Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

БӨРТӨЛӨР

16.11.2022 23:46 0
БӨРТӨЛӨР

Кыһын обургу үнэн кэлэн иһэрэ күнтэн күн биллэн барда. Соторутааҥҥа диэри чэмэлэлийэн турбут күммүт уһун кэмҥэ тахсыбаттыы сүппүтэ ыраатта. Халлааны халыҥ былыттар тилэри сабан хаар субусубу түһэн суолуииһи маҥан куобах суорҕанынан бүрүйэн сир халлаан тэҥнэһэн киһи илини арҕааны быһаарбат күннэрэ үүннүлэр. Биир оннук күн сарсыардааҥҥы ыамҥа баттаһа тиийэрдии оҥостон халлаан саҥа сырдаан эрдэҕинэ Улахан Ааҥҥа айаҥҥа туруннум. Тиийэр сирим «Бөртө сылгы собуота» диэн республикаҕа урукку тутулун соччо ыһыктыбакка турар биир бөдөҥ хаһаайыстыба кыстыкка хайдах киирбитин билсии. Бу хаһаайыстыба 4 сыл анараа өттүгэр «Туймаада Агрохолдинг» диэн улахан тэрилтэҕэ киирэн үлэлии олорор. Билиҥҥитэ 700 ынах сүөһүлээх, 900 кэриҥэ сылгылаах чахчы да улахан хаһаайыстыба.

 Суол Булгунньахтаахха диэри аспаалынан бүрүллүбүт буолан түргэн соҕустук айаннаан Өлүөнэ эбэни кыйа сытар уһун дэриэбинэҕэ өр өтөр гыммакка тиийдим. Онон ыамҥа диэри өссө да бириэмэ баар диэн эрэхтурах санаалаахпын. Ол эрээри Булгунньахтаахтан суол оҥоһулла турар буолан манна дьэ бытаарыы таҕыста. Суол ортотугар диэри суолу астаран кумаҕытааһы кута сылдьар буолан айанныырга олус эрэйдээх буолан таҕыста. Онон санаабар балайда айаннаан Улахан Ааҥҥа чугаһаан баран көнө суолга дьэ уктэнним. Манна кыратык хаардаабыт буолан олус түргэтээбэтим. Кэмниэкэнэҕэс халлаан лаппа сырдаабытын кэннэ сэлиэнньэгэ тиийэрбэр телефонум холбонон кэллэ, тута тырылыы тустэ. Биригэдьиир зоотехник Ульяна Степановна Семенова ханна тиийбиппин сураста уонна ортоку хотоннорго тиийэрбэр ыйда. Бөртө хаһаайыстыбата өссө уонча сыллааҕыта, били саҥа типтээх 100-туу ынах турар хотоннорун тутуу саҕана бастакы хотонун туттарбыта. Онтон кэлин икки ортотунан ситимнээх эмиэ саҥалыы типтээх хотоннору туттарбыт. Ол саҕана өйдүүбүн, хаһаайыстыба салайааччыта Александр Васильевич Павлов саҥа хотоннору туттаары сүүрэкөтө сылдьарын. Хата министиэристибэ бэрт учугэй программа ылынан саҥалыы типтээх хотоннору туттуу улахан бырыһыанын судаарыстыба уйунар буолан, онно сөп түбэһиннэрэн туттаран, хаһаайыстыба үлэһиттэрэ «дьэ үчүгэй саҥа хотоҥҥо үлэлиир буоллубут»,- диэн үөрбүттэрэ сирэйдэригэрхарахтарыгар, тутталларыгархамсаналларыгар тиийэ көстөрө. Мин ол ыйбыт хотонноругар тиийэрбэр үүт тиэйэр массыына хайыы-үйэ кэлэн, суоппар уол үүт кутуллар шлангатын кытары бодьуустаһа турара.

 Хата Ульяна Степановна утары сүүрэн тахсан «Чэ кытаат үүт ыама бүтэн эрэр»,- диэн буолла. Дьиҥинэн кыратык хойутааһын туох буолуой суруйан ылар киһиэхэ, ол эрээри мин устар камералаах сылдьар буолан үлэлии сылдьалларын устуохтаах буоллаҕым дии. Ол курдук бэрт тиэтэлинэн киирэн тута хотоҥҥо аастыбыт.

«Дьэ бу манна эйиигин анаан ыҥырдым»,- диэн Ульяна Степановна кэпсии истэ,бу хотоҥҥо аҥардас эр дьон үлэлиир. Ону көрдөрүөм»,-диэн буолла.

