Кыырай халлаанныын доҕордоспут киһи

Ньурбаҕа авиация курдук сахаҕа ыра санаа кэриэтэ буолбут идэни баһылаабыт олохтоох дьон урут син бааллар этэ.  Кинилэр тустарынан уос номоҕо оҥостон кэпсииллэрэ, уолаттар батыһа сылдьан сонурҕууллара, кыргыттар формалаах пилоттары батыһа көрөн хаалаллара.

Биир оннук уос номоҕор киирбит летчигынан Григорий Григорьевич Аланныров (1946-1996 сс.) этэ. Билигин Ньурба куоратын биир уулуссата кини аатын сүгэр. Григорий Григорьевич, хомойуох иһин, эрдэ бу олохтон барбыта, орто омурҕаныгар икки ый эрэ  тиийбэтэҕэ.

Аланныров, өссө тыыннааҕар кини туһунан “Ньурба” хаһыакка Семен ГАВРИЛЬЕВ суруйан турар: 

Ньурба урукку Ворошилов аатын сүгэр уулуссата биир бэлиэлээх этэ. Ол бэлиэнэн Киргиэлэй Аланныров олбуорун аанын үрдүгэр саайбыт оҕуһун муоһа буолара. Бу үскэл, от-мас бөҕөнү соспут, элбэх ыалга иһэр ууларын таспыт бэрт налыччы, үтүө көлө этэ. Киргиэлэй дьэ ити оҕуһун муоһун тиэргэнин киирии ааныгар саайан кэбиспит. Ол тоҕотун арыт быһаарара үһү. Уопсайынан, кини бэрт дьээбэтинник киһи этэ дииллэр.

“Ээ, дьоннор мумматыннар”, – диирэ уһу.

Оччолорго, кырдьык, Аланныровтарга тыаттан киирэр ыалдьыт, хоноһо элбэх этэ. Олор Аланныровтары ыйдараллара баар суол этэ. Оттон кини уола Гриша Аланныров итини атыннык быһаарар:

“Бука, оҕуһун ытыктаан туруорбута буолуо.  Мин аҕабын кытта сылдьан, ити оҕуһу миинньэр, уу басыһар этим”.

Гриша кыратыгар нэс оҕуһунан аа-дьуо айаннаабыт, ити үтүө көлө дьиппиэ атахтарын оргууй аҕай ылан олук үктээн хаамарын тулуйбут, доҕор оҥостубут киһи. Кини оҕо эрдэҕинээҕи айана итинник бытаан буоллаҕына, кэлиҥҥи олоҕо олус түргэн айаннаах этэ. Оно оҕуһун самолекка уларыппыт Ньурба биир чулуу летчига Григорий Аланныров туһунан кэпсии түһүөххэ.

Григорий Григорьевич Аланныров  1946  сыллаахха ити оҕус муостаах дьиэҕэ төрөөбүтэ. Оскуоланы үрүҥ көмүс мэтээлинэн бүтэрбитэ. Орто оскуоланы бүтэриэр диэри сахалартан биир бастакы истребитель-летчик Валентин Капитонович Иванову кытта элбэхтик бодоруспута. Онно кини сабыдыалынан хайаан да байыаннай летчик буоларга бигэ санааны ылыммыта. Бу кини күүппүт баҕа санаатын толорор күн-дьыл тирээн кэлбитэ. Ньурбаттан атын сиргэ харыс хаампатах оҕоҕо ыраах, уустук айаҥҥа турунар күчүмэҕэй күнэ үүммүтэ. Гриша холобур туттар биир киһитэ, күтүөтэ Михаил Тихонов АН-2 самолет командира, хата, кинини арыаллыырга тылланан, эркин курдук эрэнэр киһилэммитэ.

Элбэх кэтэһиилээх, эриирдээх байыаннай комиссия летчик-истребителльэри бэлэмниир Ейскэйдээги байыаннай училищаҕа Гриша үөрэнэрэ сатамматын быһаарбыта. Сиһин уонна атаҕын айылҕаттан айдарбыта бэйэ-бэйэлэригэр сөп түбэспэттэр эбит. Уол санаата түһэр, летчик буолар баҕатын олох араарбат. Ол да буоллар барар-кэлэр сирэ баҕана үүтэ буолан хаалар. Хата, ону күтүөтэ Михаил Афанасьевич бэйэтэ үөрэммит Бугуруслааннааҕы училищаҕа илдьэн киллэрэр.

