Суруйааччы-математик биир идэлээх учуонайдарын удьуордарын туһунан суруйан таһаарда

Хотугулуу– Илиҥҥи федеральнай университекка «Математик- учуонайдар удьуордара» диэн физика-математика билимин хандьыдаата, дассыан Марк Григорьев архыып докумуоннарыгар олоҕуран суруйбут кинигэтин сүрэхтэниитэ буолла.

Ааптар бу 560 сирэйдээх үлэтэ кини 23-үс кинигэтинэн буолар. Кинигэ уон сыл устата хомуллан тахсыбыта элбэҕи этэр.

«Бу кинигэ күн сирин көрбүтүгэр эһиги өҥөҕүт эмиэ баар. Пенсияҕа тахсарым чугаһаан, эһигини архыып докумуоннарын үөрэтиигэ көмөлөһүннэрэрим. Ол иһин бииргэ үлэлээбит кэмнэрбитин санаан туран,махталбын биллэрэбин», – диэн бэлиэтээтэ Марк Григорьев.

ХИФУ математикаҕа уонна информатикаҕа институтун үрдүкү математикаҕа кафедратын доцена Василий Шадрин бэйэтин этиитигэр Марк Григорьев математикаҕа эрэ буолбакка, суруйааччы быһыытынан биллэрин бэлиэтээтэ. Кини маннык кинигэ улахан үлэттэн эрэ төрүүрүн бэлиэтээтэ. Архыып дааннайдарын кытта үлэлээһин судургу буолбатах:

 “Марк Григорьев математик буолан, маннык үлэ-хамнас логикатыгар ырытыллан олэбэтэр атын дааннайдары, событиелары кыттасибээстэһэн үлэни онордо. «Саха былыр-былыргыттан ханнык баҕарар билсииhииниманнык боппуруостан са5алыыр: «Кимтэнкииннээх, хантан хааннаах киhигиний?». Бу кинигэуратыта – ХVII үйэттэн саҕалаан күн бүгүнүгэрдиэри ХИФУ учуонайдара кимнээҕий диэныйыытыыга хоруйдары биэрэр. Бу таһаарыыныбиһиги оҕолорбут, сиэннэрбит ааҕыахтара», – диэтэ Василий Шадрин.

М.К. Аммосов аатынан ХИФУ Президенэ Евгения Михайлова: «Марк Григорьевы студеннаабытсылларыттан туруоруммут сыалын толорон баран тэйэр киһи», – диэн өйдөөн хаалбытын эттэ. «Кинибу майгыта кинигэни таһааттарбытыгар эмиэкөстөр», – диэтэ. «Бу кинигэ уус-уран айымньыбуолбатах, кини аныгы дьоҥҥо бэйэтин ытыктыыркиһи тус удьуорун билиэхтээҕин уонна ону олоҕортуһаныахтааҕын ыйар холобурунан буоларын», –эттэ.

«Бэҕэһээ кинигэни тутан баран, дьиэ кэргэммэркөрдөрдүм. Кинигэ олус улахан үлэттэноҥоһуллубута, элбэх дьон араспаанньата киирбитэбиһиэхэ ийэбитин санатта. Кини 90 сааһын туоларүбүлүөйүгэр аҥардас куораттан  600 киһилээхиспиэһэк оҥорбута. Биһиги халыҥ аймахтарбытынкытта көрсүһүүбүт долгутуулаах буолбута. Ийэбитбарыан иннинэ киһиэхэ уруу-аймах сибээһэ тутаахсуолталааҕын көрдөрбүтэ. Бу кинигэттэн дьонудьуора хайдах сурулларын биллибит. Ону таһынанааптар өркөн өйө, дьону кытта сатаан үлэлиирэ, дьон эрэлин ылан үлэлээбитэ арылхайдык эмиэкөстөр», – диир Евгения Михайлова.

ХИФУ ааҕар технологияларын научнай-чинчийэркафедратын сэбиэдиссэйэ Василий Васильев –кинигэ суруйуутун көҕүлээччилэртэн биирдэстэрэ. «Марк Григорьев архыыпка үлэлээбэт историктаргадьиҥнээх холобур буолар. Кини архыыпдокумуоннарыгар олоҕурбут үлэлэр ордук интэриэстардыахтара диэн сөпкө сабаҕалаабыта. Кинигэҕэтиhиллибит история – бу барыта улахан сыаннасбуоллаҕа», – Василий Васильев саныыр.

Суруйааччы биир идэлээҕэ, математика институтундоцена Вера Афанасьева Марк Григорьев суруйарүлэтин «хоббим» диэн ааттыыр диэн бэлиэтиир.

«Кини университекка үлэлии сылдьан элбэхкинигэни сруйбута. Киһи киэн туттар үлэлэрэ.  Кини суруйааччы– математик, киһи эрэ барытакини курдук ымпыктаан-чымпыктаан архыыпдокумуоннарыттан бүтүн хартыына оҥоронсуруйан таһаарбат.  Мин өр кэмҥэ аҕам туһунандокумуоннары сатаан булбакка, хомуйбаккасылдыбытым, онуоха Марк Петрович көмөлөспүтүгэр махталым улахан.  Эн салгыыайымньылаахтык үлэлииргэр баҕарабыт. Кинигэсүрэхтэниитэ мээнэҕэ «Точка кипения»ыытыллыбата, эн үлэҥ өрүү оргуйан олордун», –диэн эҕэрдэлээтэ кини.

Мустубут дьон кинигэттэн удьуордарын туһунанэлбэх саҥаны билбиттэрин бэлиэтээтилэр, онукытта кинигэ Саха университетын 65 сыллаахүбүлүөйүгэр тахсыбыта улахан суолталааҕынбэлиэтээтилэр. Учуонай биир идэлээхтэрэ Марк Григорьевка архыып чахчыларыгар олоҕурбутүлэтин салгыы сайыннарарыгар баҕардылар.

***

Дина Иванова