Александр Жирков: Саха уустара омук төрүт үгэстэрин, идэлэрин сөргүтүүгэ, төрөөбүт тылбытын харыстыырга үлэлииллэр

Дьокуускай куоракка кулун тутар 29 –  30 күннэригэр «Мас уустарын тойуга» диэнӨрөспүүбүлүкэтээҕи иккис фестиваль-күрэхыытылынна. Түмсүүгэ Саха сирин 10 улууhуттан уонна Дьокуускай куораттан саха иhитин-хомуоhун (чороон, кытыйа уо.д.а.), саха ох саатын уонна саха кыл-кылыhаҕын (кырыымпа) оҥоруунан дьарыктанар мас уустара муһуннулар.

Дьиҥ сахалыы тыыннаах тэрээhин СӨ Ил Дарханын иһинэн «Олоҥхо» национальнай тэрийэр кэмитиэт (салайааччы А.Н. Жирков) уонна СӨ Бырабыыталыстыбатын көҕүлээһиннэринэн иккис төгүлүн ыытыллар. Бу тэрээһин сүрүн соругунан саха норуотун үгэс буолбут дьарыктарын сөргүтүү уонна тарҕатыы, омук төрүт идэлэрин туhунан билиини кэҥэтии, өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар үлэлиир мас уустарын түмүү уонна өйөөһүн буолар.

Тэрийэр бөлөххө Манчаары аатынан «Модун» спорт национальнай көрүҥнэрин киинин директора, Ил Түмэн депутата Геннадий Васильев, Россия, Саха сирин норуотун маастара Роман Готовцев – Мындыр Уус, ох саананытыыга Дьокуускай к. сүрүн тренерэ Борис Олесов, Сергей Зверев – Кыыл Уолун аатынанНациональнай үҥкүү тыйаатырын «Кыл Саха»ансаамбылын салайааччыта Анна Томская, кылтан оҥоһуллар саха музыкальнай инструменнарынмаастара Руслан Габышев, «Чороон» киинин салайааччыта Софья Попова, норуот маастара Афанасий Лопатин, «Айар Уустар» колледж маастара Василий Лопатин, Ем. Ярославскай аат. кыраайы үөрэтэр түмэл худуоhунньук-реставратора Василий Протопопов – Сиэн Уус үлэлэстилэр.

Икки күн устата ыытыллыбыт маhы ыллатарсаха уустарын түмсүүтүгэр, кинилэр уран оҥоhуктарын көрөөрү «Модун» Манчаары аатынан спорт национальнай көрүҥнэрин киинигэр үгүскиhи тоҕуоруста. «Мас уустарын тойуга» түмсүү үөрүүлээх аhыллыытыгар уонна түмүк таһаарар иккис күнүгэр Өрөспүүбүлүкэ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников, СӨ култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирэ Афанасий Ноев, быйыл Нерюнгри оройуонугар ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын тэрийсэр улуус баһылыгын бастакы солбуйааччыта Матвей Громак кытыннылар.

Александр Жирков мас уустара саха норуотун былыр былыргыттан дьарык оҥостон, харыстаан илдьэ кэлбит түҥ, төрүт үгэстэрин утумнааччылар буолаллар диэн эттэ. «Биһиги оҥостор, туттар тэрилбит, сэппит-сэбиргэлбит, малбыт-салбыт олоччута төрүт дьарыкпытын, ол эбэтэр сылгы-сүөһү иитиитин, булду-балыгы, тыыммытын өллөйдөнүүнү кытта быстыспат ситимнээх. Төрүт дьарыкпытыгар уонна ол дьарыкка туттар тэрилбитигэр саха тылын сүмэтэ, былыргыта сөҥө сылдьар. Онон, эһиги, уустар, төрүт туттар тэрилбитин сөргүтэр үлэҕит төрөөбүт тылбыт сүмэтин сөргүтэрбитигэр, харыстыырбытыгар улахан көмө буолар», – диэн эппитин мустубут дьон улаханнык сэргии иһиттилэр.