Дьэ, онтон Григорий 1966 сыл күһүнүгэр гражданскай авиация летчига буолан,  төрөөбүт Ньурбатыгар үлэлии кэлэр. Кини манна хайы-сахха улахан аатырбыт, билиилээх-көрүүлээх, сытыы-хотуу, устар ууну сомоҕолуур уус тыллаах, дьоҥҥо-сэргэҕэ олус эйэҕэс, күлэ сылдьар күөхтүҥү толбонноох харахтаах күтүөтэ Михаил Афанасьевичка иккис пилотунан үлэлиир.

Бу опыттаах командирга түбэһэн Григорий бэрт элбэҕи билэр-көрөр. Сотору бу сэмэй киһи бэйэтэ АН-2  самолет командирыгар бэриллэр араас элбэх көҥүлү ылар. Холобур, аэрофотосъемка диэн мээнэ киһиэхэ эрэниллибэт үлэни бэрт кичэллээхтик толорбута, туйгун сыананы ылбыта.

Билигин Накыын түбэтигэр киэҥник сураҕырбыт алмаас трубкатын көрдүүр үлэ өссө сүүрбэччэ сыллааҕыта саҕаламмыта. Кини Эҥэрдэк, Накыын түбэтигэр 1973-1974-1975 сылларга аэрофотосъемка ыыппыта.

Григорий  АН-2 самолетунан Марха өрүс мараҥдалаах, талах толооннордоох, элэҥ-салаҥ мастаах хайаларын, сүүнэ күөллэрин, үрүйэлэрин уонна үрэхтэрин үрдүнэн алларанан бэрт элбэхтик көппүтэ. Бу түбэ булда-алда, тыата-ойуура кинини абылаабыттара. Ити сыллар төһө эмэ иннилэриттэн Марха үрэх тардыытыгар алмаас көрдөбүлүгэр, сир атын баайын чинчийиигэ элбэх үлэ барарын кини сис тыалар “уулуссаларынан” сыаналаабыта. Просекалар хара тыаны хайа солоон бэрт ыраах сиринэн тайаан квадраттарга үллэрэн кэбиспиттэр этэ. Гриша саныырынан, баҕар, кини оччотооҕу үлэтин түмүгэр бу Накыын үрэҕин алмааһа көһүннэҕэ. Ньурба улууһугар ити алмаас, баҕар, дьол тааһынан буолуо. Туох билиэй? Мирнэй, Удачнай алмаастаах трубкаларын курдук, баҕар, харах уутун саккыратыа.

Григорий Аланныров ити сылларга олус тахсыылаахтык эдэр эрчимин барытын биэрэн үлэлээбитэ. Онно элбэхтик хайҕаммыта, пятилетканан түмүктэнэр куоталаһыы кыайыылааҕа этэ.

Кини саамай таптыыр самолета АН-2. Ол эрээри кэнники сылларга олус күүстээх  мотуордаах аэропортан чүмэчи курдук көтөн тахсар кыахтаах Л-410 самолету баһылаан командир буолбута. Кини бу түргэн сырыылаах, салгыны чэпчэкитик тыырар самолетунан кыырай халлаанынан элбэхтик айаннаата.

Григорий Григорьевич туйгун үлэтин сыанабыла элбэх. Кини “Үлэ Албан аата” III степеннээх орденынан наҕараадаламмыта, “Үлэ ветерана” мэтээллээх, аэрофлот туйгуна буолбута, куоталаһыы кыайыылааҕа, Ньурбатааҕы авиапредприятие ветерана, ЯУГА ветерана, саахала суох көтүү иһин анал бэлиэлээх. Кини онтун барытын түөһүгэр анньынан уулуссаҕа хаамара буоллар, ким  да быһа аһарыа суох этэ.

