Афанасий АЛЕКСЕЕВ Госдума быыбарыгар ханнык партияны уонна кандидаты өйүүрүн биллэрдэ

Быыбар чугаһаан кандидаттар киирсиилэрэ сытыырхайан эрэр, дьэ айан-сырыы, барыы-кэлии, аҕытаассыйа үксээтэ. Бу маннык кэмнэргэ дьоҥҥо-сэргэҕэ биллэр, ытыктанар дьонтон ханнык кандидаты өйүүллэрин сураһыы барар үгэстээх.

Ол курдук Aartyk.Ru ким ханнык кандидаты, хайа партияны өйүүрүн сырдата турар. Холобур, Ил Түмэн вице-спикерэ Александр Жирков уонна общественнай эколог, журналист, суруйааччы Иван Бурцев “Зеленые” партияттан турбут Егор Жирковы өйүүллэрин биллэрдилэр. Бизнесмен Владимир Федоров уонна журналист Виталий Обедин Федот Тумусовка (СРЗП) куоластааҥ диэтилэр. СР Наукатын академиятын президенэ Василий Филиппов Василий Николаев (“Новые люди”) туһугар ыҥырда. Хоту түөрт улууска Ил Түмэн быыбарыгар Эрнст Березкин Аркадий Клепечины (СРЗП) өйөөтө. Госсоветник, иккис президент Вячеслав Штыров КПРФка санаатын уурда. Арай Лаптевы, Кырджагасовы, Ноговицыны биир да биллэр киһи өйүү илик.

***

Дьокуускай куорат ааттаах-суоллаах бизнесменнэриттэн, общественниктарыттан биирдэстэрэ, быйыл сайыны быһа тыа баһаарын умулларыыга доброволецтар штабтарын ким хайа иннинэ тэрийбит, салайбыт Афанасий Алексеев биһиги интернет-хаһыаппытыгар интервью биэрдэ.

– Афанасий Павлович, Госдума быыбарыгар кими, тоҕо өйүүргун ыйытыах иннинэ, эт эрэ, кулун тутардааҕы Дьокуускай куорат баһылыгын быыбарыгар тоҕо кыттыбатыҥ? Элбэх киһи күүппүтэ эбээт. 

-Ону сураһар киһи элбэх, түгэнинэн туһанан “Аартык” нөҥүө быһаарыам. Бастатан туран, Сардана Владимировна [Авксентьева] итинник түргэнник дуоһунаһыттан барыа дии санаабатаҕым. Бары соһуйан эрэ хаалбыппыт.  Быыбар аата быыбар, эрдэ бэлэмнэниэххэ наада. Оттон мин күһүҥҥүттэн саҕалаан  Госдума быыбарыгар кыттаары бэлэмнэнэ сылдьыбытым. “Партия Роста” былырыын өссө алтынньыга тахсан “Госдумаҕа биһиги партиябытыттан биир мандаттаах быыбардыыр уокурукка кандидатураҕын туруоруоҥ дуо? Дальнай Востоктааҕы партийнай испииһэги баһылыаҥ дуо?” – диэн ыйыта сылдьыбытын, толкуйдаан баран сөбүлэспитим. Ити быһаарыныыбын, партия олохтоох салайааччытын Сергей Тимошенконы кытары олох чып кистэлэҥҥэ тута сылдьыбыппыт, бэл чугас дьонум да билбэт этилэр.

Онтон Саҥа дьыл кэнниттэн эмискэ мээрбит уурайар. Хайдах буолабын? “Партия Роста” бэлиэр тылбын биэрэн, Госдумаҕа бэлэмнэнэн, докумуоммун хомуйа сылдьабын… Онтон санаан көрдүм: мээр –  биир куоракка көмөлөһөр кыахтаах, оттон Госдума депутата – бүтүн Саха сиригэр. Онон депутакка киирсэр ордук буолуо диэн мээр быыбарыгар кыттартан аккаастаммытым.

-Түмүгэр Госдумаҕа да кытыннарбатылар?

-Дьэ, оннук. Партия сийиэһэ буолуон биир ый иннинэ туох баар докумуоммун бэлэмнээн Москваҕа ыыппытым. РФ Президенин администрациятыгар партиялар кандидаттарын испииһэгин көрдөрөллөрүгэр ким да, туох диэн иҥнибэтэх диэн буолбута. Партия юристара эппиттэринэн, докумуонум олох кумаар тумса да баппатын курдук ылбаҕайдык ыпсарыллан  оҥоһуллубута. Элбэх кандидат докуомунун “сыыһа” оҥорон быыбартан туоруур ол иһин олох болҕомтолоохтук, кыһаллан оҥорбуппут.

