Айсен НИКОЛАЕВЫ куорат общественноһа уонна республика салалтата өйөөтө

Республика үрдүнэн аҕыс муниципальнай оройуоҥҥа уонна  куорат уокуругар баһылыгы талар быыбар буолар.

Балаҕан ыйын 10 күнүгэр, Дьокуускай олохтоохторо куорат баһылыгын талыахтара.

Биллэрин курдук, киин куорат мээрин быыбарыгар түөрт партия бэрэстэбиитэлэ кыттар: Радий Васильев (КПРФ), Гаврил Парахин (ЛДПР), Денис Васильев (СР) уонна билиҥҥи баһылык Айсен Николаев (ЕР).

Айсен Николаев иккис болдьоххо турунна.

Кини бастакы сырыытыгар, 2012 сыллаахха кулун тутарга, баһылыгынан талыллыбыта. Ол саҕана, куорат олохтоохторо олус көхтөөхтүк кэлэн быыбарга кыттыбыттара. Айсен Николаевы быыбарга улуус куораттааҕы землячестволара, общественность күүскэ өйөөбүттэрэ.

Кэлиҥҥи кэмҥэ Дьокуускай куорат биллэ уларыйда, улуустан күргүөмүнэн көһүү түмүгэр сахалыы эйгэ кэҥээтэ, национальнай республика киин куората буолара сылтан сыл харахха быраҕыллара улаатта диэн Туймаада хочотун олохтоохторо уонна ыалдьыттара кэпсэтэллэр.

Билиҥҥи туругунан, Дьокуускай куорат олохтооҕун ахсаана  325 тыһ. киһиэхэ тиийдэ. Өссө бу официальнай регистрациялаах дьон ахсаана. Итини таһынан, быстах кэлэр-барар, регистрацията суох олорор дьону эптэххэ баһаам сыыппара тахсар. Бу дьон бары куорат инфраструктуратын өҥөтүнэн туһана сылдьаллар.

Өскөтүн олохтоохтор өҥөнү туһаналларын  төлөһөр буоллахтарына, кэлээччи-барааччы дьон – суох.  Куорат син биир организм кэриэтэ сылайар-элэйэр, эргэрэр. Дьокуускай  Уһук Илин саамай кырдьаҕас куората буоларын быһыытынан  уонна тыйыс айылҕалаах сиргэ турар буолан дьиэтэ-уота, инженернэй ситимнэрэ эргэрбиттэрэ-кээһэммиттэрэ сүрдээх. Ону чөлүгэр түһэрэргэ, саҥаны тутарга үлүгэрдээх үп-харчы баранар. Үп-харчы тыырылларын сатаан аттарыахха,  эрдэттэн суоттуохха, былаанныахха наада.

Ааспыт нэдиэлэ бүтэһигэр, Дьокуускай куорат баһылыгын быыбарыгар кандидат Айсен Николаев общественноһы кытары көрүстэ.

Көрсүһүүнү салайан ыыппыт Дьокуускайдааҕы Дума дьокутаата Сергей Черных: “Айсен Николаев мэринэн талыллан баран, кыһалҕаны быһыта-орута буолбакка кэлимсэтик, утумнаахтык тутан быһаарыахха диэн санаалаах үлэтин саҕалаабыта, – диэн мустубут дьоҥҥо уос аһыллыыта кэпсээтэ. -Ити кини үлэлиир сүрүн идиэйэтин республика салалтата өйөөн, Ил Дархан 2014 сыллаахха Дьокуускай куорат национальнай республика статуһугар эппиэттиир буолуохтаах диэн сыалтан, анал Ыйаах таһааран турар. Ол Ыйаах быһыытынан, республика бюджетыттан Дьокууускай сайдарыгар, тупсарыгар 2030 сылга диэри 40 млрд солк. көрүллүөхтээх”.

Бастатан туран, сууллар туруктаах самнархай дьиэлэри көтүрэн, дьону саҥа дьиэҕэ көһөрүү улахан болҕомтоҕо ууруллубута. Аныгылыы технологиянан олорор дьиэ-уот, спортивнай, культурнай  комплекстары тутуу, оскуола, дьыссаат, балыыһа тутуллуута, суол оҥоруута – бу үлэ барыта Дьокуускай киһи дуоһуйа олорор, үлэлиир-хамсыыр куоратыгар  кубулутарга туһуланар.

Ону ааһан, Дьокуускай, чахчы национальнай республика киин куоратын статуһугар эппиэттиир киһи киэн туттар тупсаҕай, аныгы куоракка кубулуйуохтаах.

Айсен Николаев общественноһы кытары көрсөрүгэр,  былаас үс улахан дуоһунастаах дьоно кэлэн күһүҥҥү быыбарга кинини өйүүллэрин биллэрдилэр.

