Саха оһуора – билии кистэлэҥэ

Сибээс сайдан дьон алтыһыыта судургу, дөбөҥ буолла. Бассаапка ким тугу сэргииринэн көрөн бөлөхтөр тэриллэллэр.

“Олох суола” бассаап-бөлөх салайааччыта Батай Көстөкүүн уустарга, иистээх дьоҥҥо саха оһуорун кодун быһаарар. WhatsApp: https://chat.whatsapp.com/BBWZfHzOML87f5lWRnIBG2. .

“Саха оһуора – өбүгэлэрбит суруктара, билиини кистэлэҥ бэлиэнэн биэрбит кода, ол код эйгэҕэ үлэлиир, сыыһа-халты туттумуохха наада, күүстээх программалаахтар”, – диэн такайар.

Кытай ырыынагар унтуу “билэтэ”, “оһуора” диэн хото атыылыыллар. Маны быһаарсар дьон букатын сөбүлээбэттэр:

“Кытайдар иероглифтара – бэлиэ, символ. Онон бэлиэ, символ Эйгэҕэ хайдах үлэлииллэрин бэркэ диэн билэллэр. Өркөн өйдөөхтөрө Конфуцийдара этэн турар: “Миром правят знаки и символы, а не слово и законы”, – диэн. Кытай “сахалыы оһуордара” билэҕэ – таҥнары тутуллубут буолаллар, өйдөөн көрөөрүҥ эрэ. Ити кырыыс: дьадай, тиийбит тирии таппат-тараһа буол диэн суолталаах. Дьадаҥы киһи кытайдартан эрэ атыылаһарыгар тиийэр буоллаҕа. Оҕуруктаах өйдөөхтөр бэлиэ, символ дьайар күүһүн билэн соруйан оннук тутталлар”.

Батай Көстөкүүн бассаап-бөлөҕөр оһуор ойуутун таһааран туран бэрт судургу тылынан холобурдаан быһаарар.

-Бу сыыһа оһуор. Бу оҥоһуу тоҕо куһаҕан ис өйдөбүллээҕин билиэх тустааххыт.

Бу ойуу – саха оһуорун культурнай кодун алдьатыы. ЭР-ОЙОХ символын ыспыттар.
Үс куккутунан холбоһон, ыал буолан, Айыы суолун тутан, үс дойдулуун иллэһэн чөл ийэ куттаах удьуору ууһатын (үөһэ өттө) диэн алгыһы алдьатаннар буор кутунан эрэ холбоһууну хаалларбыттар (аллараа өттө).

Буор кутунан эрэ холбоһуу сахалыыта – иссии.

Хара оһуору көрдөрбүппүн хаттаан көрүҥ эрэ. Буор кутунан холбоһууну бүөр, көҕүөр иһигэр угуу, үтүлүк оһуоругар туттуу – кырыыс.

17- с үйэттэн ыла оһуордарбыт ис өйлөбүллэрэ итинник буолбут.
Ону үтүктэн оһуордуу сылдьабыт.
Оҕо эрдэххиттэн “күүлэйдээ” диэн символ, знак үлэлиир.

Рунанан таҥыллыбыт саха оһуора – сурук.
Көстүбэт эйгэни кытта быһа алтыһар.
17- с үйэттэн ылата биир да сөп оһуордаах көҕүөр суох буолбут.
Күн бүгүҥҥэ дылы көҕүөр барыта маннык.

Көҕүөр – ийэ көҕүөр, иһигэр оҕо үс кута оһуорданыллыахтаах. Манна иссии киирэн турар.
Кинигэттэн үтүктэн бүтүн.
Бастаан үөрэтиҥ.

Хайдах наар биири оҥоруохпутуй диэмэҥ.
Оһуор ритуальнай таҥаска эрэ баар буолуохтаах.
Холобура сүктэр кыыс таҥаһа эрэ оһуорданыллар.

Ыал буолан, удьуору ууһатар, олох олорор программатын суруйан ыыталлар.
Ону кыыстыын-эмээхсинниин бары сыыһа оһуорданан баран киэргэнии.
Аһары баран эр дьону кытта оһуордаан киэргэтэбит.