Сарсын, от ыйын 7-гэр сийиэс буолар. Мантан Тимошенко барда. Ол иннинэ кинини маннааҕы АГИП хаста да ыҥыран быыбарга ким кыттар диэн сураһа сылдьыбыттарын, олох мэлдьэһэн бэйэм турабын диэн этэр этэ.

Аатым-суолум барыта компьютерга киирэн, мониторынан сарсын сийиэскэ сүүрүөхтээх. Кэтэһэбит. Мин манна тиэкис суруйдум, сарсын сийиэс быһаарыыта куоластанна да,  интернеккэ тарҕатарга бэлэммин. Кэтэс да, кэтэс. Сергей Тимошенко бэйэтэ сөҕөн олорор, Саха сирин графата кураанах, мин аатым мониторга тахсыбат. Сийиэс кэнниттэн Борис Титовка [“Партия Роста” федеральнай салайааччыта] киирэн ыйыталаһар. Онуоха, бачча сыл тухары үлэлээтим да, сарсыарда 4 чаас саҕана (ала чуо сийиэс күн) Президент администрацията төлөппүөннүү илигэ, Саха сириттэн Афанасий Алексеевы устуҥ диэн кытаанахтык “сүбэлээтилэр” диэн бэйэтэ да сөҕөн олорор эбит.  Маннааҕылар хантан эрэ истибиттэр быһыылаах уонна туох баар сибээстэрин холбоон, түүннэри түрүлүөн түһэрэн уһултардахтара.   Иван Шамаевы эмиэ сол курдук РПСС-ттан уһултарбыттара.

-Штыровы эмиэ быыбар хампаанньатыгар киллэрбэтэхтэрэ. Ол иһин оттон дьон “уота-күөһэ суох быыбар буолла” диэн сонньуйар буоллаҕа.

– Былаас быыбарга  күүстээх кандидаттары эрдэттэн туоратар үгэстэннэ, ол иһин дьон быыбарга кэлэрэ сыллата аҕыйаатар аҕыйаан иһэр. Холобур, мин сийиэскэ мүччү туттаран,  кандидатурам бигэргэммитэ эбитэ буоллар, быыбартан усталлара ыарахан буолуох этэ.

-Ол да буоллар, билигин Госдума быыбарыгар хайа партияны уонна биир мандаттаах уокурукка ким кандидатуратын өйүүргэ быһаарынныҥ?

-Бу билиҥҥи быыбарга икки бюллетеҥҥэ куоластыахтаахпыт. Биирэ – партиялар испииһэктэрэ. Мин сыымайдаан, толкуйдаан баран КПРФка куоласпын биэрэргэ сананным. Наһаа элбэх партия Госдума быыбарыгар киирсэр. Онно хас да “коммунисты” диэн ааттаах партиялар бааллар – анаан дьону бутуйаары. Онон дьон бюллетени үчүгэйдик өйдөөн көрүөн наада – КПРФ бастакы нүөмэринэн сылдьар.

Билигин быыбарга кытта сылдьар партиялартан 5%-ны ылан Госдумаҕа ааһар кыахтаах түөрт эрэ партия баар – ЕР, ЛДПР,  СРЗП уонна КПРФ. Атыттар кыайан ааһар кыахтара суох, хомойуох иһин. Ити кыракый партиялар куоластара бу түөрт улахан партиялар үллэстиилэригэр барар. “Единай Россия” ылбыт сокуонун быһыытынан.

Төһө да КПРФ син биир ЕР хос моонньоҕо да буоллар, этэргэ дылы, туох баар куһаҕантан ама соҕус куһаҕаннара. Россия үрдүнэн политическай балаһыанньаны да көрдөххө,  “Единэй Россия” монополиятын алдьатар кыахтаах КПРФ эрэ баар. Ол иһин мин ити партияны таллым.

-Оттон биир мандаттаах уокурукка?

-Иккис бюллетенинэн биир мандаттаах уокурукка – одномандатниктарга – “Новые люди” партияттан турбут Василий Николаевы өйүүбүн.

-Билэр киһиҥ?

-Василий Петровичтыын “Опора России” общественнай тэрилтэҕэ билсибиппит. Наҕыл, холку, биир сүрүннээх киһи диэн көрбүтүм. Бу күннэргэ хаста да көрсөн, кэпсэтэн ыкса билистибит. Биири бэлиэтии көрбүтүм диэн, кини быыбарын хампаанньатын бэйэтэ үбүлэнэн киирсэ сылдьар эбит. Партия чилиэнэ буолбатах, өйөөччү.  Онон тутулуга суох.

