Бааһырбыт байыастар…

Социальнай ситимҥэ тарҕаммыт хаартысканы көрдөхпүнэ билэр ыалым аҕата инвалиднай коляскаҕа олорор. Волонтер кыыстан сураспытым, кырдьык кини эбит. Илиитэ, атаҕа хамсаабат, икки хараҕа көрбөт.

«Эппэрээссийэ бөҕө барда, биир хараҕын син быыһаатылар. Хас да сылы быһа дьарыга суох дьиэ көрөөччүнэн дьиэҕэ олорбут. Чуҥкуйан, муунтуйан барбыт».

Чуҥкуйбут, муунтуйбут киһи вахтаҕа да баран «аралдьыйыан» сөбө. Чэ, атын киһи олоҕун  ким билиэ баарай. Барбыт, бааһырбыт, суорҕан-тэллэх киһитэ буолбут. Онтон?

«Билигин харчылара бүтэн ыалга олороллор, волонтердарга».

Волонтер кэпсээбитинэн, бааһырбыт байыастарга эчэйиилэринэн көрөн 100 тыһ. саҕалаан 3 мөлүйүөҥҥэ диэри Миноборона компенсация төлүүр. Биирдэ. Региональнай төлөбүр диэн баар, эмиэ биирдэ төлөнөр, муҥутаан 750 тыһ. солкуобай. Улаханнык эчэйбит киһиэхэ ол аата холбоон-илбээн 3 мөл. 750 тыһ. солкуобай биэрэллэр. «Ону да сырсан, сүүрэн-көтөн ылар харчылара», – диир. Саха сирин хааһыната кураанах, бары билэ-истэ сылдьаҕыт. Ол иһин бу сайыҥҥыттан араанньыс буолбут саллааттарга региональнай төлөбүр төлөнө илик диэн биир уол ийэтэ суруйар.

-Аны СоГаз страховкатын харчыта диэн баар. Дьэ, ол ону эмиэ ылыы уустуктардаах. Самострел буолбатах диэн дакаастыахха наада. Ол ону ВВК (военная врачебная комиссия) түмүк таһаарар. Түргэнник, сып-сап, cөпкө суруйалларын көрүөххэ наада. Страховка харчыта 2-3 ыйынан биирдэ төлөнөр.

Мобилизованнайдары да, контрактниктары да эчэйиилэриттэн көрөн ВВК сыыйар-сыыйбат бырааптаах. Сыыйыллыар диэри бааһырбыт саллаат оклад, ол аата 20 тыһ. ылар диэн волонтердар быһаараллар.

Аны эчэйбит контрактниктар да, мобилизованнайдар да сэрииттэн уурайаллара эмиэ эриэхэбэйдээх эбит.

-Миноборонаттан уурайыахтарын наада, – диэн юрист этэр. – Оччоҕо инвалиднай пенсия син үрдүк. Маннааҕыттан уурайдахтарына көннөрү киһи курдук инбэлиит пенсиятыгар тахсаллар. Ол, билэргит курдук, быыкаай, – диир.

***

Ааспыкка телеграм-каналбар биир киһи санаатын суруйбутум:

“Үлэ суоҕар, харчы татымыгар ыктарыы. Иэскэ-күүскэ баайтарыы. Киҥир-хаҥыр саҥарсыы. Ол гынан баран, ол гынан баран…

Билэр киһим кэпсиир:

-Ааспыкка тастыҥ быраатым сэриигэ барабын диэн кэлэ сырытта. Бар. Өллөххүнэ хайыахпытый, ытаһан баран көмүөхпүт. Буллахпытына. Онтон эчэйэн кэллэххинэ туһа туспа. Илииҥ, атаҕыҥ суох буолуо. Баҕар иккилии атаҕыҥ, илииҥ. Хараҕа суох буолан кэлэллэр. Биир-икки сыл бүөбэйдэһэн көрүөхпүт. Онтон бэйэбит кыһалҕабытыгар кыһарыйтаран эйигин сыыйа умнуохпут. Кимиэхэ да наадата суох буолуоҥ, суорҕан-тэллэх киһитэ буолан сытыаҥ. Ойоҕуҥ, оҕолоруҥ эйигиттэн хал буолуохтара. Көрө сатаан баран хааһына дьиэтигэр туттарыахтара, онно үйэҕин моҥуоҥ. Бар-бар… диэтим“.

Ыарыһах киһини өр сылларга тулуйан көрүү-харайыы кытаанах тургутуу. Дьиэ-уот, үлэ-харчы татым буоллаҕына икки бүк ыарахан – эчэйбиккэ да, кини дьиэ кэргэнигэр даҕаны.

Онон государство өттүттэн бу дьоҥҥо сокуонунан мэктиэлэммит өр сыллаах болҕомто ууруллуохтаах. Дойду интэриэһин көмүскүүр дэммит дьоҥҥо олохторун устатын тухары болҕомто наада. Оннук буолбатаҕына туһанан баран быраҕыллыбыкка тэҥнэһэр.

***

Туйаара НУТЧИНА,
Aartyk.Ru