Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

Дьикти сир

25.07.2022 13:35 4
Дьикти сир

Арай кыраныысса таһыгар сынньаммыт эрэ киһи “сынньанным” диэтэҕэй диэн баран “Саха муората” диэн Мэҥэ-Хаҥаласка туустаах күөлгэ тур ыллыбыт. Күөл аата “Кумахтаах” диэн эбит.

Бээтинсэ сарсыарда Дьокуускайтан Аллараа Бэстээххэ туоратар паром бириистэнигэр тиийдибит. Эбэни туораабатах ырааппыт. Онон хас да балаһалаах накопитель оҥорбуттарын, светофор туруорбуттарын сонургуу көрдүбүт. Сарсыарда эрдэ 06.30ч. буолан эбитэ дуу, массыына аҕыйах.  Чаас аҥаара күүттэрэн баран паромҥа киириҥ диэн  “күөх уот” холбонно, шлагбаум арылынна. Орто паромҥа дөбөҥнүк киирэн  хааллыбыт уонна 01 ч. 40 мүн. устан уҥуор Аллараа Бэстээххэ таҕыстыбыт.

Чурапчылыыр суолунан Төхтүргэ диэри трассанан, онтон  улахан айан суолуттан хаҥас диэки туораан Томторго тиийдибит. Томтор олус чөкө, ыраас баҕайы дьоҕус дэриэбинэ эбит. Суол кытыытыгар сабыс-саҥа дьыссаат дьиэтэ көстөр,  уулуссаны сырыһыннара теплотрасса турбата кылабачыгас матырыйаалынан эриллэн тураллар. Ханна да бөх-сыыс, ситэ мастамматах мас, оттоммотох от, эргэ-урба тутуу тобоҕо ханна да көстүбэт. Хата ол оннугар аныгы пластик түннүктээх сабыс-сана дьиэлэр кэчигирэспиттэр.

Томтору ойоҕолуу сытар суолунан айаннаан дэриэбинэни таҕыстыбыт. Суолун билбэт буолан син балайда айаннаан (үс сиргэ суол арахсыытыгар үөһээ ыйынньыктар сааллыбыттарынан сирдэтинэн) тиийиэхтээх сирбитигэр 40 мүнүүтэнэн тиийдибит. Сирэ кумах буолан ардах уутун иҥэринэн иһэр эбит, онон аҕыйах оҥхол сиргэ кыратык бадараанныран ылбыт да буоллар, намыһах массыыналар этэҥҥэ туораатылар.

Турбаза хаһаайката Анна Кирилловна Никифорова эмдэй-сэмдэй сиэн уолаттарын кытары үөрэ-көтө көрүстэ. Салгына дыргыйан үчүгэйиин! Айаннаан кэлбит дьон массыынаттан тахсан тыыллаҥнаан, сүһүөх хамсатан тула өттүбүтүн сонурҕаан көрүү-истии. Балайда киэҥ күөл уҥуоргутугар хас да балаакка көстөр. “Онон киирэн сөтүөлээриҥ, уута дьара, оҕоҕо бэрт, түгэҕэ кытаанах”, – диир.

Күөл бэтэрээ өттүгэр хаһаайыттар олорор дьиэлэрэ, балаҕан, ураһа, булчут үүтээнэ, таһырдьааҥы кухнялар тураллар. Күөл диэки баанньык, туалет бааллар. Биһиги кэлэрбитигэр балаҕаҥҥа хас да саастаах дьахталлар кэлэн сынньана сыталлар эбит. Дьүөгэлиилэр. Балаҕан таһыгар тахсан күө-дьаа кэпсэтэ олороллор.

Сотору соҕус ыал аҕа баһылыга Валерий Егорович Никифоров УАЗигынан тиийэн кэллэ. Билистибит. Төрдө Сунтаар Элгээйитэ эбит, мэҥэлэргэ күтүөт, урут Томторго баһылыктаан, Майаҕа баһылык солбуйааччытынан үлэлии сылдьыбыт. Салайар үлэҕэ сылдьыбыта биллэр, дьаһалталааҕа харахха быраҕыллар, тыла-өһө быһаарыылаах.

Валерий Егорович уонча сыллааҕыта 55 сааһын туолан баран “сөп буоллум” диэн бэйэтэ салалтаттан тохтоон, ыалынан крестьянскай хаһаайыстыба тэринэн, бу сири ылан сүөһү-сылгы иитэр базатын тэрийбиттэр. Онон, дьону хоннорор өҥөнү сэргэ, тыа ыалын быһыытынан сайын окко сылдьаллар, сүөһү-сылгы көрөллөр эбит.

