобур, Дьокуускай куорат сыл саамай тымныы кэмигэр 125 МВт электрическэй энергияны туттар. Онон АЭС тутуллар кыаҕа суох. Дьокуускайга АСММ (Атомная станция малой мощности) тутуллуон сөп.  АСММ кыамтата 0-тан 300 МВтка диэри энергияны оҥорор.

Оттон Боруулаах курдук кыра нэһилиэктэргэ олок кыра, быытыкаай 330 КВт эрэ наада. Оттон АСММ 15МВттан намыһах энергияны ирдиир сиргэ тутуллубат – экономическэй өттүнэн барыһа суох,  “неэффективнэй” диэн буолар.

Мин 1988 сыллаахха Чернобыльга тахсыбыт атомнай станция саахалыгар суһал штабы салайан үлэлэппитим. Туох баар  Сэбиэскэй сойуус атомщиктарын,  обороннай-промышленнай комплекстар үлэһиттэрин барыларын кытары үлэлэһэн, салайан сылдьыбытым. Ол сылдьан Москваҕа ядерщиктары көрсөммүн ыйыппытым: “Бу, эһиги, тоҕо кутталлаах  АЭСтары оҥороҕутуй, того кыра кыамталаах куттала суох атомнай станциялары оҥорбоккутуй?” – диэн. 1988 сыллаахха ити ыйытыыга ким да хоруйдаабатаҕа.

Ол кэнниттэн Курчатовскай институту [И.В.Курчатов аатынан Атомнай энергия инстутута] кытары куттала суох атомнай энергияны ылар технологияҕа үлэлэһэ сатаабыппыт. Курчатовтар 20 сыл тухары тугу да айбатахтара. Онтон кэлин өйдөөбүтүм атомнай энергийэни үөрэтэри, чинчийэри “кистэлэҥ” диэн ааттаан баран үргүлдьү сабан иһэллэр эбит, инньэ гынан ким да дьарыктана сатаабат, ис дьиҥин дьиҥнээхтик билэ сатаабат эбит. Мин – Чернобыльга үлэлээн атомнай энергетикэ иһин-таһын, тугун-ханныгын биллэҕим дии.

Билигин МАГАТЭ ирдэбилинэн, ураны атомнай буомба оҥорбот курдук байытыахтааххын. Ол аата ураны 20%-тан үрдүктүк  байытар бобуллар. Биһиги айбыт технологиябытыгар ураны байытыы 20%-ны кыайбат. Соруйан ылан эһэ да сатаатаххына эстибэт. Тимири умата сатаатаххына умайбат буолбат дуо? Ол курдук АСМИ умайбат.

АЭС химическэй содулун Фукусима көрдөрдө.  АЭС умайар түбэлтэтигэр химическай дьаат бөҕөнү таһаарар. Ол оттугуттан тутулуктаах, атомнай станцияларга МОКС-уматыгы тутталлар. Биһиги технологиябыт букатын атын оттугу туттар, онон химическэй дьааты таһаарар кыаҕа суох, радиацията куттала суох нуорма иһинэн (НРБ). Биһиги атомнай энергияны оҥорор дьоҕус оборудованиебыт оттугун космоска, анал проектарга туттуллар уматыгынан солбуйдубут. Ол уматыгы ядерщиктар туттубуттара 30-чча сыл буолла, биһиги айыыбыт буолбатах.

Биһиги технологиябыт – ядернай уонна неядернай – икки чаастары холбуур реактор уратытыгар сытар. Ядернай өттүгэр – киһиэхэ, кыылга, экологияҕа куттала суох уматык туттуллар, оттон ядернайа суоҕугар  – байыаннай техникаҕа туттуллар технология туһаныллар: холобур ити тааҥкаларга  газотурбиннай устройствоны тутталлар, ол оннугу сыһыардыбыт. Бу икки технологияны холбоотубут.