Кодтаах, программаламмыт оһуордар.
Дьиэлэри оһуордуур олох сыыһа эбит.
Орнаменнары толкуйдаан, тобулан оҥоруу ирдэнэр.

Бабаарына диэн тутуулаахпыт.
6-8 муннуктаах буолар. Ортотугар холумтаннаах. Тула сыҥаһа ороннордоох. Буруо тахсар үөлэстээх. Буор муосталаах.
Бу тутуубутун тоҕо эрэ поварня (бабаарына) дииллэр. Сайын күөстэнэргэ туттулларын иһин.
6-8 кырыылаах дьиэ ритуальнай, сиэр-туом оҥоһуллар дьиэтэ буолуох курдук.
Холумтан былыргы өйдөбүлэ алтыһар.

Нууччалар эбэлэрин баба дииллэр, умнуллубут өйдөбүлэ – мудрая.
БА руна үөһэттэн түһэр сырдык эниэргийэ символа.
Ба Бө Аар Ини руна знактарынан таҥнахха бабаарына өйдөбүлэ улаатан тахсар.
Саха тутуута барыта элбэх сыалга туттуллар гына оҥоһуллар.
Бабаарына үөһэлэрдиин алтыһар сир.

Фотография 1820 сылтан тарҕанан барбыта.
Былыргы хаартыскалар наһаа былыргы буолбатахтар.
Ол да буоллар  уларыйыы бара турара тута көстөр.
Символ уларыйыыта знакка дьайбат.
Соруйан алдьатыахха эрэ сөп, өйдөбүлүн ыһан.

Ити сайдыы, тупсарыы диэһин өй ииригириитэ.
Мандар хомуйан биир сиргэ муспатаҕа буоллар, оһуордарбыт кодтарын алдьаппыттарын билиэ суох эбиппит, биитэр олох хойут билиэхтэрэ эбитэ дуу.

17- с үйэттэн саха оһуора тосту уларыйбыт, сайдыы, тупсарыы барбыт диэн быһааран суруйуу баһаам этэ.
Оһуор, киэргэл, лировиднай орнамены үтүктүү, кэрэҕэ тардыһыы диэн буолара.
Оччолорго итэҕэли кытта религияны үөрэтии, ырытыы, тэҥнээһин өйгө да суоҕа.
Барыта европизация үтүөтэ аатырара.

Дьиҥнээх билиини саһыарбыт саха оччотооҕу кэмнэргэ оннук дьаһаныахтааҕа буолуо.
Тигээйи уйатыгар уоту анньан суох оҥороллор. Тигээйилэр уокка кэлэн түһэн, уйаларын көмүскээри былдьаналлар.
От охсо сырыттахха тигээйи эрэйдээччи.

Саха үйэ уларыйарын кэтэстэҕэ, кэмэ кэлэн руна битик кистэлэҥин аһар.
Оһуордары ыһа-тоҕо туттуо суохтаахпыт.

Кытайдар туттан бизнес оҥорбуттарын хайдах гынан бобуохха сөбө буолла.
Бэйэбит кистии соҕус, харыстаан тутта сатыахтаахпыт.
Кистэлэҥ билии, ону өйдөтөөрү аһаҕастык кэпсиибит.

Былыргы куйах кэлин симэх буолбут диэни итэҕэйиэххэ сөп дуо?
Саарбахтыыбын.

Симэх, оһуор – билиини саһыарар ньыма. Ис өйдөбүлэ ааҕыллар.
400 сылы быһа үлэлээбит знактар, символлар дьайыылара олоххо көстөр.
Оһуордарбыт кодтарын көннөрүү сүрдээх дөбөҥнүк оҥоһуллар.
Ааҕан үөрэтиҥ.

Папкаламмыт ыстатыйалар.
1.Билэ оһуора – 100₽
2. Бүөр ойуу – 100₽.
3. Кэһэх – 200₽.
4. Биэс харах – 200₽.
5. Саха оһуорун культурнай кода – 300₽.
6. Кымыс иһиттэрин ойуута – 300₽.
7. Таҥалай сон – 500₽.
8. Остуоруйа, олоҥхо – 500₽.
9. Сэргэ Ытык символ – 500₽.

89148221494

Батай Көстөкүүн

***

Aartyk.Ru