Билигин “ИП Никифоров В.Е.”, КПХ “Дьөһөгөй оҕото” тэринэн 2016 сылтан бэтэрээ айылҕа маанылаах муннугун дьону кытары үллэстэргэ санаммыттар.

Биһиги түспүт – булчут үүтээнин – бу соторутааҕыта тутан үлэҕэ киллэрбиттэр. Бэс мастан тутуллубут дьиэ сыта дыргыл. Дьиэ ис бараанын аатыгар дьүөрэ тэрийбиттэр. Уолаттара бултаабыт бултарын чуучула оҥорон эркиҥҥэ ыйаабыттар. Бил, сордоҥ, тайах, чубуку,  таарбаҕан… барахсаттар байанайдаах булчуттара эбитэ үһү.

Дьиэ иһинэн наара орон, тэллэҕэ, суорҕана, утуйар таҥаһа барыта баар. Остуолга иһит-хомуос, туус , саахар, чэй, иһит сууйар миискэҕэ тиийэ.

Таһырдьа – суунар сир, уоттанар кухня, оллоон, казан, мангал, эти сырылатарга эриһиэккэ. Уопсайынан тыа сиригэр, цивилизацияттан ыраах сиргэ, маннык тэриллиилээх сынньалаҥы саҥа көрдүбүт. Кэлбит дьоҥҥо дьиэлээхтэр күөллэриттэн илимнээн ылбыт соболорунан күндүлээн көрсөр үгэстээхтэр эбит. Субу тутуллаатынан балык буолан амтана, миинэ оһуобай. Собото дьоҕус  эрээри уҥуоҕа аҕыйах, миинэ үп-үрүҥ.

Айылҕата эчи кэрэтин, наҕылын, ойуура  – хатыҥ, тиит, бэс. Дьэ туустаах күөлбүт хайдах эбитий диэн таһаҕаспытын сүөккээт да күөлгэ тиийдибит. Кырдьык муора уутун курдук күөхтүҥү өҥнөөх эбит. Дьэп-дьэҥкир, түгэҕэ курдат көстө сытар, сып-сылаас. Саха салаан көрөрүн сөбүлүүр – амтана оннук айылаах муора уутун курдук туустаах буолбатах эбит, хайдах эрэ били күөмэй ыарыйдаҕына суодалаах уунан сайҕанарыҥ курдук  сымнаҕас, арыый хойуу курдук. Дьэ били эмтээх спирулиннарбыт – күөх салахайдар онон-манан уста сылдьаллар. Ону баҕас амтаһыйбатым.

Күөл түгэҕэ сөтүөлүүр сиринэн кумах, кытаанах, ортотугар диэри чычаас, онон оҕо көрүлүүрүгэр ааттаах эбит. Киһи тириитэ куурбат-хаппат, төттөрү сымнаан, тэнийэн хаалар. Бырдах сиэбитин оҕолор ньылбы тарбаан бааһырдыбыттара кырдьык-хордьук кэлин оспутун бэлиэтээтибит.

Кумаҕа, бадараана куурдаҕына-хаттаҕына күөхтүҥу-бороҥ өҥнөнөр. Сүһүөххэ үчүгэй диэн этэллэр, бэл аатырбыт Абалаах күөлүн бадарааныттан эмтиир минералларынан быдан баай диэн чинчийэн түмүк оҥорбуттар. “Благомед” клиника Дьокуускайтан дьону аҕалан анаан-минээн эмтиир эбит. Туой уураллар, баанньыкка эти-сиини дэлби ититэн баран илбийэллэр эбит.  Хайгыыллар, абыранныбыт диэн кэпсиир дьон үгүс.

-Туустаах буоллаҕына наһаа өр сөтүөлүүр хайдаҕый? – диэн Анна Кирилловнаттан сураһабыт.

-Ээ, туох да буолбаккын. Биһиги сөтүөлээн-сөтүөлээн кэллибит. Туттар уубутун эмиэ итинтэн ылабыт, – диир.

Күөл кытыытыгар эмиэ остуоллаах, иһиттээх–хомуостаах сайыҥҥы кухня туруорбуттар. Сөтүөлээн тахсан баран сынньанарга диэн балааккалары, отуулары тардыбыттар.

