Фаина Ильинична 1934 сыллаахха сэтинньи 15 күнүгэр Сунтаар оройуонун Сиэйэ сэлиэнньэтигэр холкуостаах дьиэ кэргэҥҥэ Матрена Гаврильевна уонна Илья Семенович Даниловтарга иккис оҕоннон төрөөбүтэ. Сэрии кэмин оҕолоро хас биирдии ыалга аас-туор олоххо үөскээннэр олох ыараханын, оонньооботох оҕо саастарын, аччыктааһыны билэ улааппыттара. Улахан дьону кытта бииргэ үлэлээн көлөһүн күнүн аахсаллара. Фаина оҕо эрдэҕиттэн оскуола араас тэрээһиннэригэр актыыбынай,үөрэҕэр үчүгэй буолан, бэйэтин баҕа санаатынан,ким да өйөбүлэ суох эдэркээн кыысчаан Дьокуускайдааҕы педагогическай училищеҕа туттарсан үөрэххэ киирэн студентка аатын сүгэн учуутал буолар баҕата баһыйан, физкультурнай отделениеҕа үөрэнэри ситиспитэ. Кини тэрийэр талаана 50-с сылларга Дьокуускайдааҕы училищеҕа саҕаламмыта. Үөрэх министерствота, профкома ЫБСЛКС Дьокуускайдааҕы горкомун элбэх грамотата, уус-уран самодеятельностька көхтөөх кыттыытын иһин грамоталара туоһулууллар. Фаина саха сирин эдэр ыччатын фестивалын гимнаст-акробаттар параннан толорууларыгар биир бастакы лауреатынан буолбута. САССР делегациятын составыгар киирэн Китай Норуоднай Республикатыгар баран кэлбитэ. Онно сылдьан Пекиннээҕи омук тылын институтун устудьуоннарын кытта билсэн өр кэмҥэ суруйсубута. Фаина эдэр сааһын, олоҕун доҕорун көрсөн 1960 сыллаахха Октябрин Иннокентьевичтыын холбоһон ыал буолан Черноградскайдар дьиэ кэргэнэ 4 уол оҕолонон, быр бааччы тэринэн үлэлээн-хамсаан, олоххо чинник үктэнэн, Кэбээйи оскуолатыгар ананан 3 сыл үлэлээн онтон Кальвица, Куокуй оскуолаларыгар ананан үлэлээбитэ. Куокуй оскуолатыгар үлэлии сылдьан аҕалара Октябрин Иннокентьевич олохтон соһуччу туораан кыра уолаттарын илдьэ Кальвицаҕа көһөн киирэн оскуолаҕа начаалынай кылаас учууталынан үлэлиир, оҕолоро улааталларыгар Сангаарга киирэн интернакка воспитатель-продленка учууталынан үлэлиир. Бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыар дылы Райзагс сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Ол туоһутунан Кэбээйи улууһун ытыктанар, дьоһун мааны ыаллар, үйэ аҥаара бииргэ дьоллоохтук олорон кэлбит олохторун кыайыы 65 үбүлүөйдээх сылыгар анаан «Үйэ аҥаара бииргэ» — диэн 2010 сыллаахха кинигэ суруйан таһааттарбыта.
Фаина Ильинична олоҕо биир тэҥ остуол ньуурун курдук көнө буолбатаҕа, чугас дьонун сүтэрии аһыытын билбитэ. Кальвицаҕа үлэлиир кэмнэригэр оскуолаҕа киирээри сылдьар улахан уолларынКешаны сүтэрбиттэрэ.
Кэргэнэ Октябрин Иннокентьевич физкультура учуутала этэ. Оҕолору хайыһарга үөрэтэн араас күрэхтэргэ кытыннарара, айылҕаҕа таһааран үөрэтэрэ. Кальвица оскулатыгар мас олордон хаалларбыта билигин да үүнэн баараҕай харыйа буолан Октябрин Иннокентьевиһы саната турар.
