Тыа дьоно: Кыстыгы хайдах туоруубут?

Уот кураан сатыылаан сайыммыт сайын буолбата. Сир-дойду хатыччы хатта, тула уот бөҕө, буруону кытары оҥоойу хойунна.

“Намыһах сирдэр амалар, дьон үрэҕи батан, күөл кыламаннарынан оттуу сатаатылар. Быйыл онто да суох аҕыйах сүөһүбүт сүүстэнэр буолла”, – диэн дьон кэпсэтэр.

Саханы саха оҥорбут хороҕор муостаахпыт, сыспай сиэллээхпит ахсаана сыллата аҕыйаатар аҕыйаан иһэр.

Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ биллэрбитинэн, билигин дьонтон окко сайаапка хомуйа сылдьаллар. Олохтоох дьаһалталар ким төһө окко наадыйарын испииһэктээн улуустааҕы ТХ управлениетыгар, олор министиэристибэҕэ түһэрэллэр.

“Быйыл, кырдьык оттооһуҥҥа ыарахаттар бааллар. Ол эрэн өрөспүүбүлүкэ салалтата, тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ дьон-сэргэ сүөһүтүн-сылгытын эспэтин туһугар үлэни ыытар.

Билигин улуус ахсын дьонтон окко сайаапка хомулунна. Онон көрөн тиийбэт оту була сатыахтаахпыт, – диэн Александр АТЛАСОВ, тыа хаһаайыстыбатын министиирэ Aartyk.Ru ыйытыытыгар хоруйдуур.

– Бастатан туран, мобильнай биригээдэлэр тэриллэн оттуохтара. Иккиһинэн, Амурскай уонна Магадан уобаластарыттан от атыылаһыыга кэпсэтии үлэтэ барда. 2019 сыл от ыйын 15 күнүгэр тахсыбыт 190 нүөмэрдээх Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бырабыыталыстыбатын Уурааҕар олоҕуран от айанын ороскуотун министиэристибэ уйунар. Билигин ынах-сылгы иитэр дьоҥҥо барыларыгар уустук балаһыанньа. Айылҕабыт мэһэйдэрэ барыбытыгар охсууну оҥордо. Ол эрэн тыабыт дьоно төрүт дьарыктарыттан илии соттубаттарын курдук үлэни-хамнаһы тэрийэ сатыыбыт. Маннык ыарахан кэмҥэ кыах баарынан көмө оҥоһуллуоҕа”, – диир миниистир.

Дьыл алтынньыттан саҕаланар. Миниистир этэр мобильнай биригээдэлэрэ балаҕан ыйыгар диэри оттоотохторуна даҕаны кыстык оту булар кыахтара суох.  Аны Амуртан, Магадантан атыылаһыллыбыт от хаачыстыбата хайдах буолара эмиэ биллибэт.

Дьон этэринэн, билигин, дьаһалталар кэлии от туоннатын 6 тыһыынча солкуобай диэн быһаллар.  Тыаҕа харчы кырыымчык. Биир тарбыйахтаах ынах ортотунан кыстыыр ото 3 туонна, ол аата 18 тыһыынча солкуобай буолан тахсар.

“Ол сакаастыыр оппут аҥаарын билигин көрдүү олороллор. Оттон балаҕан ыйа чугаһаата, оҕолор үөрэххэ барыахтара-кэлиэхтэрэ, дьиэ, хотон оҥостуута, сөргүтүүтэ эмиэ түбүгэ бөҕө. Харчыбыт букатын кырыымчык. Аны хайдах оту аҕалаллара биллибэт. Урут дьон от сакаастыы сылдьыбыта. Амуртан соломо курдук оту аҕалбыттара, саатар онтулара бадараан бөҕө, түүнүгүрбүт, сытыйбыт-ымыйбыт этэ. Туох да сүөһүтэ сиэбэт ото кэлбитэ. Таах халтай харчыбытын бараабыппыт. Ол иһин ити аҥаарын сибилигин көрдүүллэр буоллаҕа. Сакаастаатыгыт да булгуччу ылаҕыт диэн этии-таныйыы кытаанаҕа. Ол оннугар комбикорм ылыллара дуу”, – диэн дьон этинэр.

“Аны ынахха 35 тыһыынча субсидия ылбыппыт, ол ынахтарбытын тохсунньу 1-гы күнүгэр диэри тиэрдиэхтээхпит. Туттан кэбистэхпитинэ ол харчыбытын төннөрөр үһүбүт. Тугунан төлөһөбүт? Онон оттон эдэр сүөһүлэрбитин сүүстэрин тыаһатарбыт буолуо. Ханна барыаҥый. Хоргутан өлөртөөбөт буоллахпыт”, – диэн эмиэ мунаахсыйаллар.

Биллэн турар, сүөһүлээх ыал, хаһаайыстыба ахсаана чөл хааллар ханнык. Ол гынан баран, ынахха бэриллибит субсидия харчыта ынаххын өлөрдөххүнэ да бюджеккэ төнүннэрбэккин.

“Дьон сокуону билбэттэринэн туһанан куттаан этэллэр. Ааттыын да субсидия – көмө харчы буоллаҕа, көмөлөһөн баран хайдах төнүннэриэххиний. Төннөрөр механизм сокуоҥҥа суруллубутах. Региональнай субсидия, биэрэрин биэрэллэр, оттон төттөрү ылалларын туһунан сокуон суох. Ханнык баҕарар суут-сокуон үөрэхтээх киһи итини билэр.  Онон субсидия ылбыт ынаххын кыһалҕаттан туттар да буоллаххына, 35 тыһыынчаны төннөрбөккүн”, – диэн юрист Мария ПАВЛОВА быһаарар.

Дьон сүөһүтүн ахсаанын тутан хааларыгар Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтэ, бастатан туран, от айанын ороскуотун эрэ буолбакка, аҥаарыттан итэҕэһэ суох от бэйэтин сыанатын уйунуохтаах. Иккиһинэн, атыылаһыллар от хаачыстыбатын булгуччу мэктиэлиэхтээх. Куһаҕан хаачыстыбалаах оту дьоҥҥо күүһүнэн сыҥалыыра бобуллуохтаах, ол туһугар от кэллэҕинэ эрэ харчытын ирдиэхтээхтэр. Үсүһүнэн, оту эрэ буолбакка эбии аһылык -уотурба, эбиэс, сиилэс, о.д.а. тыаҕа тиийэрин курдук суол-иис, тиэйии, аҕалыы толкуйданан, көмө харчы механизма баар буолуохтаах, диэн дьон туруорсар.

“Араас шоуга, элбэх буолан тойон-хотун айаныгар-сырыытыгар, араас быыбарга, агитацияҕа, туһата суох тутууларга, көрүнньүккэ харчы бөҕө баранар, дьиҥ туһалаахха наар харчы суох аатырар. Тыа сирэ, тыа хаһаайыстыбата суох – саха саха буолан бүтэр”, – диэн санааҕа толору сөбүлэһэбит.

***

Aartyk.Ru