Судургу оҥоһуулаах тупсаҕай хотон

Мэҥэ Хаҥалас улууһугар олох-дьаһах таһымын, үлэ хаачыстыбатын тупсарыныыга биир инники күөҥҥэ сылдьар Томтор нэһилиэгэр өссө иккис саҥа хотон олус түргэнник тутуллан үлэҕэ киллэрилиннэ. Хотон үөрүүлээх аһыллыыта алтынньы 25 күнүгэр буолла.

‒ Икки ыйы кыайбат кэм иһигэр туттубут, ‒ диэн кэпсээтэ тутууну ыыппыт бэдэрээтчит Эдуард Калачиков. – Эргэ ыскылааты көтүрэн, ол беотон муостатын уонна баҕаналарын туһанан тутан таһаардыбыт. Нэһилиэк олохтоохторо көтүрүүтүгэр саба түһэн көмөлөстүлэр, тиэхиньикэ биэрбиттэрэ. Алта-сэттэ бэйэбит үлэһиттэрбит үлэлээтилэр.
Хотон эркиннэрэ сэндвич-панеллэр. Кыра тыраахтар хас биирдии уһугар холкутук киирэр-тахсар иккилии улахан ааннаах. Үөһээ ортотунан барбыт поликарбонат “кырыыһа” сырдыгы биэрэ турар. Аһары итии буоллаҕына, бордуоһуналарын аһан биэрэллэр. Хотон онно эбии кыра түннүктэрдээх. Сүөһүлэр хотон ортотун диэки бастанан тураллар. Онон, “долборуктара” хотон ортотунан буолбут. Саахтарын хотон икки киэҥ кытыытынан сылдьаннар үлэһиттэр ыраастыыллар. Хотон иһэ киэҥ-куоҥ, сырдык эбит. Бэдэрээтчит туһунан кыратык сырдаттахха, улууска дьыалатын тэринэн үлэлээбитэ алтыс сылыгар барбыт. Үксүн мас тутууларга идэтийэр. Майаҕа мусуой салҕааһынын туппуттар. Эдуард Николаевич Бүлүүттэн төрүттээх күтүөт.
Саҥа хотон үөрүүлээх аһыллыытын түгэнин Томтор түмсүүлээх олохтоохторун кытары улуус баһылыга Николай Старостин, оройуон дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Андрей Находкин, улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетыттан начаалынньык Иван Аргунов уонна исписэлиистэр, СӨ Тыа хаһаайыстыбатыгар уонна ас-үөл бэлиитикэтигэр министиэристибэтин сүөһүнү иитиигэ департаменын кылаабынай исписэлииһэ Иван Сивцев, нэһилиэк баһылыга Мирон Свинобоев, “Хоту” кэпэрэтиип бэрэссэдээтэлэ Иван Максимов үллэһиннилэр. Саҥа хотон символическай күлүүһүн Эдуард Калачиков “Томтор” ХЭУо дириэктэригэр Иван Пономаревка туттарда. Айыыларга тахсар алгыс тыллардаах буруону нэһилиэк ытык кырдьаҕаһа Николай Свинобоев унаарытта.
Хаһаайыстыба билиҥҥи туругун кылгастык Иван Пономарев сырдаппытынан, барыта 270 сүөһүнү көрөллөрүттэн сорохторо чааһынай дьоннор сүөһүлэрэ. Бэйэлэригэр 116 ыанар ынахтаахтар, улахан-кыра сүөһүлэр бааллар. Дьон сүөһүтүн көрүү өҥөтүн соболоҥун улахан сүөһүгэ 1000-лыы, кыра сүөһүгэ уонна саҥа төрөөбүккэ 500-түү солкуобай диэн быспыттар. Онно эбии көрүллэр сүөһүлэрин отун хааччыйаллар. Сайылыкка нэһилиэк сүөһүтүн барытын таһааран көрөллөр. Үүтүн харчытыттан 10-нуу солкуобайы хаһаайыстыбаҕа биэрэллэр. Саҥа хотон 100 сүөһүгэ анаммыт, билиҥҥитэ 80 сүөһү киирэн турар. Хаһаайыстыба салайааччыта нэһилиэгин олохтоохторугар көхтөөх көмөлөрүн, улууһун, нэһилиэгин салалталарыгар улахан өйөбүллэрин иһин махталын этэр. Хотон тутуутугар улуус салалтата 900 тыһыынча уонна нэһилиэк салалтата 1 мөлүйүөн солкуобай үбү көрбүттэр. Харчыга таһаарылларынан, 2 мөл. 300 тыһ. солкуобай суумалаах үлэ бэрт кылгас кэм иһигэр ыытыллыбыт. Былырыын улуус баһылыгын отчуотугар иккис хотону тутуу боппуруоһа көтөҕүллүбүтэ. Хотону таһынан, хаһаайыстыба 700 кубометрдаах бетоннаммыт сиилэс дьааматын (дьиҥнээх дьаама быһыытынан) бэлэмнээбит уонна 75 гаалаах бааһынаны оҥороннор эһиил онно бурдук ыһар былааннаахтар. Дьаамаларын өрөспүүбүлүкэ астааһыҥҥа-үөллээһиҥҥэ бырагырааматынан субсидия ылан оҥорбуттар. Барыта 1 мөл. 65 тыһ. солкуобай суумалаах үлэттэн 586 тыһыынчатын өрөспүүбүлүкэ уйуммут, хаһаайыстыба утары 478 тыһыынчаны көрбүт.
Управление начаалынньыга Иван Аргунов удамыр суумалаах хотон тутуутун ыытыыга томтордор уопуттарын улууска тарҕатар наадатын хотон аһыллыытыгар бэлиэтээтэ.
Кэккэ үлэһиттэргэ, тыа хаһаайыстыбатыгар өр сылларга үлэлээбит дьоҥҥо үөрүүлээх бэлиэ күн өйдөбүнньүктэрин быһыытынан министиэристибэ, управление, улуус уонна нэһилиэк дьаһалталарын, улуус баһылыгын, оройуон дьокутааттарын Сэбиэтин Бочуотунай грамоталара, Махтал суруктара, сэмэй бэлэхтэрэ туттарылыннылар. “СӨ тыа хаһаайыстыбатыгар туйгуна” бэлиэнэн Евдокия Тихонова, “Улуус тыа хаһаайыстыбата сайдыытыгар кылаатын иһин” анал бэлиэнэн Иван Пономарев наҕараадаланнылар.

***
Аркадий ИННОКЕНТЬЕВ.

Мэҥэ Хаҥалас

Источник: Пресс-служба Мегино-Кангаласского улуса.