Таптал улуу тойуга

Долгулдьуйар олохтоох Орто туруу бараан дойду тутулун тутан турар улуу иэйиини – Тапталы туойбут суруйааччы Тимофей Сметанин “Лоокуут уонна Ньургуһун” айымньыта киинэ экраныгар эттэнэн-сииннэнэн таҕыста. Туруорааччы-режиссер Константин Тимофеев.

Режиссер Константин Тимофеев артыыстарын кытары

Костя саха киинэтигэр сырдык тыыны сэмэйдик сипсийэн киллэрэр ураты суоллаах-иистээх режиссер. Оҕоҕо, ыччакка анаан үлэлиибин диэн соруктаах эрээри, кини айбыт клиптэрэ да буоллун, киинэлэрэ да буоллун (“Бэйбэрикээн эмээхсин” 1,2) сиппит, сааһырбыт да дьон сүрэҕэр сылаас тыыны ил гынар дьикти абылаҥнаахтар.

“Сахалар наһаа аҕыйахпыт. Уулуссаҕа тахсан биир эмэ киһини хантан сылдьаҕын диэн ыйыттахха Амматтан диэҕэ, эбэтэр Мэҥэттэн, Сунтаартан. Онно хайаан да билэр киһиҥ баар буолуоҕа. Бэйэ-бэйэбитин сирэй билсэр курдук аҕыйахпыт. Ол иһин бэйэ-бэйэбитин харыстаһан, куһаҕаны, наар аанньаны булан хостообокко, ону атын омукка тэлгэтэн биэрбэккэ, сырдыкпытын, үтүөбүтүн таһаарыахтаахпыт”, – диэн Константин Тимофеев айар суолун сүрүн санаатын туһунан “Аартыкка” сэһэргиир.

Кырдьыга оннук. Куһаҕаны устан дьону соһутар, уолутар дөбөҥ. Оттон сырдыгы, үтүөнү кэпсиир киинэни, кинигэни айар быдан уустук.

“Киинэ буолар остуоруйа сахаҕа дьиҥэ олох аҕыйах ээ, суоҕун да кэриэтэ. Толору сюжеттаах осторуйалартан ити “Биэс ынахтаах Бэйбэрикээн” баар. Атыттар куобах, баҕа, эһэ, саһыл туһунан дии, – диэн Константин Бэйбэрикээни устубут төрүөтүн кэпсиир. –  “Лоокуут уонна Ньургуһун” курдук киинэ уһуллуон сөптөөх сэһэн саха литературатыгар эмиэ наһаа элбэҕэ суох”, – диир.

Костя ыччакка, оҕоҕо анаан сахалыы контент баар буолуохтаах, оччотугар эрэ тылбытын, култуурабытын кэлэр көлүөнэҕэ хаалларыахпыт диэн бигэ эрэллээх:

“Лоокуут уонна Ньургуһун” фестивальнай киинэ буолбатах, бэйэбит ыччаппытыгар ананан уһулунна, бэйэбит оҕолорбутугар”.

Оҕолорбут бу киинэни хайдах ылыннылар?

Өскөтүн саастаах дьон саха литературатын ааҕан, ол холобуругар улаатан, тылыгар-өһүгэр бүөбэйдэнэн улааппыт эбит буоллахпытына, “кэл-бар” таһымынан сахалыы эйгэлээх куорат оҕото киинэни өйдөөтө дуо? Сүрүн санааны өйдөөбүттэр, ол хайҕаллаах. Ол гынан баран үгүс оҕо голливудскай блокбастердарга,  эстиилээх-өлөрсүүлээх, уоттаах-күөстээх, дирбиэн-дарбаан киинэҕэ үөрэнэн “наһаа чуумпу” диэн соһуйбуттар дуу, дьиктиргээбиттэр дуу.

“Лоокуут уонна Ньургуһун” – бу ырыа, таптал гимнэ. Ол иһин ис хоһоонугар дьүөрэ наҕыл-намчы матыыптаах, музыкалаах, тэтимнээх. Ыраас, сырдык иэйии, ыра санаа хаһан да дирбиэн-дарбаан, быһыта-орута тыастаммат.

Ис сүрэхтэн тахсар күүстээх таптал Куйаарга тиийэр күүстээх, үс дойдуга дьайар кыахтаах. Ону киинэҕэ ойууттар уобарастарынан көрдөрбүттэр.

Үс дойду – Үөһээ, Орто, Аллараа дойду – барыта бэйэ-бэйэтин кытары ситимнээх, дьайсар аналлаах. Икки атахтаах туохха да туолбат иҥсэтэ-обото, аньыыта-харата Хараҥаны аһатар.  Абааһы дьон илиитинэн-атаҕынан, санаатынан куһаҕаны  оҥотторон, ол энергиятынан аһаан-сиэн олорор. Оттон ыраас санаа, күүстээх иэйии – Сырдыгы тарҕатар, олоҕу салгыыр, өлүүттэн да быыһыыр.

“Сырдык уонна хараҥа ойууттар охсуһууларын киинэҕэ тоҕо спецэффегэ суох уһулбуккунуй?” – диэн Константинтан ыйыппыкка: “Киинэ сүрүн геройдарыттан, сүрүн санаатыттан болҕомтону  аралдьытымаары. Киинэ бэйэтэ тэтимнээх, айымньы барыта биир тэтиминэн таҥылыннаҕына эрэ сиппит-хоппут, бүтүн айымньы буолар. Чуолаан биир эпизоду эрэ чорботтоххо көрөөччү болҕомтото онно сыҕарыйан хаалар, оччотугар киинэ ис хоһооно уларыйан тахсар уонна тэтимэ ыһыллар”, – диир.

Оҕолор: “Түмүгэр тоҕо куһаҕан дьон өлбөтө?” – диэн ыйыталлар. Саха сиэригэр киһини өлөрүү диэн улахан ыар аньыы буоллаҕа. Тэбиэн саҕа хара санаатааҕар түөн саҕа үтүө санаа ордук диэн өбүгэлэрбит мээнэҕэ эппэтэхтэрэ. Хараҥаны хараҥанан үксэтэҕин эрэ, хараҥаны сырдык эрэ кыайар кыахтаах.

Лоокуут уонна Ньургуһун кыра эрдэхтэринэ

Киһи киинэттэн өй-сүрэх үлэтигэр тугу эмэ соһон илдьэ тахсыахтаах. Эмоция кинотеатр иһинэн эрэ муҥурданар, бэлэми ыйыстан баран сонно аан модьоҕотугар хаалларар буоллаххына – тутах. Онон төрөппүттэр, учууталлар “Лоокуут уонна Ньургуһун” киинэни оҕолоргутун, үөрэнээччилэргитин кытары көрөн баран кэпсэтиҥ, ырытыһыҥ, оҕолорго толкуйдуулларыгар аста кээһиҥ.

Бу нэдиэлэнэн “Лоокуут уонна Ньургуһун” хартыына кинотеатрдарга көрдөрүллэн бүтэр. Ким көрбөтөх тиэтэйиҥ. Билиэти эрдэттэн ылыҥ, зал толору, дьон элбэх. Оттон режиссер Константин Тимофеевка саҥа алыптаах айымньылары таһааран, чаҕыл кыымы ыспахтыы, дьон сүрэҕэр сырдык санаа утаҕын салгыы турарыгар баҕарабыт!

***

Туйаара НУТЧИНА,

Aartyk.Ru

Хаартыскалар тгк @ lookuut film ылылынна.