Олохтоох аһы-үөлү дэлэтии

Кэнники кэмҥэ Дьокуускайдааҕы көтөр фабрикатын үлэтэ-хамнаһа биллэ сэргэхсийдэ. Дьон олохтоох аһы-үөлү сыанатын кэрэйбэккэ  хамаҕатык атыылаһар буолла.

Дьокуускайдааҕы көтөр фабрикатын оҥорон таһаарар сыаҕын салайааччыта Сардаана СКРЯБИНА тэрилтэтин үлэтиттэн билиһиннэрэр:

-Биһиги сүрүн үлэбит куурусса иитиитэ буолар. Сымыыты инкубациялаан чоппуускалары таһааран, биэс ыйыгар сымыыттыыр куурусса буолуохтарыгар диэри улаатыннарбыт уонна 1 сыл устата иитэн сымыыттатабыт.

Тэрилтэбит 294 үлэһиттээх. Былырыын 61 мөлүйүөн сымыыт ылан былааммытын толорбуппут. Ол аата биир куурусса ортотунан сылга 319 сымыыты сымыыттыыр. Билигин уопсайа 290 тыһыынча төбөлөөхпүт. Онтон 190 тыһыынчата сымыыттыыр улахан кууруссалар.  Атыттара бөтүүктэр уонна чоппуускалар.

Биһиги кууруссаны барыларын килиэккэҕэ иитэбит. Биир килиэккэҕэ  7-8 төбө киирэр. Куурусса сымыыттыыра аһыттан быһаччы тутулуктаах. Барытын саастарынан көрөн биэрэбит. Күҥҥэ 35 туонна бурдук-комбикорм сииллэр, комбикорму бэйэбит оҥорон таһаарабыт. Кууруссаны 1,5 сааьыгар диэри иитэбит, онтон эдэрдэринэн солбуйабыт, «кырдьаҕастарбытын» (1,5 саастаах) забойга ыытабыт, сороҕун нэһилиэнньэҕэ атыылыыбыт. Хас саас аайы хонтуорабыт иннигэр тыыннаах кууруссалары атыылыыбыт, ону таһынан улуустарга тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ ыҥырдахтарына анаан-минээн тиийэбит.

Былырыын 75 тыһыынча кууруссаны атыылаабыт эбит буоллахпытына, быйыл 41 тыһыынча атыыга барда. Сымыыттары сүрүннээн нэһилиэнньэҕэ атыылыыбт, бэйэбит маҕаһыыннарбытыгар таһаарабыт.

Билигин Дьокуускайга, чугас бөһүөлэктэргэ, Намҥа – барыта 22 маҕаһыыннаахпыт, онон бородууксуйабытын үчүгэйдик батарабыт диэххэ сөп.

Былырыын, 2017 сыллаахха «Хайлайн» диэн саҥа кросс (боруода) уларытыыта буолбута.

Сыыппаралары көрдөхөө, былааммытын сылын аайы толорон иһэбит. 2014 сыллаахха уопсайа 57 мһлүйүөн сымыыт ылбыппыт, 2015 с – 59 мөл., 2016 с – 59 мөл. Онтон былырыын, 2017 сылга былааммытын 109,9% толорбуппут. Ол курдук, 56 мөл. сымыыт оннугар 61,6 мөл. сымыыт ылбыппыт, ити 2 мөлүйүөнүнэн элбэх.

Биир сымыыт сыаната ортотунан 6 солк. 47 харчы. Сымыыт сыаната көрүҥүттэн тутулуктаах. Саамай сыаналаах «Высшай» категория бөдөҥ –  75 граммтан улахан буолар. Куруусса сымыыта ортотунан 50-55 грамм буолар. Аны туран сымыыт категорията ыйааһынынан эрэ арахсар, 2 категория “куһаҕан” диэн буолбатах. Холобур, 1 категория 55-64 грамм, 2 категория 45-54 грамм, 3 категория 35-44 грамм буолар. Маны таһынан, сибиэһэй сымыыт 7 күн устата анал пленкалаах буолан бары битэмииннэрин сүтэрбэт,

«Диетическай» сымыыт сыаната 4 солк. 90 харчы. Онон атыылаһааччы сыанатыттан көрөн талбыт сымыытын атыылаһыан сөп.