Мин соччо аахайбатым эрээри хотоҥҥо киирэн түргэнтарҕам хамсаныылаах уолаттары көрөн, хаһан эрэ маннык баар этэ диэн санаа өйбөр охсуллан ааста. Урукку сопхуос саҕанаагы кэмҥэ ыччаткомсомольскай ферма диэн, уолаттар фермалара диэн тэриллэннэр үлэ бөҕөтө ыытыллар этэ дии. Маннык фермалар үлэҕэ ситиһиилэрэ хаһыат сирэйиттэн түспэт кэмнэрэ баар этилэрэ дии. Ону саныы истэхпинэ, Ульяна Степановна:“Бу «Дабаан» диэн фермаҕа  сааскыттан «Мондурах» сайылыгар үлэлээбит хаһаайыстыба тутаах дьоно үлэлии сылдьаллар»,- диэн кэпсии истэ. Ферма старшайа Валерий Семенович Ефремов түргэнтарҕам туттунуулаах саас ортолоох киһи,-«фермабытыгар 100 ынах турар, күҥҥэ 400-500 киилэ үүтү ыыбыт»,- диэн кэпсии тоһуйда. Уолаттар бары да хос үлэлээх дьон эбит. Гаврил Васильев суоппар, Борис Слепцов ветеринар идэлээх, үлэтин таһынан харабыллыыр уонна Валентин Яковлев бостуук.

 

Хотоннорун иһэ ыпыраас, кубускураанах. Саҥа ыам бүтэн сарсыардааҥы от киирэн, ынахтар отторун  сии турар буолан, хотон иһэ биир кудьус чуумпу тыас. Ханна эрэ күрдьэх тыаһа иһиллэр, биир эмэ ынах тыын таһааран сурдургуур, уонна биир кэм ТСН эргийэн ханна эрэ тииһэ охсуллан ааһар. Уолаттар тутталларахапталлара сыыдам, сылбырҕа. Ким эрэ онно ынахтар быыстарынан элэҥнээн ааьар, ким эрэ тохтубут оту тута ыраастыы охсор.

 «Билигин сайыҥҥыга холоотоххо ыам түһэр курдук эрээри аспыт үчүгэй буолан биир кэм турабыт»,диэн Валерий Семенович үлэлии сылдьар уолаттарын диэки көрөн ылаыла кэпсии турда. «Быйыл хата баһаам от оттонно, сиилэс да сенаж да дэлэй, онон аһылыкпыт баар»,-диэн буолла. «Бу күннэргэ күҥҥэ 600 киилэ от, туонна 800 кэриҥэ сиилэс, ону таһынан биирдии ынахха 2 киилэ  бурдук сиэтэбит. Онон былырыыҥҥыга тэҥнээтэххэ аспыт элбэх».

 

 Уолаттар сүөһү үлэтигэр сорохтор оҕо эрдэхтэриттэн, сорохтор эдэр сылдьан сыс буолан ферма үлэтин кыайа-хото туталлара харахха тута быраҕыллар. Улахан саҥаиҥэ суох. Ким тугу гынара биллэр буолан үлэ тута үмүрүйэн иьэр. Фермалар икки ардыларыгар күрэхтэһии баар дуо диэн ыйыттахха, уолаттар бэйэбэйэлэрин диэки көрсөн биһэн баран мүчүк гыналлар. Ол аата анаан да буолбатар, биллибэтинэнкөстүбэтинэн күрэхтэһэр буоллахтара диэн сэрэйэҕин. Бу кэпсэтэ туран санаан ыллым. Ферма үлэтэ олус ыарахан, манна кытаанах илии, сылбырхай туттуу, субу тута оҥороноһорон биһэр дьоҕур наада. Оннук дьонунан биллэн турар эр дьон буолаллар. Онон Бөртөлөр маннык дьаһанан олороллоро билиҥҥи кэмҥэ олус да сөп түбэһэр эбит.

 9 ый түмүгүнэн «Бөртө сылгы собуота» ХЭТ ыанньыксыттара хас биирдии ынахтарыттан 2500 киилэ үүтү ыабыттар. Онон көрдөххө сыл бүтүөр диэри ити көрдөрүүнү 3000 таһаараллара буолуо диэн бигэтик этиэххэ сөп. «Дабаан» эр дьон фермалара ити көрдөрүүнү ситиһэргэ улахан төһүү буолуохтара диэн эрэниэҕи баҕарыллар.

***
Прокопий ХАБАРОВ

Оставить комментарий    

Шиномонтаж Левша

СахаСтройПлит
Cтоматология 32
«Стоматология Все 32»