ДЬИЭ-УОТ, ДЬИЭ КЭРГЭН, ЫАЛДЬЫТЫ КӨРСҮҮ

• Дьиэҕэ ыалдьыты көрсөргө аан таһыгар кэлэн илии тутуһаллар, тас таҥаһын устарга кемөлөһүллэр.
• Ыалдьыты бастаан маанылаан аһатыы босхо дэнэр. Онтон ыал тугу аһыырынан аһыыр. Ыалдьыт дьахтар дьиэ иһигэр көмөлөһөн барыахтаах. Эр киһи ыалдьыт дьиэ тас үлэтигэр көмөлөһөр. Ону ыаллаһыы диэн ааттанар.
• Ыалдьыт ыал хас биирдии киһитигэр кыра кэһиилээх буолара ордук. Кимиэхэ эмэ тиийбэтэ хомолтолоох буолар.
• Дьиэн иһэ тымныы, тугун да сатаммат, харчы турбат буоллаҕына, алаадьыта астаан сытта-сымарда таһаар, уоккун отун, онтон арыылаах алаадьынан айах тут, көрдөс.
•  Дьиэ иһигэр эйэ суох буоллаҕына, ый туолуута, саҕаланыыта ыраас ууга саҥарын. Уу муустаах буочукаҕа, иһиккэ, ыстакааҥҥа баар буолуон сеп. «Дьэҥкир ыраас уу, ыл мин тылларбын. Ил-эйэ күлүүһэ буоллун, мин эппит тылларым хатааһына саҥарбыт дорҕоонум буоллун. Иһэрдэр уум дьол, эйэ уута. Эппит-сииммит дьолунан туоллун, эйэнэн элбээтин». Уу үрдүгэр үс төгүл хаас атаҕын курдук сахалыы харысхал бэлиэтин анньыҥ.
• Дьиэ иһигэр кыра да айдаан таҕыстаҕына, үчүгэй, намыын матыыптаах муусуката холбоон уонна алаадьы астаан сытта-сымарда таһаар. Дьиэ иһэ сырдыа, сүр көтөҕүллүө.
•  Дьахтар уонна эр киһи икки ардыгар сыһыан арыый да тоҥ буоллаҕына, иккиэн тус-туспа сылдьан саамай кэрэ, имэҥнээх иэйиилэрин саныыллара ордук.
•  Дьиэ кэргэни кырыыс тылларынан саҥарбыт буоллахтарына, ол күн бары суунуҥ. Алаадьыта астаан сытта-сымарда таһаарыҥ уонна аал уоттан көрдөһүҥ. «Тылы-өһү, кырыыһы оборон ылан кый ыраах кыйдаа, кырыыс тылы оннутуттан ылан хантан кэлбит сиригэр ыыт. Биһиги дьиэ5э ил-эйэ, ыраас тыын, ыраас салгын эрэ турдун» диэн этин.
•  Аймахтаргын кытта тапсыбат буоллаххына алаадьыта астаа, сытта-сымарда таьаар. Оһоххун, тэлгэһэҕин аһат. Ол кэмҥэ ис санааҕын сааһылаан, бэйэҥ тылларгынан саҥар. «Аймах-билэ дьонум, тэлгэһэм күрүөтэ, дьиэм аана аһаҕас. Эһиги үтүөнэн кэлэргитин үөрэ-көтө көрсүөм. Ааспыты былыт саппыта» диэн баран олбуор аанын, дьиэ аанын аһан сэгэтиҥ, сотору сабыҥ. Өр-өтөр буолуохтара суоҕа, сотору ыалдьыттар кэлиэхтэрэ.
•  Аһаабакка киһи ырар кутталлаах. Киһи өйүн-санаатын эмиэ ыһар. Онон дьарыктанан, хамсанан, ону кытта өйү-санааны, ис тутулу бэрээдэктиир ордук.
•  Эдэр эрдэхтэн чэбдик, чөл олоҕунан олордоххо, эккэр-сииҥҥэр, доруобуйаҕар туох да эчэйиини, кэһиллиини оҥорбоккун. Ас хаата буолар иһи-үөһү кэмиттэн кэмигэр көрүнэн, аччыктаан ыраастанар ордук.
•  Саҥа төрөөбүт оҕо хайаан да эмиий үүтүн иһиэхтээх. Кини олоххо күүһү ийэтин үүтүнэн эрэ ылар. Ийэ мээнэ аһы аһаан, оҕотун иһин-үөһүн буортулуо суохтаах.
•  Дьиэ иһэ, оҕо күлүүтүнэн-үөрүүтүнэн туоллаҕына, сырдык, ыраас буолар.
•  Оҕону үс сааһын ааһыар диэри Үөһээ Үрдүк Айыылар бэлэхтэрин курдук көрүллүөхтээх. Биэс сааһыгар диэри – сирдээҕи бэлэх курдук. Сэттэтигэр бэйэтигэр, айыыһыттарын илиитигэр туттарыллыахтаах.
•  Аҕа амарах, сиэрдээх буоллаҕына, кини дьиэ кэргэнэ бигэ туруктаах буолар.
•  Ийэ таптала сылаас буоллаҕына, дьиэ кэргэнэ бигэ туруктаах буолар.
•  Оҕо дьиэ кэргэни ситимниир.
•  Сахалар дьоллоох дьоммут: дьыл кэминэн солбуллан төрүт аспытын аһыыр кэммит кэлэн иһэр. Эппит-сииммит оннук аска наадыйар. Ийэ оҕотун кыра эрдэҕиттэн олохтоох сирдээҕи, төрүт аһы аһыырга үөрэтиэхтээх.
•  Санаа ситимин киһи бэйэтэ баанар. Санааргыыр, саппаҕырар киһи санааҕа ылларан иһэр. Саҥа ситимин сүөрбэккэ, өссө эбии ыһыллан, ыгыллан хам ылларар.

***

Aartyk.ru