Нарын-намчы дууһалаах сытыы-хотуу киһи

Телефонунан интервью ылар астыга суох эрээри, хайыахпытый, пандемия бэйэтин быраабылатын олохпутугар чиҥник киллэрдэ. Бары даҕаны тыыннаах кэпсэтиини, сирэй-харах олоруутун, туттуу-хаптыы уратытын көрөрү, сэһэргэһэр киһиҥ  энергетикатын кытары алтыһары суохтаан, ахтан эрдэхпит.

Саха ырыатын сэргээччилэр Алена ЯКОВЛЕВА-Дива аатын балайда билэллэрэ буолуо дии саныыбын. Ордук тэбэр сүрэхтээҕи таптал сылаас тыыныгар угуйар “уулла-ууллабын эн ууруургуттан” диэн тыллаах “Эйигиннэн дьоллоохпун” ырыатын нарын иэйии гимнэ оҥостубут сэдэҕэ суоҕар саарбахтаабаппын. Алена күүстээх, уһун тыыннаах, эгэлгэ кырааскалаах киэҥ куолаһа сүрэҕи долгутар. Кини – саха аныгы эстрадатыгар профессиональнай таһымҥа ыллыыр артыыстартан биирдэстэрэ.

-Алена, эн, бу урут ханна сылдьыбыккыный?

-Хаһан эрэ эстрада театрыгар сүүмэргэ кэлбиппэр Владимир Заболоцкай эмиэ итинник ыйытан турар. Ону күлэн баран “под мужем” диэн хоруйдаабытым. Оттон кэргэн тахсан, үс оҕону төрөтөн, көрөн-харайан дьиэҕэ олордоҕум.

-Онтон?

-Онтон арахсан баран 33 сааспар ырыаһыт дьылҕатын талбытым.

-Кэргэннээх сылдьан ыллыыр кыаллыбат этэ дуу?

-Сөбүлээбэт этэ. Наһаа күнүүһүт, көрөөччүнү кытары үллэстэр кыаҕа суох этэ.

-Ырыаһыт чыычааҕы кэргэн ылан баран хайдах килиэккэҕэ хаайан олоруохха сөбүй?

-Кини музыкальнай училище студенткатын кэргэн ыллаҕа дии, ырыаһыт чыычаах буолуом иннинэ (күлэр). Уопсайынан искусствоҕа эҥин сыһыана суох этэ, ол иһин мин айар, сыанаҕа тахсар баҕабын эҥин олох өйдөөбөт этэ.

Уҥаттан үһүс, төрдүс – Луиза уонна Сергей Поповтар.

-Музыкальнай анал үөрэхтээх эбиккин. Ханнык идэҕэ үөрэммиккиний?

-Хор дирижера. Ийэм уонна аҕам иккиэн ырыаһыттар. Ийэм – Луиза Попова 45 сылы быһа опера уонна балет театрыгар солистаабыта, аҕам Сергей Попов эмиэ профессиональнай музыкант, ырыаһыт, баянист.

-Ээ, ол иһин даҕаны…

-Онон кыра эрдэхпиттэн туох буолаҕын  диэн боппуруос букатын турбатаҕа. “Чэ, музыкальнай училищаҥ бу турар!”.

Голливуд, Калифорния. В Чемпионате мира по исполнительским видам искусств Алена стала серебряным призёром,  2008 г. На фото с победителем чемпионата. 

-Инстаграмҥар көрдөххө төрдүгүт Өлүөхүмэ эбит.

-Даппарай. Төрөппүттэрим иккиэн өлүөхүмэлэр, арай аҕам оскуоланы Майаҕа (Мэҥэҕэ) бүтэрбитэ. Мин дьокуускайбын, 7-с оскуоланы бүтэрбитим.

-Билигин куорат кыыһа Дьокуускай Тулагытыгар олохсуйан олороҕун?

-Ийэбин кытары дьиэ туттан, оҕолорбунаан онно олоробут уонна дэриэбинэҕэ олорорбутуттан наһаа астынабыт. Бастаан тэһийбэтим буолуо дии саныыр этим да, баҕар, саас баран иһэриттэн эбитэ дуу, тыаҕа олорор наһаа үчүгэй эбит диэн түмүккэ кэллим.  Оҕолорум Тулагы оскуолатыгар  үөрэммиттэрэ, улахаттарым бүтэрдилэр, кырам үөрэнэ сылдьар.