Элбэх наҕараадаларыттан саамай күндүгэргэтэрэ салгыҥҥа 15 000  чаас саахала суох көппүтүн иһин бэлиэтэ буолар. Бу чахчы кини профессиональнай наҕараадата, авиация техникатын дьиҥнээхтик баһылаабытын туоһута. Григорий Григорьевич 29 сыл тухары халлаан куйаарын кытта доҕордоһон, самолеттары көтүттэ. Холобур, ити 15 000  чааһы сууккаҕа, ыйга, сылга таһаарар буоллар, Григорий Аланныров икки сыл устата сиргэ үктэммэккэ мэлдьи салгыҥҥа сылдьыбыта диэн түмүк оҥоһуллуох этэ.

Аланныров үлэлээбит кэмигэр саахалга да түбэһэ сыспыта баара. Ону бэйэтин үрдүк техникатынан, маастарыстыбатынан мүччү-хаччы туттарбыта. Уопсайынан, салгын аала сулууспа туйгунуттан эрэ, дьон-сэргэ бэриниилээхтик үлэлиириттэн эрэ этэҥҥэ айанныыр. Ону баара мүччү-хаччы туттуу, техника сиигириитэ, дьэбиннириитэ хайаан да тахсар. Салгыҥҥа араас буолар. Көтөн истэххэ оннооҕор уматыга бүтэн хаалар. Хампа – Бүлүү автомобильнай айанныыр суолга уматыга бүппүт самолет түһэн турардаах. Оттон Ньурба улууһун Дьэкимдэтин тыатыгар оннуктан сууллубут ЛИ-2  самолет дьардьамата билигин да баар.

Григорий Аланныров түбэспит быһылааннарыттан биири ахтыахха сөп. Кини Эдьигээнтэн Бүлүүгэ түүн көтөн кэлэн түһээри гыммыта Л-410 самолет биир атаҕа тахсыбат буолан хаалбыт. Маннык түбэлтэҕэ инструкция быһыытынан, пилот самолетун Ньурба аэропордугар салайар. Бу быһылаантан хайда тахсар боппуруоһу быһаарарга Ньурба аэропордугар араас специалистар, түргэн көмө массыыната мустар. Авиаэскадрилья командира Владимир Гладковскай микрофону уоһуттан араарбакка туран, Григорийга көмөлөһөр, сүбэлиир-амалыыр. Киниэхэ аҥар атаҕынан сири таарыйа-таарыйа өрө көтөн тахсарга сорудах бэриллэр.

Григорий эргийэн кэлэ-кэлэ, ити сорудаҕы толорор. Самолет аҥар атаҕынан сири таарыйдаҕына харан хаалбыт самолет атаҕын хам туппут күлүүс, баҕар, доргуйууттан ыһыктыа диэн буолар. Этиллибитин курдук, пилот хаста да итинник боруобалыыр да, туһа тахсыбат. Бүтэһигэр специалистэр самолет тахсыбыт атаҕын төттөрү киллэрэн баран, иһинэн олорорго быһаарыы ылыналлар. Дьэ ол самолету иһинэн олордуу манан дьыала буолбатах.  Төһө түргэнинэн, төһө үрдүктэн маны олордуу барыта ааҕыллар. Григорий бүтэһик эргииригэр барар, соҕотох атаҕын хомунарын оннугар эмиэ нөҥүө атаҕын кытта “эриһэр”. Дьолго харбыт атаҕа тахсан кэлэр.

Ама да ааспытын иннигэр, амырыын соҕус быһылаан этэ.

Григорий Аланныров самолетун атаҕа тахсыбакка сылдьарын кэмигэр кини кырдьаҕас командира, наставнига Михаил Афанасьевич Мирнэйтэн 12 пассажирдаах көтөн кэлбитэ. Туох быһылаан буолбутун радионан барытын билэн-истэн, кинини кытта тэҥҥэ ууга-уокка түһэн Ньурба үрдүнэн эргийсэ сылдьыбыт.

-Самолету иһигэр түһүрэргэ диэни истэн баран бэйэм иһим кытта тымныйан кэлтэ, – диэн кэпсиирэ кини.