Проект уон сылы быһа оҥоһулунна, сүүстэн тахса учуонай үлэлээтэ. Мин ити проегы манна олорон салайдым. Сорохтор “Чомчоев тайҕаҕа олорон соҕотоҕун атомнай станция айбыт” диэн кэпсэтэллэрин иһин ити этэбин. Оннук буолбатах, элбэх учуонай үлэлээтэ. Уон сыллаах үлэбит түмүгүн аан дойдуга иһитиннэрдибит, омук сиригэр ыстатыйа бөҕө бэчээттэннэ, ырытыы, дьүүллэһии бөҕө буоллулар. Тоһоҕолоон этэбин – бу маннык технология Россияга эрэ баар. Американецтар 90-с сылларга Росатомтан икки реакторы атыыласпыттара, ол эрээри билиҥҥитэ КПД-лара 15% эрэ, элбэҕи ыла иликтэр.

Бу биһиги оҥорбут дьоҕус атомнай источникпыт технологията уникальнай уонна кэскиллээх. Аан дойду барыта чэпчэки, куттала суох энергияни толкуйдуу сатыыр. Сотору кэминэн бу технология син биир тэнийиэҕэ, уматык, оттук өттүгэр улахан уларыйыы тахсыаҕа. Билигин бириэмэ сүүйэн, тутум баттаһан бу технологияны олоххо киллэрэн, аҥаардас бу технологияны  атын дойдуларга атыылаан да айахпытын ииттиниэхпитин сөп. Алмаас, көмүс, ньиэп, гаас хостуур наадата суох буолар.

Ол иһин биһиги отой атын оттукка үлэлиир, куттала суох,  чэпчэки сыаналаах боростой баҕайы  микроисточник оҥордубут, – диир Анатолий Игнатьевич.
Анатолий Чомчоев этэринэн, биир атомнай микроисточник сыаната 2 мөл. солкуобай. “Уонна 50 сылы быһа  умнан кэбиһэҕин. Боруулаах олохтооҕо ыйга энергияны туттарыгар  1 мөһөөгү төлүүр буолуоҕа. Бүттэ”.
– Оччотугар нэһилиэктэр эһиэхэ 2 мөлүйүөнү төлөөн АСМИ ылан туруоран баран 50 сыл энергияҕэ төбөлөрүн сынньыбакка уинан кэбиһэллэр?

-Бэйи, тохтоо. Росатомнар сүрдээх дьон. Ол нэһилиэк барахсан харчытын ылан баран төттөрү-таары эргитэ сылдьыахтарын сөп. Оннооҕор Дерипаска курдук киһини отоойкоҕо олордор дьон буоллаҕа. Республика таһымыгар кэпсэтии,  дуогабар наада. Ол дуогабары хонтуруоллуур, Росатомы кытары тэҥҥэ аахсар атомщик, ядерщик наада. Бу харчы ханна туттулунна, туох үлэ оҥоһулунна диэн ирдиир быһаарсар специалист наада. Саха сирин аатыттан миигин бэрэстэбиитэл оҥоруҥ диэн этэбин, баһаалыста мин билиибин, кыахпын туһаныҥ, чэгиэн эрдэхпинэ туһана сатааҥ диэн этэ сатыыбын.
Саҥа технология, биллэн турар, норуокка туһата эргиччи. Айылҕа да алдьаммат, харчы да кэмчилэнэр, сайдыыга да  олук буолар. Биһиги курдук улахан сирдээх-уоттаах сиргэ абыраллаах буолсу. Ол гынан баран ити эмиэ “ноолоох”. Чох, ньиэп, гаас хостоон уматыгы, оттугу оҥорон атыылаан байан-тайан олорор улахан корпорациялар, хампаанньалар, олигархтар ити технология олоххо киирдэҕинэ эстэллэр.

“Ким да кинилэртэн тутулуга суох буолан хаалар. Боруулаах да буоллун, атын нэһилиэктэр, тэрилтэлэр да буоллун”, – диэн саҥа технологияны утарсар баай дьон туһунан учуонай этэр.

“Саҥа технология барыстааҕын өйдөөбөт буолбатахтар. Бары өйдүүллэр! Утараллара диэн – дьокуускайдар, москвалар бары Боруулаах курдук нэһилиэктэртэн аһаан олороллор. Уматык, оттук таһыытыгар, хочуолунай тутуутугар, ГЭС линиятын тардарга, өрөмүөннүүргэ… Откат!  Аҥаардас “Якутскэнерго” линиятынан оттугу таһыыга, хааччыйыыга 15 млрд көрүллэр. Сылын ахсын! Оттон дьоҕус биһиги оҥорбут технологиябытын дойду үрдүнэн тарҕатарга баара-суоҕа 8 млрд эрэ наада эбээт!”, – диэн Чомчоев кыһыйар.