Алена Яковлева Гульчохра оруолугар.  “Аршин мал Алан”, режиссёр Сахая Бурнашева.

-Бэйэҥ?

-Мин эстарада театрыттан уурайбытым. Ийэм ыарытыйан киһи көрүүтэ-истиитэ наада буолбута уонна оттон биһиги дьиэ кэргэҥҥэ сүрдээх кутурҕаннаах түбэлтэлэр тахсыбыттара. Үс бииргэ төрөөбүппүтүттэн мин соҕотох хааллым. Оҕом кэриэтэ саныыр быраатым барахсан быйыл былаҕайга былдьатан баран хаалаахтаата. Оҕолоругар мин опекун буоллум.

-Оо, хомолтотун… Оттон аҕаҥ?

-Куоракка олорор. Тыаҕа тахсыан соччо баҕарбат.

“Этигэн хомус” – 2014 с.

-Алена, сыанаҕа айар уобараһыҥ, ырыаларыҥ наһаа лирическэй, романтичнай баҕайылар. Барбах кыламан ибир… Оттон олоххо сытыы-хотуу, кэпсэтинньэҥ, көрдөөх-нардаах киһи диэн көрөбүн.

-Айар үлэ диэн уобараһы айыы буоллаҕа. Хас биирдии артыыс бэйэтэ сыанаҕа туспа уобарастаах. Ол олоххо баар дьиҥҥиттэн үксүн атын буолар. Мин сыанаҕа бастаан студенныы сылдьан ариялары ыллыыр этим эбээт, онтон сылтаан ити “Дива” диэн аатым сыста сылдьар.  Билигин нарын-намчы, философскай хабааннаах ырыалары сыанаҕа таһаарабын. Миэхэ ол хайдах эрэ чугас уонна ордук табыллар дии саныыбын.

Оттон олоххо… биллэн турар, нарын-намчы буолуохпун баҕарбытым да иһин кыаллыбат (күлэр). Элбэх оҕолоох ийэ да быһыытынан, оҕолорум туһугар даҕаны, сытыы-хотуу, сороҕор тыйыс, кытаанах да буоларым ирдэнэр. Биир өттүнэн. Иккис өттүнэн, оттон киһи, дьахтар быһыытынан майгым икки өрүтэ буолуон сөп – нарын-намчы дууһалаах сытыы-хотуу киһи.

-Алена, оттон сыанаҕа уобараскын көрө эр дьон бэйэлэрэ “уулла-уулла” тиллэллэрэ буолуо дии? Имнэнээччи, силин быһа ыйыстааччы баһаам буолуо.

-Ончу (күлэр). Кэнсиэр кэнниттэн хаартыскаҕа эҥин түһүү буоллаҕына атыттары куус да, куус буолаллар, миэхэ олох чугаһаабаттар!

-Толлоллоро буолуо, аһара философиялаан кэбиһэн.

-Дьэ билбэтим (күлэр).

-Артыыска саамай уустуга репертуары таба талыы буоллаҕа. Ырыаларгын кимтэн-хантан булаҕын?

-Үксүн дьон бэйэтэ аҕалан биэрэр, бэлэхтиир. Сороҕун коллегаларым репертуардарыттан көҥүллэтэн ылабын, эбэтэр бэйэлэрэ “бу эйиэхэ барсыа этэ” диэн биэрэллэр.

-Бэйэ-бэйэҕитин артыыстар төһө өйөһөҕүт?

-Атын театр артыыстарын билбэппин, оттон эстрада театрын коллектива олус иллээх. Артыыстар бэйэ-бэйэлэрин наһаа өйөһөллөр, өйдөһөллөр. Уопуттаах артыыстар эдэр артыыстарга сүбэ-ама, көмө-тирэх буолаллара номнуо үгэс курдук ылыныллар.

-Хит буолар ырыалары эрдэ таайыахха сөп дуу?

