ОЛОҤХО ЫҺЫАҔАР СЫРЫТТЫМ

Үөһээ Бүлүү улууһун ыһыаҕар мин урукку өттүгэр иккитэ сылдьыбытым. Бэйэтэ эмиэ уратылардаах, дьиҥ былыргылыыга чугаһатан тэриллэр этэ. Биирдэ дьахталлар уонна эр дьон тус туһунан араарыллан аһыллыы түһүлгэтигэр киирбиппит, алгыһы оннук олорон истибиппит. Ол олорон дьахталлар эр дьоммутун ыраахтан тэйитэн көрдөххө бэркэ күндүтүйэн көстөллөр эбит ээ, диэн күлэн-үөрэн турардаахпыт. “Былыр сахалар ыһыахха туос ураһаларынан кэлэн түһэн баран, бүтэллэригэр ону хомуйан, кэннилэригэр ыраас күөх хонууну хааллараллара” диэн өйдөбүлү тутуһан, Хотун Бүлүү үрдүгэр тэнийбит кэрэ көстүүлээх Түгэхтэй кырдалга баһылык Владимир Поскачин көрүүтүнэн, ханнык да үйэлээх тутуу, дьон олорон көрөр ыскаамыйаларын оҥоруу эҥин ыытыллыбат эбит этэ.

‘

Үстүү киһи олорор дьоҕус ыскаамыйаларын дьон көтөҕө, көһөрө сылдьан күрэхтэһиилэри, кэнсиэртэри көрөллөрүн чөкө ыһыахха табыгастаах баҕайы эбит дии санаабыттаахпын. Сиэргэ-туомҥа сыһыаннаан эттэххэ, кымыска дьахтар аймаҕы чугаһаппат, эр дьон, уол оҕолор дьаһайар үгэстэрэ олохтоммут эбит этэ.

Олоҥхо ыһыаҕар Үөһээ Бүлүү дьоһуннаахтык уонна үрдүк далааһыннаахтык бэлэмнэммитин киһи астынарын курдук кэпсээтилэр. Мин бэйэм бэлиэтии көрбүппүнэн, ыһыахтыыр сири бэркэ толкуйдаан, түһүлгэлэргэ араарбыттар. Урут массыына аймаҕы тоҕуорутар сиргэ киэҥ-куоҥ киин түһүлгэ түстэммит. Дьон олорон көрөр сирэ үрдүнэн үргүлдьү сабыылааҕын сөбүлээтим: үксүгэр тойоттор уонна үрдүк ыалдьыттар олорор сирдэрэ эрэ сабыллар идэлээх. Нэһилиэктэр балаҕаннара, тэрилтэлэр ураһалара, онно тиэрдэр асфальт суол, онно сылдьар электромобиллар – барыта ыһыах ыалдьыттарын туһугар олус табыгастаахтык толкуйдаммыттар. 

Өссө Хотун Бүлүү үрдүгэр тохтоон көрөр аналлаах сир толкуйдаммыта олус тоҕоостоох. Төһө да “ыалдьыбыт, киртийбит” диэбиттэрин иһин, ону билиммэккэ олоххо дьулуур сырдык күүһэ буолан күлүмүрдүү, күөх долгунунан суһумнуу устар өрүспүт барахсаны үгүс ыалдьыт атын хараҕынан манньыйа, сөҕө көрбүт буолуохтаах.

Биһиги Саргы Куолуун норуот дьокутаата Феодосия ГАБЫШЕВАҔА уонна минньигэс астаах, сылаас балаҕаннаах ыалдьытымсах Үөдүгэй нэһилиэгин дьонугар-сэргэтигэр, баһылык Альберт ИВАНОВКА махталбыт улахан. 