Онон, билиҥҥитэ боруулаахтар Анатолий Чомчоев проегын өйдөөн, өйөөбүт дьон соҕотох кинилэр эрэ буолаллар. Маны республика таһымыгар таһааран Ил Дархаммыт Айсен Николаев өйүөн сөбө.

***

Туйаара НУТЧИНА,

Aartyk.Ru

Обсуждение • 5

Добавить комментарий
  1. Радио

    Туох да диир, моккуьэр или поддержкалыыр кыах суох. Билбэт дьыалам. Чомчоойоп хайдах эрэ боростуой ба5айытык эрээри халбан со5ус курдук быьаарар.

  2. Декабрист

    Ядернай еттугэр- тулалыыр эйгэ5э, киhиэхэ буортута суох диир да5аны, билигин оннук технология суох, теhе да5аны АСММ диэбитин иhин. Ылан кердеххе ити “Буревестник” диэн ракеталарын дэлэ5э “Летающий Чернобыль” диэхтэрэ дуо?
    Космическай спутниктарга туттулла сылдьыбыт ядернай энергоустановкалар эмиэ.
    Уопсайынан Росатом, байыаннайдар сыhыаннаах буоллахтарына, боппуруостар уескууллэр. Аны Чомчоойоп ученай буолбатах, туох да диэбит иhин, уонна уруккуттан фантазиялаах со5ус киhиннэн биллэр.
    Ротари- клубка сыhыанын да ылан керуеххэ сеп.
    Ол Ротари туhунан “Аартык” бэйэтэ да5аны урут суруйан турар.
    Уопсайынан хайдах эрэ кимнээ5и эрэ( “Росатомы”дуу, байыаннайдары дуу, ессе кими эрэ?) лоббистыы олорор дуу диэн санаалар киирэллэр. Ба5ар сыыhaрым буолуо. Бэйэбит киhитэ, сахабыт эрэ диэн, икки илиибитин уунан, “одобрямс” буола охсор сыыhа буолуо дии саныыбын. Улаханнык токкуйдуу, ырыта туhуеххэ наада быhыылаах.

  3. эра бабла

    ничего личного только бизнес, вот так рушиться легенда

  4. мда

    технология оттунэн боппуруос суох,кырдьык бысылаах.Боппуруос как всегда. финасага. Чомчоев биир ыарга туруоруллар атомнай контейнер 2 мол.солк. диир. Ити бука алын кыччатыллан этиллэр суума буолуо. Обычно итинник проектар олоххо киирэллэригэр сыаналара уосээ диэки куускэ хамсыыр. Чэ, 2 дуу 3 дуу мол. солк. буоллун даганы. Тыа сиригэр оччо харчыны ититэр систиэмэгэ биирдэ ууран биэрэр ыал биир эмэ баара дуу. суога дуу. Оччотугар эмиэ бюджет уйунар диэн буолар. Чэ, биир дэриэбинэ грубо говоря, суус ыалыгар атомнай станцияны туруорга 200, 300 мол. солк. наада. Онтон кун бугун государство жкх линиятынан чогунан,гаасынан оттуллар инфраструктурага суусунэн миилиарды укта, уга олорор. Ону хайдах эмискэ барытын обнули гынан, убытокка анньан ити малай атомнай станцияга суусунэн миллиарды хат угуой, суох бого буоллага. Онон бу проект олоххо бэрт хойут, сыыйа киирэн барыан соп. Ким да манна инвестиция уга охсорго кысаныа да,кыаллыа да суога. Биир эмэ ыалга, дэриэбинэгэ эксперименьтальнай курдук туруоруохтарын соп. Хата бу, Дьааны Боруулаагын дьоно маладьыастар , алгаска оннук эксперименна тиксэн хаалыахтарын соп эбит. Били финансовай пирамидага бастаабыт киси курдук..

  5. мда

    Чомчоев уонна РОСАТОМ-нартан бэйэтэ да сэрэкэчийэр эбит.Эппит дии, алдьархайдаах дьон. онноогор Дерипасканы отоойкого олордор дьон диэн..

Оставить комментарий    

Шиномонтаж Левша

СахаСтройПлит
Cтоматология 32
«Стоматология Все 32»