Фаина 3 уолун атаҕар туруораары, үөрэхтээх дьоһун дьон буоллуннар, оҕолортон хаалсыбатынар диэн күннэри түүннэри үлэ үөһүгэр сүүрэн-көтөн үлэлээбитэ. Уолаттар аҕаларын туйаҕын хатаран спордунан дьарыктаммыттара. Олег тустууннан үлүһүйбүтэ, Илья — боксаннан. Утуу-субуу Советскай Армия кэккэтигэр сулууспалаан байыаннай чаастарыттан махтал суруктаах кэлэн ийэлэрин үөрдүбүттэрэ. Олег Октябринович Дьокуускайдааҕы медисиинискэй институтка үөрэнэн хирург быраас идэтин баһылаан үтүө суобастаахтык үлэлии сылдьан ыалдьан олохтон туораабыта. Кини аатын ааттатар ыччаттардаах Женя, Яна Черноградскайдар бэйэлэрэ ыал дьон оҕолордоохтор, үлэлииллэр. Илья соһуччу оһолго түбэһэн суох буолан ийэтин сүрэҕин аймаабыта. Фаина оҕотун аһыытын оһоруна быһыытыйан үлэлээбитин курдук үлэннэн санаатын аралдьытынара. Өссө күүскэ общественнай үлэҕэ сүүрбүтэ-көппүтэ. Аччыгый уол Иннокентий Дьокуускайдааҕы Государственнай университет тыа хаһаайыстыбатын факультетын бүтэрэн Сир кэмитиэтин исписэлииһинэн үлэлээн бочуоттаах сынньалаҥҥа олордор да кыра үлэҕэ үлэлиир.
Фаина Ильинична Кальвицаҕа олорор кэмигэр партийнай сүһүөх секретарынан, биригэдьиир балыксыттары Архип Уйбаанабыс Максимов, Уйбаан Афанасьевич Гуляев, Егор Петрович Гуляев 1, Михаил Николаевич Иванов, Григорий Григорьевич Попов, Григорий Алексеевич Азаров, Павел Васильевич Гуляев кытта биир тылы булан салайсан үлэлэспитэ, ол да иһин буолуо Кальвица хорсун-хоодуот балыксыт дьоннорун, тыыл үлэ бэтэрээннэрин дьиэ кэргэттэрин туһунан элбэх ыстатыйалары, кэрэ айылҕатын, сардааналаах кырдалын, Бөргө үрэҕи хоһооҥҥо хоһуйан “Ленинец” хаһыакка кинигэҕэ суруйан киллэрбитэ, үйэтиппитэ.
Фаина Ильинична наһаа үчүгэй эйэҕэс, ирдэбиллээх, болҕомтолоох учуутал, дьиэ кэргэн эргийэр киинэ, иистэнньэҥ, асчыт, ырыаһыт, гимнастка, биһиги оҕо сылдьан кэнсиэргэ акробатическай нүөмэри, шпагаты толордоҕуна наһаа үөрэ көрөөччүбүт, учууталбытыттан соһуйар да этибит. Оҕо сылдьан хоно бардахпытына тэллэйтэн миин, бурдук ас арааһын аһатара интэрнээт оҕолоругар истиҥ өйдөбүлү хаалларбыта. Кэлин ыалдьыттыы бардахха үөрэппит оҕолорун ким хайдах, туох олорорун хас оҕолоохторун сураһан куруутун да болҕомтоҕо ылара, кэһиитин ыытааччы. Аны балыыһаҕа киирэн сыттахха саламаата бу үчүгэйин, киһи иһигэр-үөһүгэр ордук дьайыылаах, иҥэмтилээх диирэ. Этэрбэспитигэр оҕуруолаах билэ анньан ыытара, аны быысапката үчүгэйэ, өҥүн дьүһүнүн дьүөрэлээн бэлэх оҥортуура. Хас биирдиибитигэр кыһаллар-мүһэллэр, төһө да түбүктээх буоллун хайаан да билсэ олорор. Оҕолорун сайын үлэҕэ үөрэтэн биһиэхэ кэлэн уолаттар оттоһон, аҕабытыгар уһуйуллан барар этилэр.