Кэлин Мирнэйгэ эмиэ итинник түбэлтэ буолла. Григорий маннык быһылааҥҥа түбэспит буолан, олус улаханнык долгуйбатаҕа. Бу быһылаан уодьуганныыр сирдээҕи салайааччытыттан аҥар атахпар таарыйаммын доргутан көрөбүн дуо диэн ыйыппыта. Ону көҥүллээбэтэхтэрэ. Григорий Григорьевич ону сөпкө гыммыттар диир билигин. Мирнэй аэропордун бетона Ньурба аэропордун буор үктэлэ буолбатах. Кытаанах охсууттан баҕар, ол соҕотох атаҕа тосту охсуллуон сөбө. Хата, эмиэ хаһыс да эргиир, элбэх эриһии кэнниттэн иккис атаҕа тахсыбыта.

Л-410 самолет, били баарын этиллибитин курдук сөкүүндэҕэ 7 миэтэрэни өрө көтөн тахсыан сөп. Ону хайа да пассажир кулгааҕын кулугута тулуйуо суоҕа этэ. Инньэ гынан уопуттаах пилоттар бу самолету сыыйа уонна бытааннык соҕус үөһэ көтүтэллэрэ.

Григорий Аланныров саныырынан, бу самолет биир куһаҕаннаах. Локатора суох. Онон чааска 350 км түргэнинэн айаннаан иһэр самолет эркин курдук турбут былыты туорууругар олус уустук балаһыанньа үөскүүр. Опыттаах летчик итинник түбэлтэлэри хаһы даҕаны ааспыта. Ол эрээри АН-2 самолет кэнниттэн Л-410 самолекка олорбут киһи, кытаанах систээх УАЗ массыынаттан “Жигулига” олорорун курдук, бары өртүнэн сымнаҕас, үтүө самолет. Билигин бу самолеттар саппаас чаастарын атыылаһарга үп-харчы кыайан көстүбэккэ туһаныллыбакка кэриэтэ тураллар. Киһи сынньалаҥнык көтөр самолета этэ дьиҥэр.

Григорий Григорьевич бэйэтин идэтин чочунарыгар, Ньурба кырдьаҕас авиатордарын үтүө ааттарын салгыырга холобур туттар элбэх доҕоттордоох. Холобур, кини Бүлүүттэн Петр Борисовы олус үрдүктүк сыаналыыр. Ньурба авиапредприятиетын урукку салайааччыта Владимир Кузаков Бүөтүрү: “Эн дьиҥнээх летчикка ананан төрөөбүт киһигин, онон Мирнэйгэ кэл, улахан самолеттары ыытарга үөрэн”, – диэн кучуйа сатаабыта.

-Кырльык, бу Борисов ханнык баҕарар уустук балаһыанньага сөптөөх быһаарыыны ылынарынан, билэринэн-көрөрүнэн атыттардааҕар чорбоччу турар киһи. Кини оннук да буолан, звено командирынан үлэлээбитэ. Ньурба кырдьаҕас авиатордара Николай Кириллин, Афанасий Тихонов, Михаил Тихонов уо. д. а., чахчы үрдүк маастарыстыбалаах летчиктар этэ, – диэн Григорий ахтара.

Григорий Григорьевич 29 сыл устата тохтоло суох үлэлээн баран, билигин “сиргэ түһэн” Ньурба аэропордугар штурманынан үлэлиир. Көтөр самолеттары ыытар, кэлбит самолеттары түһэрэр. Үлэлээбитин устатын тухары араас омук уолаттарын кытта доҕордосто, бииргэ үлэлээтэ. Нуучча Владимир Тулубаев, Ирантан төрүттээх Джура Азимов уо.д.а. Кини киэн туттар сөбүлүүр дьонноро. Оттон Халыма киһитэ, бортмеханик Николай Иванович Слепцову кытта Анаабырга, хоту сиргэ элбэхтик бииргэ үлэлээбиттэрэ. Өлөөн өрүс төрдүгэр эмиэ быһылааҥҥа түбэспиттэрэ. Сибилигин аҕай үп-үрүҥ тунаҕынан көрө сыппыт өрүс мууһа эмискэ үллэн тахсыбыта, уу бөҕө халыс гыммыта. Биирдэ өйдөөбүттэрэ самолеттарын площадкалара ууга баран эрэр эбит.

-Онно ыксаан самолеппутугар сүүрбүппүтүн хайдах умнуохпунуй? – диэн күлэр кини.

