Горнай улууһугар ис туризмы сайыннарыахха

Горнай улууһун туристическай кыаҕа сүрдээх баай, киэҥ ыырдаах да, күн баччатыгар диэри ону кыайан туһаммакка олоробут. Холобура, улуус таһымыгар саатар туризмҥа сыһыаннаах былаан тахсыбытын дуу, хаһыакка суруллубутун дуу мин ааҕа да, истэ да иликпин. Сир аайы туристическай портал диэн реклама сурук баар да…

Нэһилиэк таһымыгар саатар саха норуодунай поэта Семен Даниловка аналлаах литературнай туризм маршруттара да суох, хас биирдии турмаршрут паспордаах буолуохтааҕын туһунан хас да сыллааҕыта “Үлэ күүһэ” хаһыакка сиһилии суруйан турабын. Аҥардас нэһилиэк чэрчитинэн, Сиинэни киллэрбэккэ туран, Семен Даниловка быһаччы сыһыаннаах 18 кэрэ-бэлиэ Ытык сирдэр бааллар. Дьиикимдэ, Бор, Эбэ, Эһэлээх, Дьорҕонтой, Хаамыга хайысхаларынан Ытык сирдэрбитигэр сыһыан олох уларыйыах тустаах. Бу туспа хайысха, бэйэтэ анал эйгэ – туризм саамай сүрүнэ, тутуллар тутааҕа төрөөбүт кыраайы үөрэтии, чинчийии, Ийэ дойдуга тапталы иҥэрии уонна төрүт үгэстэри сөргүтүү буолар. Иитии төрүт үгэстэргэ тирэҕириэхтээх этэ. Маны биһиги умнаары гынныбыт, патриотическай иитии диибит эрээри.

Туризм кыһалҕалара диэн тоһоҕолоон бу бэйэм санаабын быктардым. Билиҥҥи туругунан, Сиинэҕэ икки турбаза үлэлии турар. Сайын соҕурууттан-хотуттан турист бөҕө хотоҕостуу субуллан олорор. Ол эрээри Сиинэҕэ олох да тохтооботтор, транзитынан ааһа тураллар, тоҕо диэн оруннаах боппуруоһу биэриэххит буолуо диэн сэрэйэбин.

Тоҕо диэтэххэ, күн бүгүнүгэр диэри Сиинэҕэ биир да туристическай реестрга толору эппиэттиир сылы быһа үлэлиир турмаршрут суох. Баар да буоллаҕына, ол турмаршруттарга олох да кумаардаан да көрбөт дьон, өйдөрө-санаалара сплав эрэ уонна балыктааһын, онон бүтэр. Дьиҥ иһигэр киирдэххэ, Семен Данилов олоҕор, айар үлэтигэр сыһыаннаах 17-18 ытык сир баар. Ол поэт хоһоонноругар суруйбут сирдэрэ эрэ буолбатах, сорохторо реликтовай аҥардаах сирдэр буолаллар. Холобура, “Тополиновая роща”, “Сиинэ кыртастара”, “Аҕыс айыы садарах атахтаах Ньоҕодьук күөл” уо.д.а. Ханнык баҕарар сир-дойду туох эрэ атыннаах, уратылаах, бэлиэлээх буолар. Ол ураты бэлиэтэ кини историятыгар, дьонугар-сэргэтигэр сытар.

Аан дойду нэһилиэстибэтигэр бигэтик киирбит (2015с.) Сиинэ – Саха сирин биир кэрэ-бэлиэ сирэ, брендэ, туризм мекката. Дьэ, ону горнайдар ситэ-хото туһаммакка олорорбут олус хомолтолоох. Сиинэҕэ саха норуодунай поэта Семен Данилов төрөөбүт өтөҕө да баарынан уонна дойдуга Сиинэ айгыр-силик абылаҥнаах айылҕатын аан бастаан хоһоонугар суруйан киэҥ эйгэҕэ таһаарбытынан, Сиинэ ытык сир ахсааныгар бигэтик киирэр толору бырааптаах. Ону биһиги хайдах эрэ ситэ сыаналаабакка, улаханнык суолта биэрбэккэ олоробут диэн билиниэх кэриҥнээхпит. Оннооҕор баччааҥҥа диэри Семен Данилов төрөөбүт өтөҕөр Сиинэҕэ, Чараҥ түбэтигэр, Эчирбэ өтөҕөр аҕыйах тыллаах өйдөбүнньүк мэҥэ таас туруора иликпит, поэт төрөөбүтэ 110 сааһа ааһыар диэри. Оттон Хаҥаластар былырыын Хоруол тумуһугар Хаҥалас боотурдарыгар анаан өйдөбүнньүк мэҥэ таас туруорбуттара. Биһиги бу өттүнэн хаҥаластартан ырааҕынан хаалан иһэбит, ону билиниэххэ наада этэ.

Онон түмүктээн эттэххэ, Сиинэҕэ, Дьиикимдэҕэ да буоллун сылы быһа үлэлии турар хаҥаластар, намнар курдук дойду туристическай реестригэр эппиэттиир турмаршруттары толкуйдаан оҥорорбут бириэмэ ирдэбилэ буолла. Эбии сэмсэ курдук эттэххэ, ити эппит турмаршруттары таһынан Суруктаах хайа анараа өттүгэр, Эйим бэтэрээ өттүгэр Эмэгэттээх хаспах (идолы, шэнкэны), приют академика А.Н.Осипова бааллара элбэҕи кэпсиир уонна бигэргэтэр дии саныыбын.

***

Атамай уола