Сунтаар улууһун “Сырдык аартык” кэпэрэтиибэ 10 сылын бэлиэтээтэ

 Сунтаар улууһун Күндэйэ нэһилиэгэр «Сырдык аартык» тыа хаһаайыстыбатын потребительскэй кооператива тэриллибитэ 10 сылын бэлиэтиир тэрээһиннэр ыытылла тураллар. Тэрээһиҥҥэ СӨ тыатын хаһаайыстыбатын миниистриин бастакы солбуйааччыта Татьяна Осипова кыттыыны ылар.

Ол курдук күн бастакы аҥарыгар Б.Н. Егоров аатынан «Күндэйэ орто агро хайысхалаах» оскуолатын аактабай саалатыгар «Тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар туһуламмыт «Сырдык аартык» ТХПК 10 сыллаах үлэтин уопутуттан» төгүрүк остуол  ыытылынна.

Манна кэпэрэтиип  толорооччу дириэктэрэ, СӨ тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна Розалия Алимфиевна Иванова «Сырдык аартык»  тыа хаһаайыстыбатын потребительскэй кооперативын 10 сыллаах үлэтин кытта билиһиннэрдэ.

Төгүрүк остуол кыттыылаахтара республика Ил Дархана 2018 сыл ахсынньы 11 күнүгэр таһаарбыт 232 №-дээх «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын кэскиллээх хайысхаларын туһунан» ыйааҕын олоххо киллэриигэ үлэлээһиҥҥэ этиилэрин киллэрдилэр. Маны сэргэ тыа сирин олохтоохторун сүрүн дьарыгар – сүөһү иитиитигэр, удьуор утумун быспакка салгыы сайыннарыыга кооперациялааһын оруолун, кэскилин туһунан санаа атастастылар,  саҥа сүүрээннэри көрдөөтүлэр.

Күн иккис аҥарыгар мунньах кыттыылаахтара объектарынан сылдьан, кэпэрэтиип үлэтин-хамнаһын кытта билистилэр. Тэрээһин биир үөрүүлээх түгэнинэн саҥа 120 миэстэлээх хотон бастакы сыбаайатын түһэрии буолла.

Татьяна Осипова бэлиэтээбитинэн, билигин Дойду үрдүнэн хаһаайыстыбалары бөдөҥсүтүү, кооперативтары тэрийии ыытыллар кэмигэр, «Сырдык аартык» үлэтэ атын нэһилиэктэргэ, улуустарга холобур эрэ буолар. “Тыа сиригэр ынах сүөһү төбөтө аҕыйыы турар кэмигэр нэһилиэк баһылыга сөптөөх сыалы-соругу туруоран үлэни тэрийдэҕинэ, маннык кооперативтар тэриллэн, дьон-сэргэ сүөһүнү аччаппакка иитиэн сөп эбит. Үлэни тэрийдэххэ барыта кыалларын «Сырдык аартыктар» дакаастаатылар” – диэн эттэ.

10 сыл анараа өттүгэр Күндэйэ нэһилиэгэр баһылыктар (Егоров Б.Н., Никитин А.В.) кэмигэр сөптөөх үлэни ыыппыттарын түмүгэр 2009 сыллаахха «Сырдык аартык» тыа хаһаайыстыбатын поотребительскай кооператива тэриллибитэ. Учредителинэн нэһилиэк 15 улахан хаһаайыстыбалара буолбуттара. Пайщиктаахтарынан 86 ынах сүөһүлээх ыал. Кооператив правлениетын бастакы бэрэссэдээтэлинэн нэһилиэк баһылыга Никитин Андрей Васильевич (2009-2014сс.) үлэлээбитэ, билигин правление бэрэссэдээтэлэ эдэр баһылык – Иван Витальевич Константинов. Толорооччу дириэктэринэн Саха Республикатын тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна РозалияАлимфиевна Иванова үлэлиир.

Кооператив сыала-соруга – пайщиктаахтарга сүөһүнү көрүүгэ-харайыыга, иитиигэ өҥөнү оҥоруу. Бастаан саҕалыылларыгар 2009-2016 сс. нэһилиэк социальнай-экономическай сайдыытыгар анал программа ылыллыбыт. Ол чэрчитинэн 6 сайылыгы чөлүгэр түһэрэн үлэҕэ киллэрии, үүт аһы астыыр сыаҕы кооперативка биэрэн үлэлэтии соруктара турбуттара. Үөһэ этиллибитин курдук, кооператив сыала-соруга барыһы эккирэтии буолбакка, пайщиктаахтарга өҥөнү оҥорон, сүөһү төбөтүн ахсаанын элбэтии, сүөһүттэн ылыллар бородууксуйаны үксэтии буолар. 2009 с. кооператив үлэтин сылга 380 тн үүттэн тутан саҕалаабыт буоллаҕына, 2018 сылга ити көрдөрүү 1039 тн тиийдэ. Сүөһү ахсаана бастаан 1025 төбө, ол иһиттэн ыанар ынаҕа – 421, 2018 сылга – 1151 төбө, онтон ыанар ынаҕа – 497.