Анаабаргы моһуок итинэн эрэ бүппэт. Эт таһа сырыттаҕына мотуора аккаастаан кэбиһэн, эмиэ кыһалҕаттан салгыҥҥа уйдаран тэлээрдэн самолетун олордон турардаах.

Биһиги бүгүн Ньурба урукку көлүөнэ биир бастыҥ, чулуу летчига, түөрт оҕо амарах аҕата, араас быһылааннартан сатабылын, тулуурун күүһүнэн ууттан кураанах тахсыбыт Григорий Григорьевич Аланныров туһунан кэпсии сатаатыбыт. Кини үлэтэ, профессиональнай маастарыстыбата, киһи быһыытынан сэмэйэ, дьоҥҥо үтүө сыһыана киниэхэ ытыктабыл төрүөтүнэн буолаллар.

Ньурба биир ньургун уолугар, күтүөтэ этэринии, уруй-айхал буоллун!

Семен ГАВРИЛЬЕВ,

Ньурба хаһыат, алтынньы 19 күнэ N122 (7347).

***

Николай ПАВЛОВ, Г.Г.Аланныров доҕоро, 2016 с.: 

-Гриша үөлээннээҕим, атаһым, доҕорум. Кинилиин оҕо, эдэр сааспытын бииргэ алтыһан атаарбыт дьоллоохпун.

1960 cыллаахха күһүн үөрэх аһыллыытыгар Ньурбаттан сэттэ кылаастаах оскуолатын бүтэрбит буолан салгыы үөрэнээри Ньурба 1-гы нүөмэрдээх орто оскуолатыгар 8-c кылааска үөрэнэ киирбитим, манна “а” уонна “б” кылаастарга хайдыһан үөрэхпитин салҕаабыппыт.

Биһиги Ньурбачаантан киирбит оҕолор үксүбүт “б” кылааска түбэспиппит. Кылааспыт салайааччыта математика учуутала Ксения Ивановна буолбута, кини 10 кылааһы бүтэриэхпитигэр диэри салайаачччынан сылдьыбыта, бары убаастаан ийэбит диэн ааттыырбыт.

8-c кылааска үөрэнэрбитигэр кылааспытыгар отучча этибит. 8 кылааһы бүтэрэн баран сорохторбут техникумнарга, училищеларга уонна 2-с оскуолаҕа көһөн аҕыйаан хаалбыппыт. Чуукаартан икки уол киирэн уонна биир уол Дьокуускайтан кэлэн 21 буолбуппут, балар бары тутуспутунан оскуоланы бүтэрбиппит. Кылааспыт баһыйар өттө уолаттар этибит, эбэтэр 14 уол, 7 кыыс.

Дьэ, бу Ньурба оскуолатыгар үөрэнэ киириэхпититтэн Гришалыын билсэн, табаарыстаһан барбыппыт.
Гриша осуколага буолар кружоктарга элбэхтик сылдьара, ол курдук Петров Гаврил Иванович тустууга эрчийэр секциятыгар наар сылдьара, куһаҕана суохтук тустара. Мин кыра кэмҥэ дьарыктанан иһэн тохтоон хаалбытым, сыратын тулуйбат быһыылааҕым.

Маны таһынан, Гриша. Березкин ыытар музыкальнай куруһуогар сылдьара, баяҥҥа оонньуура, хорга кыттара. Оскуолага ыытыллар тэрийиилэргэ мэлдьи көхтөөхтүк кыттара. “Чэ, давай,, кыттыаҕыҥ, барыаҕыҥ”, – эҥин диэн иһэрин иһин кинини бииргэ үөрэнэр үөлээннээхтэрэ “Давай Гриша” диэн ааттыыр буолбуппут. Билигин даҕаны хаһан эмит мустан уруккуну-хойуккуну аҕыннахпытына булгу  “Давай Гриша” инньэ диир эҥин диэн ахтабыт.

Гриша мин өйдүүрбүнэн 8-с кылаастан хара оскуоланы бүтэриэр диэри Попов Колялыын биир партаҕа олороллоро уонна куруук иккис эрээккэ. Кинилэр хара оскуолаҕа киириэхтэриттэн бииргэ үөрэммит буолан улахан атастыы этилэр уонна үксүгэр бииргэ сылдьааччылар. Иккиэн да үөрэхтэригэр биһигиттэн таһыччы ордук үөрэнэллэрэ, бары предметтэргэ биир тэҥник. Оччолортон Гриша мин летчик буолуоҕум диэн санаатын аһаҕастык этэрэ, эмискэ арыт оннук тылы быктарара. Онтон биһиги оччолорго туох буоларбыт туһунан толкуйдаан да көрбөт быһыылаахпыт.

