“Бырдах” тула мөккүөр
Соторутааҕыта, “Кыым” хаһыат көҕүлээһининэн, Дьокуускай куоракка арт-объектар тула кэпсэтии барда. Бары да көрө-истэ сылдьарбыт курдук, киин куораппытыгар иннэ-кэннэ биллибэт дьикти бэлиэлэри туруоруу 2012 сылтан саҕалаан бара турар. Ити “арт-объектар” диэн ааттаммыт оҥоһуктары урукку куорат салалтата атын омук дьонугар элбэх харчыга оҥотторбуттара.
Ол курдук, элбэх мөккүөрү таһаарбыт “Ирокез төбөтө”, “Мифический табун” диэн оҥоһуктар билигин ханна, хайдах туруктаах тураллара биллибэт. Хас да атахтаах үөн курдук талаҕынан өрүллүбүт “аттар” сорохторо Хаҥаластыыр аартыкка тыал-куус аһылыга буолан үрэллэн туралларын көрөргүт буолуо. Оттон кустук араас өҥүн таҥнары тутан кырааскаламмыт төбө билигин Национальнай художественнай музей олбуоругар турар дииллэр. Норуот харчыта итинник тэбэнэн эрдэҕэ.
Аны билигин Петровскай, Белинскэй, Ойуунускай, Каландарашвили уулуссалар быһа охсуһар сирдэригэр “Парк будущих поколений” диэн тутуллан эрэр. Урут ити сиргэ ветеринарнай лаборатория турбута, онно араас “кутталлаах ыарыы пробалара сиргэ көмүллүбүттэрэ” диэн ааттаан улахан тутуулары ыыппакка тутан турбуттара. Дьокуускайга куорат ортотугар сир кырыымчык, улахан былдьаһык. Тутуу тэрилтэлэрэ элбэхтик харахтарын хатаабыт сирдэрэ этэ.
Онтон 2018 сылга “ыарыылаах сир” эмискэ “ыарыыта суох” диэн түмүк оҥоһуллубута. Ол кэннэ итиннэ Паарка тутуллар буолбута. Дьиҥинэн, ити түөлбэҕэ дьыссаат да, оскуола да тиийбэт. Куорат 17-с оскуолатын директора Лена Афонская начальнай оскуола тутуохха диэн көрбүтүн тойон-хотун истибэтэҕэ.
2019 сылга Паарканы проектыырга күрэхтэһии биллэриллэр. Кыайыылаах Москва проектаннара буолаллар. Паарка иннигэр туруохтаах арт-объекпыт эмиэ мөккүөрү тарта. Паарка иннигэр үс улахан оҥоһугу аҕалан туруоруохтаахтар. Онтон биирдэстэрэ Бырдах, иккистэрэ – сүнньэ суох эриллибит тимиртэн “Древо жизни”, үсүһэ мас хачыал.
Саха итэҕэлин, сиэрин тарҕатааччылартан биирдэстэрэ Анатолий Николаевич Павлов-Дабыл Төгүрүк остуолга эппитинэн, саха норуотун төрүт култууратын кодугар Бырдах абааһы кыыһын Кыыс Кыскыйдаан биир дьүһүнүн бэлиэтэ, “Айыы бухатыырын субай хаанын супту уулаары бырдах буолан кубулунар” диэбит.
Культуролог, этнопедагог, ХИФУ профессора Галина Семеновна Попова – Санаайа бырдаҕы эмиэ саха төрүт култууратыгар барсыбат бэлиэ диир эбит. Ити аатырбыт дуу, аатырбатах дуу постмодерн үлэһиттэрэ төрүт култуура символларын уларытан, атыны киллэрэ сатыылларын дьон элбэхтик бэлиэтээн этэр.
Өскөтүн улуу Кытай бөлүһүөгэ Конфуций: “Миром правят знаки и символы”, – диэн этэн хаалларбыт эбит буоллаҕына, олохтоох норуот өйүгэр-санаатыгар дьайар символлары туруоруу бу өйгө-санааҕа дьайыы буолбатах дуо?
“Айар” (“Бичик”) кинигэ кыһатын тутаах редактора Валерий Николаевич Луковцев ол-бу бырдах, үөн-көйүүр – абааһы символларын – кэриэтин сырдык, сахалыы арт-объектары тутуохха диир санаалаах эбит.
Манна диэн эттэххэ, куорат уонна республика урукку сүрүн архитектора Ирина Алексеева үлэлиир эрдэҕинэ ити арт-объектарынан үлүһүйүү барбыта. Ити Бырдахпыт, сүнньэ суох Аал Луук Маспыт эмиэ кини үлэлиирин саҕана бигэргэтиллибитэ. Санаттахха, Алексеева холуобунай дьыалаҕа эриллэн дуоһунаһыттан уурайбыта. Кини оннугар билигин Республика сүрүн архитекторынан Любовь Папок диэн дьахтар анаммыта.
Папок санаата эмиэ Алексеева курдук эбит: эпоска олоҕурбатах арт-объект, ити территорияҕа култуура кода тутуһуллара ирдэммэт.
