АЛТАН ОТ

Куораттан дойдубар хайдах сахсыллан кэлбиппин өйдөөбөппүн…УАЗ массыынаттан “Кэллиҥ. Түс” диэн баран баран хаҕыстык сүөкээн кэбистилэр.

Өйүкү-төйүкү. Үнтү сылайбыт. Санаата түспүт. Үүрүллүбүт. Үтүрүллүбүт. Үөҕүллүбүт…
Эбиитин кырбаммыт быһыылаах этим.

Туохтан эрэ куотан. Эрэйдэнэн. Санаам оонньоон. Көмө көрдөөн. Аһыннараары. Ааттаһынараары.
Биир эмэ өйдүүр дууһаны булаары…

Быыл буолбут халтаҥ сонноох, илиибэр эргэ бартыбыал суумкалаах собус соҕотох туран хаалбытым.

Эргэ калитка аана үргүбүт тураах саҥатыныы “хаах” диэн хаһыылаах тыастаахтык арыллыбыта.Тэлгэһэбин көрөн баран билбэтэҕим. Күрүөттэн күрүөҕэ диэри тилэри хоп-хойуу алтан отунан саба бүрүллүбүт, харах ыларын тухары сап-саһархай буолбут. Бүтүннүү сибэккинэн ыһыллыбыт.

“Алтан от- арахсыы бэлиэтэ” диэн ырыа өйбөр көтөн киирбитэ. Манна төрөөтүм эрэ, төрөөбөтөҕүм эрэ, оҕо сааһым ааспыта эрэ, ааспатаҕа эрэ тэлгэһэбэр хаһан да манныгы көрбөтөҕүм. Дьэ дьикти.

“Үүрэҕин дуо, эн эмиэ миигин?” – диэн баран өссө ордук хараастыбытым…

Сииктээх оту кэһэн дьиэм аанын иннигэр тиийэн киирбэккэ кирилиэскэ олорбутум. Суумкабын арыйан бытыыкка хостообутум. Өр олорбутум. Арай, санаабар барар-кэлэр сирим суох курдук буолбута.

Дойдум барахсанҥа дөрүн-дөрүн да буоллар кэлэбин. Үөрэн-көтөн, өрөгөйдөөн да кэлбитим элбэх. Аатыран –сураҕыран сылдьыбытым да аҕыйаҕа суох. Ол эрээри маннык балаһыанньаҕа – суох. Манна оҕо эрдэхпиттэн билэр дьонум хара баһаам. Мантан киэһэ ким эмэ арыйыа дуо, хатыылаах аанын, сээн диэн үөрэ-көтө көрсүө дуо, манныкка тиийбит киһини? Саарбах буолуо ээ. Киһи үчүгэйигэр эрэ үчүгэй. Оннук олорон “сүтэн” хаалбыппын.

Дэлби тоҥмуппун… Арай, түһээтэхпинэ наҕыыл да наҕыл сахалыы ырыа иһилиннэ. Дууһабар киһи киһиэхэ кэпсээбэт истиҥ итиитэ илгийэн кэллэ. Таҥастыы-майдыы ороммор сытар эбиппин. Сып-сымнаҕас илии сылаас суорҕанынан үллүйдэ.

“Нохоо, сылайбыккын ээ, буорайбыккын. Эн буруйуҥ отой суох. Сааскар дьоҥҥо куһаҕаны оҥорботох киһигин…” диэн саҥа иһилиннэ.

Оҕо эрдэҕинээҕим курдук ким эрэ кэтэхпиттэн сыллаан ылла. Миигин таптыыр дэриэбинэм урукку кырдьаҕастара харахпар көстөн кэллилэр. Үчүгэй да оҕонньоттор этилэр.

“Дьэ, бу уолтан эһэтин курдук үтүө киһи тахсар киһитэ” – диэн баран таптаабыт, манньыйбыт харахтарынан хайҕаабыттыы көрөн хааллахтарына, туохтан да үрдээбит курдук сананарым, кынаппар кынат үүммүт курдук буолара.

Мин аһыннарыы ыламмын уйа –хайа суох ытаан киирэн бардым.

-Тэлгэһэм иһэ бүттэтэ суох ап-араҕас буола алтан отунан саба үүммүт, ити тугуй, үүрэҕит дуо, миигин? – диэн ыйытабын. – Дьоҥҥо куһаҕаны оҥорбутум суох, киһи биирдэ эмэ мөлтүүрэ, санаата түһэрэ кэмнээх буолуо дуо?

Саамай таптыыр оҕонньорум Оппуонньа мүчүк гынна.

“Бу да киһи арааһы санааҥҥын, ити эн кэлэргин кэтэһэн биһиги урукку кырдьаҕастар бары мустаммыт төрөөбүт тэлгэһэҕин көбүөр курдук араҕас алтан отунан саба бүрүйдүбүт… Бэҕэһээ эн куораттан тахсан иһэргин истэн түүннэри-күннэри үлэлээтибит. Билэҕин дии, алтан от сайын ортото сымнаҕас түү мээчиккэ кубулуйар. Онтон тыал үрдэҕинэ ыарыыны, хомолтону, саарбах, куһаҕан санааны барытын илдьэ салгыҥҥа көтөн хаалар. Онон кэҥээ, барыта үчүгэй буолуо диэтэ.

Сарсыарда быдан чэпчээн уһугуннум. Хап-сабар таҥна охсоот аллараа от үрэхпэр ыксаллаахтык хааман киирдим.
Үрэҕим барахсан хаһан эрэ оҕо эрдэҕинээҕим курдук үгүрүө, чөкчөҥө саҥатынан чоргуйа көрүстэ. Сүлбэ уута тахсан эрэр күн уотугар көмүс курдук күлүмүрдүү сытар. Мин таҥаспын ньылбы биэрэн, тымныы диэн аахсыбакка чаллырҕаччы кэһэн киирдим. Ытыспар сомсон ылан утаппыттыы тымныы ууну истим.
Чэпчээн хааллым.

Төннөн тэлгэһэбэр киирэн иһэн биир алтан оту үргээн ыллым. Хайыы үйэ араҕас сэбирдэҕэ хатан сымнаҕас түү мээчиккэ кубулуйбут. Оҕо эрдэҕинээҕибин санаан халлаан диэки хайыһыннаран үрэн сирилэттим. Кып кыра сымнаҕас түү куорсуннар мин туох баар хараастыбыт санааларбын санныларыгар сүгэн халлаан диэки аргыый дайан көтө турдулар…

***
Борис ПАВЛОВ.