Миниистирдэри устаталаан кэбиһиэххэ…

Антуан де Сент Экзюпери “харахтааҕар сүрэх ордук кыраҕы” диэн турар. Икки хараҕынан көрбөт инбэлиит, биэнсийэлээх кырдьаҕас Афанасий Иннокентьевич Сергеев курдук төрөөбүт нэһилиэгин кыһалҕатын сытыытык «көрөр» киһи, арааһа, тарбахха баттанар буолуохтаах.

– Новикова диэн, эн, Амма буолаарыгын? – диэн араспаанньабынан аймаҕыргаан кэлэн, Афанасий Иннокентьевич 2015 сыллаахха Бөтүҥ нэһилиэгин дьокутаатынан талыллыаҕыттан туох кыһалҕаны көрсүбүтүн туһунан кэпсээнин истэ олорон, Экзюпери тылларын санаан кэлэҕин…

… Н.Е. Иванов аатынан Амма улууһун Бөтүҥ орто оскуолата дьиэтэ суох буолбута 6-с сылыгар барбыт. 1964 сыллааҕы мас тутуу бастаан саахалланар туруктааҕынан билиниллэн, сабыллан, онтон үрдэ сууллан, онон букатын да көтүрүллэн, 180-ча оҕо быйыл алтыс сылларын… этэргэ дылы, алта сиринэн ыһыллан үөрэнэллэр – кулуупка, балыыһаҕа, нэһилиэк дьаһалтатын эргэ дьиэтигэр, остолобуойга, музейга, мастарыскыайга. Онуоха эбии, физкультура уруогар букатын даҕаны 9 км сиргэ Чапчылҕан нэһилиэгэр массыынанан айанныыллар. Дьолго, диэххэ, хата, массыына көрбүттэр. Ол иннинэ чааһынай таксистары эттэһэн бара-кэлэ сылдьаахтаабыттар.

Балтараа тыһыынча кэриҥэ нэһилиэнньэлээх бөһүөлэккэ бу кыһалҕаны билбэт киһи суох да буолуохтаах. Оскуола суоҕуттан, туох-баар култуурунаай-социальнай тэрилтэлэр үлэлэрэ барыта атахтаммыт. Ол түмүгэр, бука, кыанар өттүлэрэ, оҕолорун үөрэттэрээри, оройуон киинигэр, куоракка да көһүтэлээн эрдэхтэрэ. Ол аата сыыйа бөһүөлэк мөлтөөн, ыччат дьон тэйэн, төрөөбүт дойдуларыгар суолу умнан истэхтэрэ.

Икки хараҕынан көрбөт инбэлиит Афанасий Сергеев ити кыһалҕаны үрдүк өһүөлээхтэр сатаан көрбөттөрүттэн, тыа сирэ сайдарыгар, ыччат төрөөбүт дойдутугар тохтууругар сүрэхтэрин-быардарын уурбаттарыттан кыһыйан, кыһалҕатын хаһыакка суруйтара кэлбит.

«Оскуола – хайа да үйэҕэ нэһилиэк тэбэр сүрэҕэ, сайдар киинэ. 2016 сыл күһүн балаҕан ыйыгар төрөөбүт-үөскээбит нэһилиэгим аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир оскуолата суоҕуттан хараастан, дьокутаат быһыытынан Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Владимирович Путиҥҥа сурук суруйарга санаммытым. Миэхэ нэһилиэк уопсастыбаннаһа көмөлөспүтэ, 4-с кылаас үөрэнээччилэрэ тус бэйэлэринэн сурук суруйбуттара. Ол түмүгэр 2017 сыл атырдьах ыйыттан 220 миэстэлээх саҥа таас оскуола сыбаайатын түһэрэн, маҥнайгы этээһин тутан саҕалаабыттара. Сотору, 2017 сыл сэтинньи ыйыгар, Владимир Путины кытта видео-конференц-сибээскэ ыҥырбыттара. Ол эрээри онно миигин дьокутаат буоларгын этимэ, көннөрү тыа сирин олохтооҕунабын диэн билиһиннэр диэн сүбэлээбиттэрэ. Сөбүлэстэҕим дии. Видеоприемҥа Владимир Путин Бөтүҥ оскуолата 2018 сыл ахсынньы 1 күнүгэр диэри тутуллан бүтүөхтээх диэбитэ», – диэн тайах маска тэптэрэ сылдьан министиэристибэлэр, тойоттор-хотуттар кабинеттарын аанын тоҥсуйбут, боруоктарын тэпсибит икки хараҕа суох киһиэхэ сылаалаах, унньуктаах уһун сырыытын туһунан кэпсээнин саҕалыыр.