Егор Борисов

Бастатан туран, Ил Дархан Егор Борисов биэс сыл анараа өттүгэр саҕаламмыт үлэ хайаан да утумун быспакка салгыы барыахтааҕын, бу күннэргэ Дьокуускай киин куорат статуһугар эппиэтиир үлэни сүрүннүүр бастакы Ыйааҕы салгыыр, иккис атылыы Ыйаах бэлэмнэнэрин дьоҥҥо-эргэҕэ иһитиннэрдэ.

“Куорат олохтоохторо кими мэринэн талалларын бэйэлэрэ быһаарыахтара, ол эрээри Дьокуускайы тупсарыыга үлэни саҕалаабыт киһи салгыы кини үлэлиирэ ордук”, – диэн санаатын иһитиннэрдэ.

Михаил Николаев

Михаил Николаев, Саха сирин Бастакы Президенэ, Государственннай сүбэһитэ куораппыт биэс сылга тупсубута, киэргэйбитэ, ырааһырбыта, сайдыбыта киһи хараҕар чыҥха быраҕыллар, тутуу бөҕө барар, суол оҥоһуллар, онон Айсен Сергеевич хайаан да үлэтин тэтимин ыһыктыбакка салгыы куорат баһылыгынан үлэлиэн наада диэн эттэ.

“Дьоҥҥо бу ааспыт биэс сылга туох үлэлэммитин, ситиһиллибитин үчүгэйдик тириэрдиэххэ,кэпсиэххэ-ипсиэххэ, өйдөтүөххэ  наада”, – диэн көрсүһүүгэ кэлбит общественниктарга туһаайбыт тыла итинник буолла.

Александр Жирков

Александр Жирков, Ил Тумэн председателэ биир сыалга-сорукка түмсэн үлэлээтэххэ, оччоҕо көдьүүстээх, оччоҕо ситиһии кэлэр диэн эттэ: “Республика уонна куорат салалтата Дьокуускай куорат дьиҥнээхтик национальнай республика киин куората буоларын туһугар бары биир интэриэстэх үлэлиибит”.

“Бытаххай күннээҕи үлэҕэ мөккүөр баар буолуон сөп, оттон улахан сыалга бары түмсэн үлэлиэхтээхпит, үлэлиибит даҕаны”, –  диэн кини Айсен Николаев кандидатуратын күһүҥҥү быыбарга өйүүр тыл этиитигэр тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

Общественность бэрэстэбиитэллэрэ, куорат олохтоохторо мэргэ кандидат Айсен Николаевы кытары көрсүһүүгэ олорон ааспыт биэс сылбытыгар туох уларыйыы, хамсааһын тахсыбытын, өссө туох үлэ барыахтааҕын элбэхтик ырыттылар.

Варвара Протодьяконова

Варвара Протодьяконова, элбэх оҕолоох ийэ, “Мерзлотка” оройуонун олохтооҕо куорат олохтоохторо “Норуот бюджета” программаҕа киирсэн, бэйэлэрин олорор түөлбэлэрин  тупсарыыга быһаччы сабыдыаллыыр кыахтаахтарын кэпсээтэ.

Кини “Мерзлотка” түөлбэтигэр оҕо оонньуур площадката тутуллубутун туһунан кэпсээтэ.  “Киһи бэйэтин, оҕолорун олоҕун тупсарарыгар бэйэтэ эмиэ кыһаллыахтаах. Былааска найылаабакка, күүппэккэ саҥа саҕалааһыннарга көхтөөхтүк кыттыан эрэ наада”, – диир Варвара Семеновна.

Тыл этээччи общественниктар куорат дьаһалтата кыһалҕалаах дьоҥҥо чугас буолбутун бары да бэлиэтээтилэр. Итиннэ үлэ ситиһиилэммитигэр аныгылыы аттарыллан, саҥа технологиялары туһаныы олук буоларын  хайҕаатылар.

Айсен Николаев

Айсен Николаев бэйэтэ тыл этиитин урут, бастакы сылларга бөх хомуллубат диэн үҥсүү элбэх буолара, билигин утуппакка 5 чаастан бөх хомуйаҕыт диэн үҥсэллэр, мин итинник “үҥсүүнү” үөрэ истэбин диэн саҕалаата.

Биэс сыллаах баһылык дуоһунаһыгар үлэни сыыппаранан отчуоттуур эбит буоллахха: куорат бюджета 6,5 млрд улааппыт (63%), куорат бэйэтин дохуота 2,9 млрд буолбут (72%), капитальнай тутууга бюджет инвестицията 4 млрд тиийбит (2,4 төгүл улааппыт).