АҺЫЛЛЫЫ

Мин элбэх ыһыах аһыллыытын сценарийын суруйбутум, туруорбутум, көрөөччү да буолбутум. Ол иһин идэлээх хараҕым быһаарыытынан, Үөһээ Бүлүүтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын аһыллыыта урут көстүбүттэртэн уһулуччу күүстээх диир кыахтаахпын. Ол күүһү ордук кыттыбыт киһитин ахсаана, симэхтээх-киэргэллээх аттар күргүөмүнэн киириилэрэ тыыннаатылар дии санаатым. Аттар ахсааннара 100 үһү, ити дьэ улахан тэрээһинтэн кэлбит ахсаан дии саныыбын. Сорох маннык туруорууларга аттары буолуохтааҕар кыттар эр дьону да уонтан тахсаны булар күчүмэҕэй буолааччы.

Сценарийга ордук табыллыбыт түгэнинэн саха улахан олоҥхолорун дьоруойдара бары бииргэ хараҥа күүстэри утары охсуһа бараллара уонна бу кинилэр куйахтарын устаат, биһиги Өрөспүүбүлүкэбитин турууласпыт, төрүттээбит дьоҥҥо кубулуйан хаалаллара буолла диэм этэ.

Мин Исидор Барахов туһунан документальнай киинэбин “КҮН УУҺУН КӨМҮСКЭЛИГЭР” диэн ааттаабытым. Норуотун, төрөөбүт омугун туһугар олоҕун толук уурарын кэрэйбэккэ хорсун быһыыны оҥорор киһи хайа да кэмҥэ “айыы аймаҕын араҥаччыта, күн ууһун көмүскэлэ” буолар олоҥхо бухатыыра буоллаҕа. Ити түгэн олус үчүгэйдик бу ыһыахха бэрилиннэ. 

Айыы аймаҕын туһугар бухатыыр арааннаах айаныгар турунар дурда-хахха буолар дьоммут мэлдьи баар буоллуннар! Дом!

ХАЛЛААН

Олоҥхо буолан баран, сырдык-хараҥа харсыһыылаах буоллаҕа! Халлааммыт ону бигэргэппит курдук, бастакы күн аһыллыыга тулуйан туран баран, тыалыран-кууһуран, хараҥа былыттары үүрэн аҕалан устунан ардаан, тымныйан барбытыгар олоҥхоҕо анаммыт икки туналыһар туос ураһалар истээччилэринэн туола түспүттэрэ. Дьон ардахтан саһа таарыйа, хата, олоҥхоһуттары өйдөөн-дьүүллээн иһиттилэр быһыылаах: үксүгэр бу күрэхтэһии көрөөччүлэрэ суох барааччы, кыттааччылар эрэ бэйэ-бэйэлэрин манаһа сылдьааччылар.

Олоҥхоһуттарбыт да бииртэн биир эдэрдэрэ, ырыалара-тойуктара кэрэтэ, тохтоппотторо буоллар, төһөлөөх да уһуну толоро олоруох курдуктар.

Соторутааҕыта мин “Сэһэним сиригэр” тахсыбыт “Олоҥхо” ассоциациятын бэрэсидьиэнэ Февронья ШИШИГИНА: “Эдэр толорооччулар саастаахтарбытын куоһаран эрэллэр” диэбитин илэ истэн-көрөн итэҕэйдим. Бу эдэр олоҥхоһуттар үөскээн-сайдан тахсалларыгар  Олоҥхо ыһыахтара тирэх түһүлгэ буолаллар. Сахалыы ырыаны-тойугу өрө туппут, төрүт куту-сүрү өйдөөбүт ыччат дьон эйгэлэрэ бигэтик үөскээбит, доҕоттор!

Иккис күн орто дойдуга сырдык күүс хайаан да өрөгөйдүүрүн туоһулаан күөх халлаантан үрүҥ күн барахсан күлүмнүү-мичиҥнии турда.

Хааччыйа хас да халадаайдаах барбыт буолан, ардахха сытыйбыты улахаҥҥа уурбатыбыт, хата, мүччүргэҥҥэ түбэһэн ааспыт курдук, бу түгэни мэлдьи күлэ-үөрэ ахтан-санаан ааһыахпын буоллаҕа.

ҮӨҺЭЭ БҮЛҮҮ –

ҮРДҮК ҮӨРҮҮ,

ОЛОҤХОНОН

ӨРӨ КӨТҮҮ!

***
Наталья Михалева-Сайа,

Виктор Григорьев хаартыскаҕа түһэриилэрэ