8-с кылаас кэнниттэн оскуолаҕа суоппар, тырахтарыыс, электрик, животновод-механизатор идэтин ыларга үөрэппиттээрэ. Онтон оҕо биирин талан ол уруокка сылдьан дьарыктаныахтааҕа. Оҕо үксэ суоппар буолуон баҕарара да. үөрэхтэригэр үчүгэйдик ситиһэллэри эрэ талан ылбыттара. Гриша бастакылартан суоппар киэнигэр үөрэнэр буолбута уонна 10-с кылааһы бүтэрэригэр суоппар праватын ылбыта.

Оскуолаҕа производственнай үөрэхтээһин улахан көдьүүстээҕэ, осуколаны бүтэрэригэр бэлэм идэлээх буоларыҥ, сайынын үөрэнэ сылдьан таах сылдьыбакка производственнай практика диэн тыаҕа эҥин тахсан үлэлиирбит. Саас аайы күн уһаатаҕына, халлаан сылыйдаҕына бары үрдүкү кылаастар оскуола оттук маһын бэлэмнии тахсарбыт, бу саамай көрүдьүөстээх үчүгэй кэмнэр буолааччылар, кылааһынан куоталаһан бэриллибит сорудаҕы толоро сатыыр үгэстээх этибит.

Осукуола эр дьон учууталлара бары тэҥҥэ сылдьыһаллара, үлэлииллэрэ. Биһиги кылаас үксүбүт уолаттар буолан бастакылар кэккэлэригэр сылдьарбыт, үлэ үксэ илиинэн буолара, охторорбут туһунан биригээдэ тэйиччи сылдьар, атын биригээдэ эрбиирэ, хайытара, туруорара. Гриша эрбиир биригээдэни кытта сылдьара. Аараас кэпсэтии-ипсэтии, барыта көҥүлэ, оннооҕор учууталларбыт табахтыыр уолаттары улаханнык саҥарбаттара, саһаан кэннигэр саһан олорон тардалларын физика учуутала Даленгар Э.Э.: “Тоҕо үлэлээн эрэйдэнэҕитий, уолаттаар, уоттаан кээһэр эрээри”,  – диэн күллэртиирэ.

Гриша туох да үлэттэн иҥнэн толлон турбат, барытыгар түсүһэн иһэрэ, “давай” эрэ диэҕэ кэрэх. Ол курдук оскуолаҕа билии эрэ ылан буолбакка, араас үлэлэргэ миккиллэн олоххо үөрэнэн, үлэни сыаналыыр буолан тахсыбыппыт. Учууталларбыт да оннук үөрэтэллэрэ, инникигэ кэскиллээх, үлэһит дьону иитэн таһаарарга дьулуһаллара.

10-с кылааһы бүтэрэрбитигэр экзаменнарга бэлэмнэнэргэ арыт бииргэ бэлэмнэнэрбит, тугу өйдөөбөтөххүн Гришаттан, Коляттан ыйытан түргэнник билэ охсорум. Ол курдук Гриша бары экзаменнарын барытын 5 сыанаҕа туттартаан, оскуоланы үрүҥ көмүс мэтээлинэн бүтэрбитэ, кинини кытта “а” кылаастан Васильева Аня.

Оскуоланы кэнниттэн оччолорго икки сыл производстваҕа тахсан үлэлиэхтээх этибит. Биһиги иннибитигэр бүтэрбит оҕолору солбуйан, онон райкомҥа ыҥыртаабыттара. Үөрэхтэригэр үчүгэй оҕолор умнубатах буоллахпына 8 оҕо үөрэххэ туттарса барарга көҥүл ылбыттара, олор истэригэр Гриша. Кыра эрдэҕиттэн баҕарбыт баҕатын толоро летчик үөрэҕэр барбыта. Байыаннай летчик киэнигэр доруобуйатынан туга эрэ хапсыбакка гражданскай самолеттарга көтөргө летнай училищага киирбит этэ.