Кэнники сылларга кооператив үлэтэ-хамнаһа сааһыланан, бородууксуйаны батарыы суотугар дохуот аахсар. 2013 сыллаахха барыс суотугар саҥа үүтү тутар, астыыр толору хааччыллыылаах дьиэни тутан үлэҕэ киллэрбитэ. Маныаха 6 үлэ миэстэтэ тахсыбыта. 2013 сыл 100 миэстэлээх ыанар ынах хотоно, онтон 2015 сыл 100 миэстэлээх ыччат сүөһү турар хотоно тутуллубута. Хотоннор автопоилкалаахтар, АИД доильнай аппарааттар туһаныллаллар. Манна 6 ыанньыксыт, 6 тас үлэһит, 1 харабыл үлэлиир. 2014 сыллаахха үлэһиттэргэ сынньанар, таҥас уларыттар дьиэ тутуллан үлэҕэ киирбитэ.

Кооперативка 3 техника үлэлиир, маныаха анаан 2 боксалаах гараж тутуллан 2014 сыллаахха үлэҕэ киирбитэ. Кооператив үлэһиттэргэ үлэлиир усулуобуйаны эрэ буолбакка, олорор усулуобуйаларын тэрийэр сыалтан 2 квартиралаах толору хааччыллыылаах уопсай дьиэни 2014 сыллаахха тутан үлэҕэ киллэрбитэ. Улуустааҕы үлэлээх буолуу киинин кытта бииргэ үлэлэһэн сылын ахсын 3-5 км. уһуннаах ходуһа, мэччирэҥ сирэ саҥардыллар. Кооператив кыһыҥҥы өттүгэр 13 үлэ миэстэтин таһаарар, сайыҥҥы өттүгэр сайылыктарга 24 үлэ миэстэтэ тахсар, ону таһынан төрөппүттэрин кытта 20-чэ оҕо тахсан ньирэй көрөн, хамнас аахсар.

Билиҥҥи кэмҥэ аҕа саастаах көлүөнэ сааһыран, үлэни кыайбат буолан сүөһүтүн эһэригэр тиийэр. Сүөһүнү эспэт сыалтан кооператив хотонноругар үгүс өттө кырдьаҕас, кыаммат, сулууспалаах дьон сүөһүтүн тутар. Бу сүөһү төбөтө ахсаабатыгар төһүү күүс буолар. Кэнники сылларга нэһилиэкпитигэр эдэр ыаллар дьоннорун сүөһүлэрин бэйэлэригэр ылаллара, эбии сүөһү иитэллэрэ үтүө үгэскэ кубулуйда, ол түмүгэр сүөһү ахсаана кыралаан эбиллэрэ кооператив үлэтин үтүө түмүгэ буолар.

Кооператив сайылыктары, уопсай хотону тэрийэн нэһилиэккэ сүөһү ахсаана аҕыйаабатыгар төһүү күүс буолла.  2013 сылтан маслоцехха 14, кыһыҥҥы өттүгэр хотоҥҥо 12, сайыҥҥы өттүгэр сайылыктарга 27 үлэ миэстэтэ таҕыста. Үлэлээх буолуу киинин кытта дуогабардаһан сайыҥҥы өттүгэр 14 үлэтэ суох дьону үлэнэн хааччыйда. Эдэр ыччат, ыал сүөһү иитэргэ интэриэһэ улаатта, сүөһү үлэтигэр көлүөнэ солбуйсуута барда.

Тыа хаһаайыстыбатын үөрэҕин кыһаларын бүтэрбит эдэр специалистэр дойдуларыгар төннөн идэлэринэн үлэлииллэрэ үгэскэ кубулуйда.

Үүт валовай ыама сезонуттан тутулуга суох элбээтэ. – Нэһилиэги, улууһу олохтоох, сибиэһэй бородууксуйанан хааччыйар кыах баар буолла.

Кооператив инникитин былаана киэҥ. Ол курдук 120 миэстэлээх саҥа хотону уонна «Убойнай сыах» уонна Сиэйэ,Түбэй нэһилиэктэригэр саҥа маслоцех дьиэлэрин тутуута. Маны таһынан сайылыктары салгыы сайыннарыы, үлэhиттэргэ анаан олорор дьиэлэри тутуу үлэлэрин салгыы ыытары уонна агро оскуоланы кытары ситимнээхтик үлэлээн инники өттүгэр оҕолорго ньирэй көрөр лааҕыры тэрийэри былааннаан үлэ үөһүгэр олороллор.

***

ТХМ пресс-сулууспата