Тэрийээччилэр ааттарыттан Александр Николаевич мантан антах бу тэрээһин сыл ахсын биирдэ Дьокуускай к. «Модун» Өрөспүүбүлүкэтээҕи Манчаары аатынан спорт национальнай көрүҥнэрин киинигэр ыытыллар буолуоҕа диэн иһитиннэрдэ. Ону таһынан, сатанар буоллаҕына, эһиилгиттэн бу күрэххэ дьоҕурдаах оскуола оҕолорун кытыннарарга баҕа санаатын биллэрдэ. Онуоха туһааннаах дьаһалы ылынан кыттыһарыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕин министиэристибэтин ыҥырда.

Мас уустарын II-c өрөспүүбүлүкэтээҕи түмсүүтүн кэмигэр ыытыллыбыт уустар оҥоһуктарын көрүү күрэҕэ кулун тутар 30 күнүгэр таhаарылынна.

Кыл-кылыһах (кырыымпа) оҥорооччулар күрэхтэригэр барыта 14 киhи кытынна. Балаhыанньа быhыытынан хас биирдии маастар бэйэтэ оҥорбут кырыымпатыгар оонньоон иһитиннэрдэ, инструмент быһыыта-таһаата эмиэ аахсылынна.

Түмүккэ 1 миэстэни Иннокентий Борисов (Тааттаттан төрүттээх. Дьокуускай к.) ылан, 50 тыһ.солк. дьарыгар туттуллар туһалаах сэп ыларыгар анал сертификат хаһаайына буолла. Иккис миэстэлээх Алексей Муксунов (Намтан төрүттээх. Дьокуускай к.) уонна үһүс миэстэлээх Семен Неустроев (Амма улууhа, Алтан с.) эмиэ харчылаах анал сертификаттары туттулар.

Саха иhитин-хомуоhун, чуолаан чороону уонна кытыйаны оҥоруу күрэҕэр мас уустарын ортолоругар 1 миэстэҕэ Артем Трофимов (Горнай улууhа) таҕыста. Иккис миэстэни Федор Скрябин (Мэҥэ Хаҥалас улууhа), үсүһү – Ларияна Хаамар (Дьокуускай к.) ыллылар.

Саха ох саатын оҥоруутугар кыттааччылар сабыс-саҥа ох сааларынан бэргэнник ытыыга күрэстэстилэр. Бу күрэҕи Бүтүн Арассыыйатааҕы категориялаах спортивнай судьуйа Борис Олесов уонна саха ох саатын Федерациятын бэрэссэдээтэлэ Виктор Бурцев тэрийэн ыыттылар, дьүүллээтилэр.

Ох саанан күрэскэ кыайыы өрөгөйүн Россия уонна СӨ норуотун маастара, бу күрэх сүрүн тэрийээччитэ Роман Готовцев (Уус Алдан улууһа) биллэ. Иккис миэстэни Руслан Захаров (Нам улууһа) ылла. Үһүс миэстэҕэ Уус Алдантан Семен Петров таҕыста.

Тэрийэр кэмитиэт быһаарыытынан кыайыылаахтар оҥорбут бастыҥ оҥоһуктара быйылгы Өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын тэрийэр Нерюнгри улууһугар бэлэх буолан туттарылынна. Бу тэрээһиҥҥэ кытта анаан кэлбит Нерюнгри улууһун баһылыгын бастакы солбуйааччы Матвей Громак бу күннэргэ Нерюнгрига Олоҥхо ыһыаҕар бэлэмнэнии үгэннээн турарын туһунан иһитиннэрдэ. Өрөспүүбүлүкэ бүттүүнэ бу бэлэмнэниигэ кыттыһан, сүбэлээн, үөрэтэн, өйөөн, биир хамаанда курдук үлэлииллэрин махтанан туран эттэ.  

Ити курдук, үгэскэ кубулуйар дьылҕалаах мас уустарын Өрөспүүбүлүкэтээҕи түмсүү иккис төгүлүн үрдүк тэрээhиннээхтик ыытыллан дьон-сэргэ улахан сэҥээриитин ылла.

***
С. Софронов

Ил Түмэн пресс-сулууспата