Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

Бил баһыттан сытыйар

15.05.2021 10:33 16
Бил баһыттан сытыйар

Сахалыы саҥа, тыл ыраас буоларын туһунан кэпсэтиигэ кыттыһан бэйэтин санаатын этинэр ааҕааччы үгүс буолла. Дьон-сэргэ “Саха” НКИК суолтатын улаханнык өйдүүр буолан, “Саха араадьыйата сахалыы саҥаны алдьатта” диэн ыстатыйаҕа хардаран, кыттыһан санаатын этинэр.

-Ыытааччылар тыллара куукуна иhинээ5и кэпсэтиини санатар. Киэн билиилээх ыытааччы дьон хара5ын,кулгаа5ын аhан биэрэр информацияны тиэрдиэхтээх, үгүс туhалаа5ы кэпсиэхтээх, истээччилэри, көрөөччүлэри толкуйдатыахтаах. Аҥардас аралдьытыынан муҥурданар тутах. Иитээччи, үөрэтээччи, тэрийээччи буолуохтаах. Онон ылбычча киhи ыытааччы буолбат. Салайааччылар ыытааччылары сүүмэрдээн үлэҕэ ылыахтаах.

– Оннук буолбакка! Бил баһыттан сытыйар. Араадьыйа диэн түүннэри-күннэри суккуйар тэрээбэ ханна баҕарар баар, дьиэҕэ, даачаҕа, массыынаҕа, төлөпүөҥҥэ.

Тэлэбиидэнньэ да ютубка кытта киирэн үйэтийэр гына сайынна диэн киһиргэнэбит. Уус-алданнары тута истэн билэҕин, ”истибиппитиГЭН”, “ылбыппытыГАН” , “илии баттаабыппытыГАН” диэн, дьэ накаас. Ону сэргэ мэҥэлэр, уус-алданнар, таатталар уонна чурапчылар “эн ыйытыы биэриэН дуо”, бачча чааска кэлиэН“ дуо диэн саҥарар нуормалаахтар, ол араадьыйа нөҥүө быстыбакка күннэтэ иһиллэр.

Билигин тылдьыт бөҕөтө бөөччөллөн бэлэм сытар ааттаах. Онон тутуһабыт дэһэллэр. Ким билэр, ол көстүбэт.

Биир иэдээммит быһыытынан, кыра оҕотуттан сиппит киһиэхэ тиийэ, дьикти  көстүү баар. Холобур, биэриини ыытааччы ыйытар:

  • Дьэ, бу эн мунньахха төһө элбэхтик санааҕын этинэҕиний?
  • Ээ, мин куруук тыл этээчЧИМ. Санаабын баҕас этээчЧИМ, арай дьон эрдэ этэн кээстэхтэринэ, саҥата суох тураачЧЫМ, – диир киһитэ.

Саха тылыгар “этээччибин” диир оннугар “этээччим”, “турааччыбын” оннугар “турааччым” буолан хаалбыта ыраатта! Бу тугуй? Маны көннөрөр ийэ-аҕа, оскуола-учуутал бүгүн суох дуо? Үөҕүллэр сэбиэскэй кэмҥэ быраабыла баара: этээччибин – этээччим суох, турааччыбын – турааччым суох. Билигин итини араарбаттар. Оннооҕор тойотторбут дакылааттарыгар “ээ, итини мин истээчЧИМ”, “сокуон быһыытынан дьоҥҥо толортороочЧУМ” диэн кэҕийии.

Ити ЧИМ диэн сыһыарыыны биир эмэ учуутал сөпкө өйдөтөрө дуу? “Мин үөрэнээчЧИМ” –  мой ученик, “мин батыһаачЧЫМ” –  мой последователь буолан тылбаастанарыгар тиийэр, кини били “я обычно учусь у кого-то…” эбэтэр “я обычно следую… этому примеру” диэн этиэн баҕарбыта ырааҕынан сылдьар кыһалҕатын билбэт муҥ үөскээтэ.

Наһаа элбэх сыыс тыл баар. Олох бөх-сыыс тыл:

  • Дьэ, эрэ, күндү доҕоттор, чэйиҥ, кытаатыаҕыҥ, бу нүөмэрдэргэ эрийэн кэлиэҕиҥ, биһигини кытта бииргэ буолуоҕуҥ! Күндү доҕотторум, эппитим курдук, эрэнэбит, күүтэбит, – дии-дии, ити “күндү” уонна “доҕор” диэн сүдү тыллар суолталарын кэһэн, туох баҕарар туһунан саҥарарга санаатахтарын аайы кыбытык тыл гыннылар.

Ол иһин суолтата сыппаата, интонацияларыгар иэйии иһиллибэт, киһиэхэ туһаайыы курдук буолбакка, ааһан иһэн аһаҕас сөкүүндэлэри толорор эрэ иһин туттар тыллар буоллулар.

