“КҮНДЭЭДЭ” ХАҺААЙЫСТЫБАҔА САЙЫЛЫК КЭМЭ ҮҮННЭ

Ыам ыйын 22 күнэ – сааскы Ньукуола күнэ, сайын саҕаланыыта. Итини сэргэ былырыыҥҥыттан ылата Саха сиригэр бу күн – Сайылык күнэ диэн бэлиэтэнэр буолбута.

Саха киһитэ сайылык диэн тылы иһиттэ да, күөх дуолга дэлэгэйдик мэччийэ сылдьар ынахтары, үрүҥ аһы үрүлүтэн үлэлии-хамсыы сылдьар ыанньыксыттары, тыа чэбдик салгынын, түптэ унаар буруотун саныы түһэр.

Ньурба улууһугар “Күндээдэ” ААУо улууска үчүгэй туруктаах, холобурга сылдьар үлэлээх хаһаайыстыба быһыытынан биллэр.

Александр Алексеев дириэктэрдээх «Күндээдэ» хаһаайыстыба үлэһиттэрэ 244 ынар ынаҕы, 338 субай сүөһүнү уонна 310 сылгыны этэҥҥэ кыстатан күөххэ үктэннэрдилэр.

Александр Прокопьевич бу күннэргэ ыанар ынахтарын сайылыкка таһаарбыттарын иһитиннэрдэ. Ыам ыйын 19 күнүгэр Кириэс сайылыгар 167 ынаҕы, онтон сарсыныгар Араҥастаах сайылыгар 77 ынаҕы көһөрбүттэр.

Кириэс сайылыгар 6 ыанньыксыты кытта 1 бостуук (ыстаарсайдара Алена Тордукужоева), Араҥастаах сайылыгар 3 ыанньыксыт уонна 1 бостуук (ыстаарсайдара Туйаара Огусаева) үлэлииллэр.

“Оппут да, сиилэспит да баар, – диир Александр Алексеев. – Сайылыкка тиэйэн таһааран, эбии быһыытынан бу нэдиэлэни толору оту уонна сиилэһи сиэтиэхпит. Кэнники күннэргэ халлааммыт итийэн от тэбиитэ үчүгэй, ол эрээри ынахтар истэрин булунан тотоллорун курдук уһуо өссө эрдэ. 60-ча туонна бурдугу атыылаһан олоробут. Бурдугу эмиэ сайылыкка тиэртибит. Күн бүгүн 164 ынах төрөөтө. Күҥҥэ 1,1 туонна үүт ыанар. Былырыын Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтиттэн грант ылан, Хаар Дьиэ диэн сайылыкка 2 саҥа дьиэни уонна 200 тарбыйах киирэр титиигин туппуппут. Уота холбоно илик, ону үлэ бэрээдэгинэн быһаарыахпыт. Билиҥҥитэ дизелинэн уоттанан олоруохпут. РЭС-и кытта кэпсэтии быһыытынан от ыйын диэки уоту тардан киллэриэхтээхтэр. Итиннэ уу суола уонна урукку ойуур суола баар буолан, кэлэргэ-барарга мэһэй суох.

Үлэһиттэри интэриэстиир туһуттан, иллэрээ сылтан үүт төлөбүрүн сыанатын “имигэс” гыммыппыт. Ол эбэтэр ыйынан арааран уларыта сылдьабыт, кыһыҥҥы кэмҥэ үрдэтэбит, сайын үүт элбэҕэр түһэрэбит. Кыстыкка киирбит кэннэ сэтинньиттэн муус устар ыйга диэри ыанньыксыттар ыабыт үүттэригэр 1 лиитэрэтигэр 2 солкуобай 30 харчыттан саҕалаан 4 солкуобайга диэри хамнас аахсаллар. Бу кинилэр ынахтарын уолларбакка үчүгэйдик ыатыннар диэн. Оттон сайын үүт элбэх кэмигэр 1 лиитэрэ үүккэ – 1 солкуобай 70 харчы. Ыанньыксыт хамнаһа кыһын 30 тыһыынча солкуобайтан түспэт. Оттон сайын бастыҥ ыанньыксыт хамнаһа ааҕыллыытынан 70 тыһыынча солкуобайга тиийэр. СӨ Тыатын хаһаайыстыбатын министиэристибэтин Коллегиятыгар эппиттэринэн, өрөспүүбүлүкэ тэриллиилээх тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэрин ортотугар хамнас төлөбүрүгэр биһиги 4-с миэстэҕэ сылдьабыт.

2019 сыллааҕы үүппүт былаанын (580 туоннаны) алтынньыга толорбуппут. Быйыл да былааммытын эмиэ эрдэ соҕус толорорго суоттанабыт. Быйыл бэйэбит эдэр исписэлиистэрбит – үүт лаборана уонна зоотехник бэйэлэрэ ынахтары искусственнайдык сиэмэлии сылдьаллар. Кинилэргэ төһө үлэни толорбуттарынан көрөн хамнастарын төлүүбүт. Ыанныксыттар “бачча ынаҕы сиэмэлээтилэр” диэн бигэргэтэн илии баттыыллар, туһааннаах сурунаал толоруллар.

Улууспут салалтата ынах төрүөҕүн сылы эргиччи гынарга сорук туруорар даҕаны, ити кыалла илик. Итиннэ биһиги сүтэрэрбит наһаа улахан буолбатах, тоҕо диэтэххэ, син-биир төрүөх былаанын уонна үүт былаанын толоробут. Ол эрээри сорох ынахтар кыһыҥҥы кэмҥэ төрүүллэрэ буоллар, хаһаайыстыбаҕа үп-харчы биир кэм киирэ турарыгар көдьүүстээх буолуо этэ. Дьон хамнаһын аахсарыгар да үчүгэй буолуо, итиэннэ астыыр-үөллүүр тэрилтэ Ньурба куорат олохтоохторугар бородууксуйа оҥорон атыылаан үп киллэринэригэр табыгастаах буолуо этэ. Онон инникитин маннык хайысхалаах үлэҕэ ылсарга былаанныыбыт.
Быйыл улуус дьаһалтатын кытта үлэлэһэн, нэһилиэнньэ кыаммат араҥатыгар босхо 100 тарбыйаҕы биэриэхтээхпит. Ону чопчу хайдах быһыылаахтык дьоҥҥо биэрэрин улуус салалтата бэйэтэ быһаарар, нэһилиэктэргэ сурук ыытан сайаапкалары хомуйбуттара. Кимнээх ылыахтаахтарын испииһэгин биэрэн, биһигиттэн кэлэн ылыахтаахтар».

***

Ааптар: Геннадий АНТОНОВ