Саха сиригэр саха норуотун сиэрин-туомун, култууратын аахсыбат дьон былаастаналлара олус хомолтолоох. Ити Бырдахха памятникпыт Россия хас да куораттарыгар туруоруллубут эбит. Ол гынан баран онно ким да мөлүйүөнүнэн суумма төлөөбөтөх. Быраҕыллыбыт тимиртэн олохтоох дьон таҥан оҥорбуттар.
***
Aartyk.Ru
Манан диэн эттэххэ, Дьокуускайга үс сиргэ мэҥэ бэлиэни – сэргэни туруоруохха диэн санааны Кэбээйи улууһун 1-кы Лүүчүн баһылыга Иван Яковлев этэн турар. Кини интервьюта “Аартыкка” тахсыбыта. Хата Дьокуускай куорат архитектора уонна баһылыга Евгений Григорьев ити проегы өйөөн эһиилгиттэн үлэ саҕаланыахтаах диэн көҕүлүүр бөлөх кэпсээтэ. Эрэнэбит.
Ейдере бырдахтан ыраатыа дуо) Ей мэйии…)
Эдэр ыччат итэ5элинэн олорбот – бэйэтэ ейдуур, ылынар символларынан уонна РФ сокуоннарынан олорор.
Санаайа, Дьабыл эппиттэринэн сылдьар роботтор буолбатахпыт эдэрдэр да кырдьа5астар да5аны. Эдэр ыччат обыденнай серостан надоел буолла. хайтын мунун ньургун боотуру, кыталыктары дуу керен сынньаныахпытый. Хочется что крамольное, необычное
Нижнэй Новгородка сатыы хаамар уулуссаҕа араас арт-объектар бааллар. Олор бу куорат эргэ уулуссатын ситэрэн биэрэллэр: дьиэ истиэнэтин үрдүнэн чыычаахтарга сыыллан иһэр куоска, бачыыҥка ыраастааччы, бурдук ас атыылааччы..уо.д.а. Улахан буотах, киһи хараҕын аалбат тимир оҥоһуктар. Хааман иһэн урут бу куорат хайдах олорбутун туһунан хартыына көстөр. Ол кэннэ бу куораты уонна олохтоохторун убаастыы, ытыктыы саныыгын. Онтон ити бырдах тугу көрдөрөррүй, тугу кэпсиирий?… Биһи бырдах дойдутабыт диэн дуо? Бэйэбит бырдахха майгынныыбыт дуу? Норман Фостер этиитин санатыахха сөп:”Архитектура – это выражение ценностей”
Дьон ацала быстах ойо итинтэн кестер.Киьи барыта кинилэр курдук акаары буолбатах.Итини Фонд будущих поколений тойоно урукку МинОбразоания мин.В.Егоров харчы сиир ньымата.Ол бадарааны строймат.кутан баран.Бу саас хаар илдьэн то5он полигон оцорбуттара.Бу киьи Туох да туьата суох тотторуну эрэ оцорор.Сукка биэрэн тэрилтэтин ревизия оцорторуохха.Уон койуур барыта Хара дьай бэлиэтэ.Туох баар омукка барытыгар оннук ис хоьоонноох.Итини черная магия диэццэ тутталлар.Оччотугар бу киьи манна дьону сиэри гынар Дуо.Эьээри.
Ельцин БН кэпсээбит анегдотын санаатым: Ханаабаҕа киһи утуйа сыппыт, кумаар бөҕө хас да сулуойунан олорон хаанын уулууллар эбит, таһынан дьон бөҕө ааһар да кыһамматтар, арай биир үтүө санаалаах тохтоон кумаардары үүрбүтүгэр,ол киһи уһуктан, кумаардарбын тоҕо үүрдүҥ, билигин атын кумаардар кэлиэхтэрэ, аны кинилэр тотуохтарын наада диэн кыыһырбыт. Кимнээҕи кумаарга холообута буолуой?
Онтон итини Николаев М. Е. туох диэ эбитэ буолла. Кини аатын сугуехтээх парка. Олбу массагеттар ( мас саха буолбатага кестер, кудээринэ киьитэ, хаххан буолан.. Улуу ейдеехпун дтэхтиирэ буолуо) куолулуур буоллаххытына дьонно тиийэр гына этин. Биир бэйэм кумаары отой абааьы керебун, уонна итинник саха уола доруобуйа министринэн улэлиир сиригэр баар. Того утуктэбит? Ол бу кэлии дьонно хаччы биэрэн. Итинниги балбаагынан Боппосов да онорор ини. Ону тимиргэ туьэр бутэр
саха дьоно олох хаамыытыттан улаханнык хаалан иhэбит, аагар-суруйар буолбуппут суус эрэ сыл буолла, биhиги дьолбутугар ебугэбит атыыhыт, уус, боотур эбит, ол дьогур бэриллэн син тэннэ аахсар кыах баар, онтон дьокуускайы бекетов теруттээбит, 19 уйэгэ тон этинэн скульптура туттарбыт губернатордаах этибит, онон уйэ баhыгар атагар обострение мировосприятия энин буолара олох эгэлгэтэ буоллага,