Икки сыл устата ситиһиилээхтик үөрэнэн, дойдутугар Ньурбага  үлэлии кэлбитэ.
Училищаҕа үөрэнэ сырыттаҕына тиһигин быспакка суруйсарбыт. Кини үөрэҕин туһунан суруйара, оҕолору ыйыталаһара. Мин Ньурба туһунан, оҕолор ханна сылдьалларын, тугу гыналларын суруйарым.

Бүтэрэн кэлээт АН-2 самолекка иккис пилотунан анаммыта. Ол кэмҥэ мин авиапортка АТБ диэн учаастагар мотористыыр этим, онон үлэбитигэр эмиэ көрсөн алтыһан ааһааччыбыт.

Гриша хайдах самолету көтүтэрин көрүөхпүн баҕарар буолан, биирдэ тренировочнай көтүүлэригэр бастакы пилоттан көрдөһөн көтүһэн турабын, баара-суоҕа 10-15 мүнүүтэ кэриҥэ, киһи күлүөн курдук 3 км үрдүккэ тахсыбыттарыгар муннум хаана кэлэн соһутан турар. Гриша онно сөпкө летчик буолбатаххын диэн турар. Мин үрдүкү үөрэххэ киирэн барбытым кэннэ бастакы пилот буолбут этэ. Онтон кэнники сайдан ЯК-40 самолетка көтөр буолбута. Үөрэҕи бүтэрэн атын сиргэ үлэлээн баран дойдубар кэлэн син биир булсан алтыһар этибит.

Үөрэххэ киириэн иннинэ оройуон кулуубугар үҥкүүгэ күргүөм бииргэ сылдьааччыбыт, кыргыттары кытта эрийсэр этибит да, иккиэммит киэнэ табыллыбатаҕа. Мин үөрэнэр кэммэр кини ыал буолбут этэ. Гришалыын кини тиһэх күнүгэр диэри атастыы доҕордуу сыһыаммытын сүтэрбэтэхпит. Кини чахчы дьиҥнээх  доҕор этэ. Кыыһырар диэни билбэт, наһаа сытыары сымнаҕас этэ, ол олоҕор кыра охсууну биэрбит буолуохтаах. Дьиэтигэр-уотугар наһаа бүгүрү этэ ийэтэ эмээхсиҥҥэ хотонугар баар буолла да көмөлөһөн, сайынын оттоон сүөһү туталларын наһаа сөбүлүллэрэ. Бэлэм үүт, сүөгэй, эт куруук баар, бэйэ киэнэ диэн.

Ийэтин эмээхсини наһаа убаастыыра хаһан да тылын быһа эппитин өйдөөбөппүн. Ийэтэ да өрүү Гришам диэн тахсара. Сырыттах аайы үөрүү бөҕө буолара  итии чэйэ бэлэм буолара.  Гриша кыраттан үөрүнньэн, үөрэ-көтө сылдьар буолааччы, кэлин уола армияттан суох буолан кэлбитин кэннэ, улаханнык санаата түһэр, хараастар идэлэммит этэ.

Самолекка көрсө киирэрбитигэр массыынатын бэйэтэ ыытан киирбитэ, тахсарбытыгар дэлби салыбырас буолан хаалбытын иһин массыынатын мин ыытан тахсыбытым. Ол күннэр киниэхэ саамай ыарахан күннэр этэ, хас да күн ол иһин арахсыбакка бииргэ буола сатаабытым.

Биһиги Гришабыт сааһын ситэри олорбокко эрдэ ол дойдуга барбытын да иһин, олорбут олоҕор дьонугар-сэргэтигэр биллэн, көстөн, таптыыр идэтигэр чиэстээхтик үлэлээн-хамсаан ааспыта. Кини олоҕун кыргыттара чиэстээхтик салҕаан сиэн уолаттары төрөтөн, баҕар онтон биирдэрэ эмит эһэлэрин туйаҕын хатаран көтөр аалы куйаар салгыҥҥа көтүтэр дьон буолан, эһээлэрэ ситиспэтэҕин ситиһэн үтүө дьон буолуохтара.

***
Николай  Павлов
24/06/2016.