-Сороҕор. Көрөөччү ордук өйдөнүмтүө тыллаах-өстөөх, судургу музыкалаах ырыаны түргэнник ылынар.

-Арай, ырыа норуокка барбатын? Саамай киһи тугу харыһыйарый?

-Айыллыбыт орускуотун.

-Биир ырыаны суруйтарар төһө буолар?

-Хаачыстыбалаах аранжировкалаах, доҕуһуоллаах, куоласкын музыканы кытары холбооһун – ортотунан 30 тыһыынча солкуобай буолар. Ол гынан баран олох чэпчэкигэ оҥотторбут ырыаҥ (мин биир холобурбар – 3 тыһыынча) хит буолан эмиэ хаалыан сөп.

-Ырыа ырыаһыт иһигэр буһан, төлөһүйэн баран “төрүүрэ” буолуо.

– Оннук бөҕө буоллаҕа. Сорох ырыа түргэнник тахсар, сорох ырыа өөр да өр ситэр-хотор. Холобур, Варя Максима “Соҕотох ньургуһун” ырыатын өр илдьэ сылдьан баран таһаарбытым. Арахсыы, хоргутуу тиэмэтэ буоллаҕа, ол иһин рок музыкаҕа хабааннаан барсыах эбит диэн оннук оҥорон ыллаабытым.

-Оҕолоруҥ ийэлэрин идэтигэр хайдах сыһыаннаһаллар? Гастрол, барыы-кэлии, сыбаайба, бырааһынньык…

-Үлэ курдук. Ким эрэ ас астыыр, ким эрэ оскуолаҕа оҕолору үөрэтэр, ким эрэ ырыа ыллыыр.

-Билигин кэнсиэр бобуллан турарынан сибээстээн, артыыстарга сүрүн дохуот бырааһынньыктарга дьон ыҥырыгынан ыллааһын буоллаҕа.

-Оннук.

– Араас бырааһынньыктар бааллар. Итирии-кутуруу, намалаһыы…

– Дьэ… Артыыстар рестораннарынан сылдьан ыллыырга күһэллэллэрэ киһини үөрдүбэт, ону хайыаххыный – кыһалҕа. Кыһалла-кыһалла ыллыы турдаххына биилкэ-луоска күөрэҥниирэ, кэпсэтии-ипсэтии, күлэн алларастаһыы баара соччото суох. Оннук “бырааһынньыктарга” бэйэ эмоциятын арааран кэбиһэн баран, ыллаат да, гонорар аахсаат да  ааны былдьаһаҕын. Оттон болҕойон истэн, ытыс таһынан атаардахтарына – дуоһуйаҕын.

-Карантин кэмигэр тугу гынныҥ?

-Клим Федоров улаханнык абыраата. Оруобуна бырааппын cүтэрэн санаа-оноо баттыгаһыгар сырыттахпына “Ыллыыр мырааныгар” туура тутан ылан санаабын сайҕаата.

-Сольнай кэнсиэр былаанныыгын? Хаһан эмэ дьаҥ дьалты барыа дии.

-Былааҥҥа баар этэ. Режиссердуун көрсөн, кэпсэтэн, былаан бөҕө буолбуппут.

-Ханна үлэлиигин? Ыйын аайы хамнас аахсар сириҥ баар дуо?

-Тулагы оскуолатыгар хору салайабын. Билигин оҕолору сүүмэрдии сылдьабын. Ону таһынан оҕолору уонна улахан дьону вокалга эрчийэбин. “Киһи барыта ыллыыр кыахтаах” диэн чааһынай кулууптаахпын. Сотору Тулагыга кэнсиэртиэхтээхпит. Хаһан да сыанаҕа ыллаабатах дьон тахсан ырыа ыллыахтара.

-Тыый, наһаа үчүгэй проект дии. Ыҥыраар.

-Кэлээриҥ.

-Алена, махтал кэпсээниҥ иһин уонна айар үлэҕэр ситиһиини, саҥа үрдэллэри баҕарабыт!

-Махтал, “аартыктарга”!

***

Кэпсэттэ Туйаара НУТЧИНА,

Aartyk.Ru

Алена ЯКОВЛЕВА-Дива ырыалара