Бу мин иннибэр аҕалан тэлгээбит докумуоннарын көрдөххө, омуннаатахха, биир даҕаны туһааннаах министиэристибэни тумнабатах – тутуу министиэристибэтэ, үп министиэристибэтэ, үөрэх министиэристибэтэ, экономика министиэристибэтэ. Ол тухары Арассыыйа Бэрэсидьиэнэ Владимир Путинтан, бэйэбит олохтоох бырабыыталыстыбабыт салалтата Евгений Чекинтан, Игорь Никифоровтан саҕалаан, министиэристибэлэр баһылыктарыгар тиийэ көтөх муҥунан сурук.

– Игорь Германович Никифоров Бөтүҥ оскуолатын Путин дьаһалынан тутарга диэн быһаарбыта. Онон бастаан 112 мөл. 384 солк. биэриэх буолбуттара. Биэрбэтэхтэрэ. Онтон 53 мөл. солк. биэрэбит диэбиттэрэ. Эмиэ суох. Кэлин тиһэҕэр 18 мөл. солк. биэрэбит диэн баран, ол да суох. Тутуу миниистирэ Вера Алексеевна Кузаковаҕа хаста да сырыттым. Араас биричиинэни булан, тохтотон иһэр. Үп министиэристибэтэ харчы баар диирин үрдүнэн, тутуу министиэристибэтэ докумуоҥҥутун сыыһа толорбуккут, ону көннөрүҥ диэн туорайдаһар. Оттон өйдөөх дьон, биһиэхэ сокуону ааҕыахтарын оннугар, ол дуогабары бэйэлэрэ оҥорон биэрдэхтэринэ хайдаҕый? Бастаан электроннай дуогабары ирдээбиттэрэ, онтон ону бэйэлэрэ да саатабакка, кумааҕы дуогабарга көһөргө эппиттэрин, хаттаан оҥорбуппут даҕаны, 2018 сыл ахсынньы 1 күнүгэр үлэҕэ киириэхтээх оскуолаҕа харчы көрүллүбэккэ турар. Ким да наадыйбат. Хата, араастаан туорайдаһан, мөҕөн-этэн ыыталлар. Павел Анатольевич Аргунов Путин быһаччы дьаһалын эрэ толоробут, советнигын тылын ылыммаппыт диэх курдук этэр. Биһиги боппуруоспутун аккаастыыр ньымата быһыылаах. Онтон мин сүрдээҕин кыһыйабын. Төһө эмэ Арассыыйаҕа бас бэринэн олорон, Арассыыйа Бэрэсидьиэнин сүбэһитин билиммэт буолуу диэн тугуй? – диэн кыһыытын-абатын үллэстэр Афанасий Иннокентьевич.

Икки хараҕа суох киһи төрөөбүт нэһилиэгин сайдар кэскилин кыһалҕатын сүрэҕинэн-быарынан ылынан, күн аайы кэриэтэ сарсыарда 8 чаастан бырабыыталыстыба дьиэтин манаһара, тус кыһалҕа оҥостубут уопсастыбаннайын ааһан, судаарыстыбаннай таһымнаах боппуруоһун быһаарыахтаах миниистирдэри эккирэтиһэрэ, сымнаҕастык эттэххэ, сиэрэ суох быһыы.