2011 сылга холоотоххо, олорор дьиэ тутуллуутун ахсаана икки төгүл улаатан 375 тыһ. кв.м тиийбит. Бу Уһук Илиҥҥэ саамай бастыҥ көрдөрүү буолар. Урукку сылларга бачча кв. м иэннээх тутуу республика үрдүнэн буолара, билигин аҥаардас Дьокуускайга итиччэ элбэх дьиэ тутуллар диэн Ил Дархан бэлиэтээтэ.

***

Дьокуускай, нэһилиэнньэтин сааһынан эдэр куорат.

Оҕо-ыччат элбии турара үөрдэр. 19 сылы быһа дьыссаат диэн куоракка тутуллубакка турбута. Онон оскуола, дьыссаат тиийбэт, биһиги хайаан да бу салааны кыайа тутуохпутун наада. Ол иһин 2012-2016 сс. 16 оскуола иннинээҕи саастаах оҕолорго анаан саҥа дьиэ үлэҕэ киирдэ, 33 дьыссаат үһүс этээһэ саҥардылынна, инньэ гынан дьыссааттарга эбии 5486 миэстэ  таҕыста.

Оскуола тутуута:  2014 сыллаахха Новопортовскай түөлбэтигэр 500 миэстэлээх оскуола тутуллубута. Эһиилигэр 350 миэстэлээх эбии кылаастар үөрэнэллэригэр анаан 25№-дээх оскуолаҕа,  100 миэстэлээх Саха гимназиятыгар, 18 уонна 17 №№-дээх  оскуолаларга эбии үөрэнэр дьиэ оҥоһуллубуттара, Республикатааҕы лицей дьиэтэ тутулунна.

Сахалыы үөрэтэр кылаастар ахсааннара икки төгүл улаатта, ити Дьокуускайга сахалыы саҥарар дьон элбээбиттэрин биир туоһута буолар.

Айсен Николаев балыыһа, оскуола, дьыссаат, спорт объектарын тутуутун таһынан, куорат олоҕор быһаччы дьайар үлэни – куорат каналын үлэтин сөргүтүүтүн ааттаата.

20 сылы быһа быраҕылла сыппыт каналы ыраастаан, саҥардан чөлүгэр түһэрии түмүгэр хаар-ардах уута мунньуллара, дьиэни тимирдэрэ балай эмэ аччаабыт.

Суол тутуута төһө тэтимнээхтик барарын бары көрө сылдьабыт. Салгыы кытыы уулуссалары оҥорууга, ону таһынан куорат аттынааҕы бөһүөлэктэр суолларын оҥорууга киирэр былааннаахтар. Куорат аттынааҕы бөһүөлэктэргэ 17 тыһ. кэриҥэ киһи олорор. Сорох дьиэлэр баччааҥҥа диэри уута-хаара, гааһа суохтар. Кэлэр биэс сылга анал программа ылан ити өттүгэр үлэ барыахтаах.

Ону сэргэ бөх тоҕор полигону көһөрөн, аныгылыы сортировкалыыр пууннары аһарга үлэ-хамнас барыахтааҕа ахтылынна.

Айсен Николаев үлэ миэстэтин таһаарарга араас өҥө, интеллектуальнай, айар-тутар үлэ, IT технология, “агропояс”,  онтон да атын экономика атын салааларын сайыннаран – 17 тыһ. саҥа үлэ миэстэтэ таһаарыахха сөп диир.

Куорат бүгүҥҥүтэ сарсыҥҥытын кытары бииргэ ситимнэнэн, кэнэҕэс сайдыыта иҥэн-тоҥон ырытыллан, дириҥник толкуйданан  кэлимсэтик үлэлиир тосхолунан барыахтаах. Киин куорат сайдыыта биир-икки сылынан муҥурдаммакка 10, 20, 30 сылы хабыахтаах.

Дьокуускай биэс сыл иһигэр Уһук Илиҥҥэ социальнай-экономическай сайдыытын тэтиминэн бастыҥ куоратынан ааттанна. “Куорат уокуругун баһылыга Айсен Николаев  “Аан дойду куораттарын” холбоһуктарын солбуйар салайааччытынан талылынна. Ити барыта биһиги төрөөбүт, тапталлаах куораппыт, үүммүт-сайдыбыт, оҕо төрөппүт, дьолу билбит ымыылаах сирбит – сатабыллаахтык салайдахха, дьоһуннаахтык ылыстахха кэскилэ киэҥ буоларын ырылхайдык көрдөрдө”, – диэн Бастакы Президент бэлиэтээтэ.

Атын кандидаттар Айсен Николаев курдук билиҥҥитэ улахан көрсүһүүлэри тэрийэ иликтэр. Балаҕан ыйыгар диэри көхтөөхтүк бэйэлэрин билиһиннэриэхтэрэ, былааннарын этиэхтэрэ дии саныыбыт.

***

Майя ДМИТРИЕВА,

Aartyk.Ru