Василий Николаев улахан тэрилтэни ким да көмөтө суох бэйэтэ саҕалаан, толкуйдаан, тэрийэн, атаҕар туруорбут, бэйэтэ бэйэтин оҥорбут киһи. Ити улахан дьыала, предприниматель буоларым быһыытынан ити төһө уустугун билэбин.

-Уопсайынан, бизнескэ сылдьар киһи политикаҕа киирсэр төрүөтэ тугуй?

-Бэйэҥ кыһалҕаҕын толунан баран, атын дьоҥҥо көмөлөһүөххүн баҕараҕын. Өйүҥ-санааҥ ситэр, атын таһымҥа тахсар. Политиканы интэриэһиргээбэппин диэн уу-чуумпутук бизнескинэн эрэ дьарыктанан, онон эрэ муҥурданан сылдьыаххын сөп буолуо, баҕар. Ол эрээри предпринимателлэр син биир атын идэлээх дьон курдук барытын көрө-истэ, эккинэн-хааҥҥынан билэ сылдьаҕын. Бүтүннүү бүтэй сылдьар кыаҕыҥ суох. Социальнай араастаһыы, атаҕастабыл, сиэрэ суох быһыы, сокуону нөҥүөлээһин, бас баттах барыы – маны барытын билэ-билэ билбэтэҕэ, көрө-көрө көрбөтөҕө буола сылдьар кыаллыбат, киһи санаатыгар баппат.  Сахалар онто да суох аҕыйахпыт, кыһалҕалаах олохтоохпут, тыйыс тымныыга үөскээбит дьон буоларбыт быһыытынан бэйэ-бэйэҕэ, дьоҥҥо-сэргэҕэ амарах сыһыаны былыр-былыргыттан хааммытыгар илдьэ сылдьабыт.  Эрэйдээххэ эрэл, сордооххо тирэх  буолар баҕа санаа хас биирдии киһиэхэ баһыйыахтаах буоллаҕа.   Холобур, Василий Николаев, сылын аайы дьоҥҥо көмөҕө диэн бюджетигэр 5 мөлүйүөнү хайаан да ууран иһэр эбит. Бу быйыл эрэ буолбатах, тэрилтэтин атаҕар туруораат даҕаны ылыммыт быһаарыыта. Ити даҕаны кини кимин-тугун туоһулуур дии саныыбын.

-Бу быыбарга кыттыбыт эдэр кандидаттар кэнэҕэс Ил Түмэҥҥэ даҕаны киирсиэхтэрин сөп буоллаҕа. 

-Быыбарга кыттар баҕалаах эдэр ыччаттаах омук кэскиллээх дии саныыбын. Олоҕу тупсарар, норуотун туһугар кыһаллар  баҕа санаалаах, ыралаах дьон баара олус үчүгэй! Ил Түмэн дьиҥ суолтата олус дириҥ уонна киэҥ. Дьиҥнээхтик норуот туһугар үлэлиир парламент наада. Депутат ахсаанын аҕыйатыы сыала-соруга биир – кытаанах хонтуруолга ылыы. Хамнаска олордуу эмиэ тутулугу күүһүрдүү биир көрүҥэ. Онон аныгыс Ил Тумэн быыбарыгар норуот бүттүүн тахсан быыбардыах тустаах. Оччотугар эрэ сокуону оҥорор уоргаммыт – тутулуга суох былаас күүстээх  салаатыгар кубулуйуоҕа.

Билигин Госдума быыбарын суолталаабат саҥалар бааллар. Дьиҥинэн биэс сыллаах олохпут оҥкулун охсор дьону талабыт эбээт. Сардана Авксентьеваны  муударайдык быһаарбытын хайҕыах тустаахпыт. Сорохтор курдук манна кэлэн Саха сирин мандатын былдьаспакка киэҥ сиргэ тахсан мандат туһугар киирсэ сылдьар. Кини Госдума депутата буолуо диэн эрэниэххэ наада уонна, мин санаабар, Сардана Владимировна өссө да кэнэҕэс Саха сирин аатын ааттатыа дии саныыбын.

Социальнай политика, экономика, олохпут таһыма кими Госдумаҕа таларбытыттан быһаччы тутулуктаах. Онон хайаан да балаҕан ыйын 19-гар (бу эрэ күн) быыбарга кэлэн бэйэҕит санааҕытын этиҥ, биллэриҥ диэн дьону күүскэ ыҥырыахха наада.

***

Aartyk.Ru