– Харчы тыырыллара, Арассыыйа Бэрэсидьиэнин тылын билинэллэрэ буоллар, оскуолабыт 2018 сылга болдьоҕор тутуллан бүтэр кыахтаах. Былырыын оннооҕор атырдьах ыйыттан саҕалаан баран, маҥнайгы этээһин оҥорбуттара. Прораб Д.Д. Иванов, Ытык Сүбэ В.А. Пахомов, улуус баһылыга Н.А. Архипов, бэйэбит нэһилиэкпит баһылыга Саргылаана Васильевна буолан бука бары сүүрэ сатыыбыт да, туһа суох. Ол түмүгэр оҕолор барахсаттар ыраас, сырдык, сылаас оскуола диэни билбэккэ, сорохтор оскуолаларын бүтэрэн эрэллэр. Ыччат төрөөбүт сириттэн тэйэр кутталланна. Биир да миниистир ону өйдөөбөтө буолуо дуо?! Тыа сирин сарсыҥҥытын ыйдаҥардан көрбөт миниистирдэри, салалтаны уураталаан кэбиһиэххэ наада. Боростуой киһи итинтэн дууһам ыалдьар. Саатар Ил Дархан Е. А. Борисов даҕаны өйөөбөт. Төһө эмэ барытын билэ олорор ээ. Тутуу министиэристибэтин барытын уларытыахха наада диэн санааҕа кэллим. Итинник үлэлиир-хамсыыр дьон биһиэхэ сөбө суохтар. Дьүһүннэрин көрбөтөрбүн даҕаны, куоластарын, майгыларын, ааттарын-суолларын барыларын ааҕа биллим,- диэн Афанасий Иннокентьевич кыһыытын-абатын аһаҕастык этинэр.

Аны күһүн балаҕан ыйыгар Ил Түмэн дьокутааттарын быыбара буолаары, хандьытааттар сытыы киирсиилэрэ кулун тутарга Арассыыйа Бэрэсидьиэнин быыбара бүтээтин кытта саҕаламмыта. Балартан хастара, билиҥҥи да ыҥырыы дьокутааттартан, бу Афанасий Сергеев курдук норуотун туһугар сытыы боппуруостары туруорса сылдьара, былааннааҕа буолуой? Ити бэйэтэ эмиэ сытыы боппуруос.

Онуоха диэри Бөтүҥ оҕолоро барахсаттар кыһыҥҥы тымныыны, күһүҥҥү-сааскы бадарааны аахсыбакка, алта сиринэн сүүрэ сылдьан сырдыкка тардыһан эрдэхтэрэ. Физкультура уруогар 9 км айаннаан, эттэрин-хааннарын эрчийиэхтээҕэр, доруобуйаларын да сүтэрэн эрдэхтэрэ. Оттон нэһилиэк кулууба эттээх-сииннээх үлэни ыыппатыгар тиийэр.

– Бэдэрээччиттэр харчы баар буоллаҕына тутабыт дииллэр. Игорь Германовичка иккитэ приемҥа сылдьыбыппытыгар иккиэннэригэр тугу да быраҕын туран тутарга диэн быһаарыы ылыллыбытын эппитэ. Ол быйыл даҕаны кыаллыа суох. Бу саас суол баарына матырыйаалы аҕалыахтара диэн эккирэтиһэ сатаабытым даҕаны, кыаллыбатаҕа. Муус устарга диэн алы гыммыттара да, ыам ыйа буолла, ол тухары харчы суох.

Нэһилиэк спорт саалатын тутууну эмиэ итинник эрэйдээтилэр. Тиһэҕэр предприниматель Руслан Еремеевич Федотов бэйэтэ Новосибирскайтан матырыйаал атыылаһан, тимир суолунан аҕалтаран эрэр үһү. Харчы биэрбэтэхтэринэ да, күүспүнэн оҥоруом диир.

… Афанасий Иннокентьевич халлаан быарын тарбыыр күн иллэҥиттэн дуу, сорох дьокутааттар дуу, дьокутаат кириэһилэтигэр дураһыйааччылар курдук биллэ-көстө сатаан дуу тойоттору эккирэтиһэ сатыыр киһи буолбатах. 35 сыл колхуостан саҕалаан тырахтарыыстаабыт төрөөбүт-үөскээбит дойдутун туһугар кыһалларын киһи эрэ барыта өйдөөбөт. Биллэ-көстө сатыыр диэҕи, травмаланан икки хараҕа суох буолуоҕуттан айылҕаттан талаана арыллан, 2007 сыллаахтан норуот эмчитин быһыытынан биллэр. Оҕо кутун иҥэрэр, уҥуох тутар, арыгы эмтиир о.д.а. ураты дьоҕурунан ханнык да дьокутааттааҕар норуокка үтүөтэ да элбэх, аата-суола да суон буоллаҕа.

***

Галина НОВИКОВА