Быйылгы сыллаа5ы сыыппаралары көрдөххө 2018 сыл 9 ыйдаах былаан быһыытынан 43,6 мүл. сымыыты ыллыбыт. Хомойуох иһин, быйыл нэһилиэнньэ5э 75 тыһыынча тыыннаах кууруссаны атыылыахтаахпытын 41 тыһыынча төбөнү батардыбыт. Ол иһин 34 тыһыынча төбөнөн эт оҥордубут.

Биллэн турар, бу сыл устата туох баар сыалбытын-сорукпутун ситиһэр баҕа санаалаахпыт. Ол курдук, сыл түмүгэр диэри аҥардас сымыыттан 410 мөл. солкуобайы киллэрэр былааннаахпыт. Онтон көтөр этин уонна сымыыты переработкалыыр сыаҕы үлэҕэ киллэрэн кууруссабыт этин учугэйдик батардахпытына, 46 мөл. солкуобай киириэ диэн күүтэбит. Оччотугар 2018 сыллааҕы былааммыт туолар.

Оборудование чааһыгар киирдэххэ, туох кистэлэ кэлиэй, биллэн турар, олус эргэрдэ. Онтон олохпут сайда турар. Уопсайа 3 чоппууска, 6 куурусса иитэр сыахтардаахпыт, маны таһынан инкубаторий, убойный сыах, кормоцех, гаражтар, ремонтнай мастерскойдар уо.а. тутуулар бааллар.

Билигин 2000-2004 сыллаахха туруоруллубут оборудованиены уларытар, саҥардар былааннаахпыт. Итэҕэйиэххит суоҕа да буоллар, оннооҕор 1986 сыллаахха оҥоһуллубут оборудованиеҕа үлэлии сылдьабыт.

Бастаан 2008 сыллаахха биир сыахха биэс ярустаах итальянскай килиэккэ оборудованиены кредит ылан туруорбуппут. Билигин кыралаан сапчааһын уларытабыт, көрүүнү-истиини ааһар. Онтон 2011 сыллаахха икки сыахха 4-5 ярустаах германскай оборудование туруорбуппут. Салгыы 2016 сыллаахха биир молодняковай сыах оборудованиетын уларыттыбыт.

Саамай сүрүн былааммыт диэн, 2022 сылга диэри Саха государтсвенноһын төрүттэммитэ 100 сыллаах үбүлүөйүн көрсө 100 мөоүйүөн куурусса сымыытын оҥорор былааннаахпыт. Онон биһигини инникитин өссө элбэх үлэ кэтэһэр.

Эһиил, 2019 сылга аны «Дьокуускайдааҕы көтөр фабриката» төрүттэммитэ 50 сыллаах үбүлүөйэ буолар. Онон билигин кыралаан үбүлүөйбүтүгэр  бэлэмнэнэбит.

Былырыын, 2017 сылга Дьокуускайга «Кыһыл көмүс күһүн» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи дьаарбанкаҕа кыттаммыт Гран-при хаһаайыттара буолбуппут.

2022 сылга диэри куурусса сымыытын оҥорууну 100 мөлүйүөҥҥэ тириэрдэр сыал-сорук турар. 13, 14 №№-дээх сыахтарга саҥа килиэккэ оборудованиеларга уларытан, саҥардан биэрдэхпитинэ биирдиитигэр 60 тыһыынча төбө батыаҕа. Оччоҕо биһиэхэ сылга эбии 14 мөлүйүөн сымыыт киириэҕэ. Ону таһынан 18 №-дээх сыахха эмиэ оборудование уларыттахпытына 60 тыһыынча төбөттөн эбии 6 мөлүйүөн сымыыт киириэн сөп.

Түмүгэр Сардаана Скрябина “былааммыт хара баһаам, сыалбытын-сорукпутун ситиһиэхпит диэн эрэнэбит” диэн этэр.

***

Aartyk.Ru