Тылга ытыктабыллаах сыһыан, суолтатын дириҥник өйдүүр суох. Барыта чалыгыр курдук. Эпииргэ тахсаргы тылын сааһыламмыт ыытааччы баара көстүбэт.

Нуучча диктордарыгар “раскованность”, “естественность” диэн үөрэтэн ирдииллэр. Ол аата солуута суох буолуҥ диэбэттэр ээ. Биһиэннэрэ ол “раскованность”тара уонна “естественность”тара – айаҕа суох барыны бары туойуу, тылы оруо маһы ортотунан талбытынан дьаадьаҥнатыы… Хомойобут, харысыһабыт, сүмэлээх тылбыт… сору көрөн эрэриттэн, суолтата суураллан, ыһар кумахтыы хайаҕас аайы кыбыллар буолан хаалбытыттан.

***

Уордайбыт эбээ.

 

 

Обсуждение • 16

Добавить комментарий
  1. Илин киьитэ

    Бюлюю бёлёхтёр киэбиримэн ээ. Бары бэйэ5ит дьоннут ди радио5а, телевидению5а эмиэ.

  2. Һанаам

    Саамай һөп. Тылы харыстыырга Ил Дархан кынатын анныгар бүтүн кэмитиэт баар ааттаах. Тоҕо ити араадьыйа, тэлэбииһэр, хаһыат, һурунаал тылын көрбөтө буолла?

  3. Билэр

    “аналлаах сулууспа” улэтэ буоллаха ди.

  4. К

    Тылы алдьатыы – ил дархан ыытар бэлиитикэтэ.

    • для К

      син сепке саныыгын буолан баран Ил Дархан итиннэ орооьор кыа5а суох, федеральнай политика буолла5а дии ити. Кыра норуоту симэлитии, нуучча норуотун кытта интеграциялааьын улэтэ.
      Сахалыы санарар суруйар толкуйдуур дьону а5ыйатыы улэтэ барар.

  5. .

    Непалец дуо ?

  6. Минсаха

    Чааhынай радиостанциялры элбэтиэххэ наада

  7. Сэ, сэ

    Бу да дьон, киси сонньуйуох. Бэл Михаил Ефимович – Саха папабыт, араадьыйага, тэлэбиидэнньэгэ Саха тылын тусунан тоботун сынньыбатага. Саамай “Саха да Саха” диэн аан дойдуну быса кэрийэр кэмнэргэ… Хата аанглыйа тылынан санарарбытыгар кысалла сырытта этэ дуу.. Аны кэлэн МЕН нэсилиэнньиктэриттэн тугу булан ылаарыгыт..

  8. Кугдаров

    Сахалыы сепке сацарыы тус бэйэ5иттэн тутулуктаах, онно атын омук уола Айсыан туох да буруйа суох, арай балтын дуу эдьиийин дуу куруук НВК-ы салайтара сатыыр аньыылаах. Английскай тылы киллэрээьин – инники сайдыы биир ча5ылхай туоьута.

  9. Ааҕааччы

    Саамай сөпкө таба көрөн суруйбут.Араадьыйаны киһи истиэп да баҕарбат буолан иһэр.Барыта ватсап группаларыгар билсэр дьонноро.Мтын киһи суругун ааҕан да көрө да барбаттар.Эгэ эрххирэ тиийбэт сирин.Группаларын дьонноругар эрдэ эрийэлэр маннык темаҕа кыттаар биһиги эрийэн тиийиэхпит диэн ити кырдьык баар методтара.

  10. Истээччи

    Уйэлэргэ кэлбит дьол-соргу диэн тылбытын дьол-сАргы диэн тоьоголоон агай биэрбиттэрэ…

  11. 🤨

    НВК да тыл өттүнэн ордуга көстүбэт. Редактордарын уровеннара мөлтөх быһылаах. Оннооҕор бастыҥ диктордара сыыс тыл, клише бөҕөлөр. Уонна нууччалыы биэрии элбээн иһэр. Эмиэ эмоцията суох хаас курдук халыкынаһыы бөҕө

  12. оннук

    Оттон ити Ил Баспыт улэлиир киЬини уурата-уурата, туруорбут саца НВК директора – Ефимова диэн (да5аЬатан поэт Моисей Ефимов сиэнэ) сахалыы билбэт уЬу, нуучалыы эрэ тыбыырар, уонна буолбакка.

  13. Сайаҕас

    Сахалыы тылы күннэтэ араадьыйаттан, НВКтан эрэ истэр буолан эрэбит, онон наһаа хоруотааман. Уулуссаҕа дьүһүннэрэ саха курдук эрээри бары нууччалыы тыбыыра сылдьаллар, олус хомолтолоох. Туох ааттаах төрөөбүт тылларыттан бу кэлэйбиттэрий диэх санаа киирэр.

Оставить комментарий