Бэйэҕин харыстана сылдьыаххын диэтэххэ: «Хайыы оччоҕо үлэм хаалар буоллаҕа, кэлэр дьону көрсүөхтээхпит »— диэн мичээрдээн кэбиһэрэ, оннук үлэтигэр бэриниилээх да буолан бу баччаҕа дылы үөрэ-көтө олордоҕо. Ол да буоллар уолаттарын сүтэрбит аһыыта ааһан биэрбэккэ кыаҕын ылбыттара, билигин ыарытыйар, умнар буолан дьиэтигэр олорор, күнү күннээн кинигэ ааҕан билиитин хаҥатар, өйүн-санаатын сааһылыыр. Билигин Фаина Ильинична аччыгый уолугар Иннокентий, кийиитин Елена көрүүлэригэр истиҥ сыһыаннарыгар бигэнэн эбээ, хос эбээ аатын ылан ытыктанар мааны киһи. Кальвица оскуолатыгар үлэлиир кэмигэр үөрэппит оҕолоро номнуо бэйэлэрэ ыал ийэлэрэ, эбээлэр, хос эбээлэр буолан олороллор, учууталларын туйаҕын хатаран Мотрена Григорьевна Полятинская, Мария Петровна Кондакова, Туйара Гаврильевна Беленкова учуутал идэтин баһылаан улэлии хамсыы сылдьалларыттан кырдьаҕас учуутал Фаина Ильинична үөрэ, манньыйа саныыр – «Үөрэппит оҕолорум мин суолбунан барбыттарынан, ситиһиилээх үлэлэрин истэн үөрэбин, долгуйабын, онтон ордук дьол диэн ити буоллаҕа» — диэн үөрэ-көтө кэпсиир. Бу күһүн Учуутал күнүнэн эҕэрдэлии дьиэтигэр тиийэн көрсүбүппэр, үөрэ-көтө көрсөн сэһэргэспиппитигэр дьонун сэргэтин хайдах олороллорун ыйыталаһан, истэн үөрбүтэ. 90 сааспар хата тиийэн эрэр эбиппин диэн саас да ылан кыратык умнар буоллум хат- хат лэбэйдиибин диэн мичээрдии хаалбыта.
Үтүө суобастаах үлэтин элбэх наҕараадалар туоһулууллар: Саха Өрөспүүбүлүкэтин культура миниистирин Бочуотунай грамотата, Ил-Түмэн грамотата, Саха Өрөспүүбүлүкэтин президиэнэ В.А.Штыров, оҕо политикатын комитетын махтал суруктара, Улуу кыайыы үбүлүөйүнэй мэтээллэрэ, 2007 сыллаахха гражданскай килбиэн знагынан наҕараадаламмыта, Кэбээйи улууһугар үтүөлэрин иһин бэлиэлэр кини түөһүн киэргэтэллэр.
Түгэнинэн туһанан Кальвица сэлиэнньэтин олохтоохторуттан, дьүөгэлэриттэн, үөрэппит оҕолоруттан дьоһун олоҕу олорон сиэрдээх майгылаах, үтүөкэннээх учууталбыт, наставникпыт Фаина Ильинична үбүлүөйдээх күннүнэн истиҥник эҕэрдэлиибит! Баҕарабыт чэгиэн доруобуйаны, оҕолоруҥ, сиэннэриҥ, чугас дьонуҥ сылаас сыһыаннарыгар бигэнэн үөрэ-көтө, кэпсии-ипсии дьоллоохтук олороргор, дьан-дьаһах дьалбарыйдын, тумуу тумуннун диэн алгыс баһын сыалыыбыт.
***
Оставить комментарий