Ураһа диэн сахалар мындыр тутууларын сөбүлээтибит. Куйааска сөп-сөрүүн буолар эбит. Сорох сиринэн хаптаһына атыгыраабытаҕа буоллар, түүнүн үөн-көйүүр букатын киириэ суох эбит. Үрдэ аһаҕас буолан сып-сырдык. Сытан эрэ көрдөххө, үөһээ ооҕуй силим тардыбытыгар үөн-көйүүр сыстан хатан тураллар. Айылҕа москитнай сиэккэтэ диэн күлүстүбүт.

Уопсайынан, элбэх сиргэ сылдьан баран тэҥнээн көрдөххө саамай кэрэ, дьикти айылҕалаах – Саха сирэ. Киэҥэ-куоҥа, салгына, уута ырааһа, дэлэйэ, түөрт дьылын кэмэ бэйэтэ – ырай дойдута, Таҥара бэлэҕэ, ону сороҕор сыаналаабаппыт. Аатырар Дубайдарыгар – тула быыллыҥы, бытархай кумах, төгүрүк сыл +30+40 кыраадыс итии, сороҕор +50 тиийэр. Аны уу диэн улахан кыһалҕа. Аад буолумуна, абытай дии. Арабтар дэлэйдик сууммуттара 20-ччэ сыл эрэ буоллаҕа.

Бырдах, оҥоойу? Ити эмиэ айылҕабыт биир харысхала. Икки атахтаах алыс бэйдиэ баран айылҕаны кээһэппэтин, алдьаппатын, тэпсилгэн оҥорботун диэн. Бырдах суоҕа буоллар тыа иһэ кып-кыймаҥнас кимэ-туга биллибэт дьон илэ барар.

Онон туох барыта куһаҕаннаах да, үчүгэйдээх да. Санкция биллэриллэн хата Россия олохтоохторо бэйэлэрин дойдуларын билиэхтэрэ-көрүөхтэрэ. Саха сиригэр, бэл, түҥ уота-күөһэ да суох сиргэ, бу Никииппэрэптэр курдук, үчүгэй баҕайытын дьаһанан дьоҕус туризмы тэрийиэххэ сөп эбит. Туристар арай айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһан, аһара баран айдаарбакка-куйдаарбакка, сиэри тутуһан сынньаннахтарына, дьиҥнээхтик күүс-уох ыла тиийдэхтэринэ эргиччи абырал буоллаҕа.

Оҕо-ыччаты төрөөбүт дойдуга таптал маннык бүөм, кэрэ айылҕалаах сирдэртэн саҕыллара саарбаҕа суох. Сахалар төрөөбүт дойдугут дьикти сирдэрин көрүҥ, истиҥ, сынньаныҥ, эмтэниҥ, күүстэ-уохта ылыҥ! Элбэх киһи сэҥээриэ дии саныыбын, нүөмэрдэрин биэриэм +7 (914) 825-75-57 . Массыыната суох дьону Аллараа Бэстээхтэн көрсүөхтэрин сөп.

***

Туйаара НУТЧИНА,

Aartyk.Ru

Обсуждение • 4

Добавить комментарий
  1. Таас куол?

    Куол аатын суруйбатахтар. 12,5 тыь. солк. ас киирэр дуо? Сайт дуу, туох эрэ информация баар дуо (хас киьи сынньанар, хас дьиэ, палатка, ураьа баалларый, тугунан аьаталларый)?

  2. Айанньыт

    Рекламеҥ иһин махтал Туйаара Карловна. Саалаах эҥин дьон эмискэ кэлиэхтэрин сөп курдук дии. Полиция баар дуо итиҥҥэ?

  3. Майалар

    Биьиги 10 буолан, биир ыал сыдьааннара, икки суукка сынньанан кэллибит Кумах Куелгэ. Хаьаайыттар Никифоровтар олус учугэйдик керсен, минньигэс собо миининэн тоьуйан, ыйан кэрдэн, субэлээн сырытыннардылар. Киьи наадалаа5а барыта баар. Аскын, туттар малгын эрэ ыла5ын. Постельнай ылбыппыт бэйэбит киэнин. Оттор мас, иьит хомуос барыта баар.
    Куеллэрэ остуоруйа дойдутун кэриэтэ! Кумах Куелгэ да, Бэрээйигэ да сетуелээн абыранныбыт.

Оставить комментарий    

Шиномонтаж Левша

СахаСтройПлит
Cтоматология 32
«Стоматология Все 32»