Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

“Төгүрүк остуол”

14.12.2020 14:10 0
“Төгүрүк остуол”

Республикатааҕы общественнай палаата (Н.Барамыгин) уонна “Аар айылҕа көмүскэлигэр” хамсааһын ( А.Жураковскай) “Бүлүү күөх эргимтэтэ” үтүө санааланыы фонда салайааччыта П.Г.Макарова Бүлүүттэн  суругар олоҕуран ахсынньы 10 күнүгэр аныгы үйэ ОНЛАЙН формаатынан киэҥ кэпсэтиини ыыттылар. Парасковья Гаврильевна Александр Жураковскай аатыгар суруйбутун, кини этиитин Общественнай палаататтан Николай Барамыгин өйөөбүтүн түмүгэр бу кэпсэтии тахсыбытын этэн кэбиһиэххэ.   


Кэпсэтиигэ хас биирдии бөһүөлэккэ, оройуоҥҥа, республикаҕа эрэ буолбакка аан дойдуга кыайан быһаарыллыбатах бөх, тобох проблемата таарылынна. Өссө ааспыт үйэттэн соһуллан кэлбит уонна наһаа дириҥээн хаалбыт, сорох сиргэ кыайтарарыттан ааһаары куттуур, сытыы проблеманы общественниктар саамай сөпкө көтөхпүттэрэ көһүннэ.

Мунньахха 78 киһи араас улуустартан көхтөөх кыттыыны ылбыта бу кыһалҕа хас оройуоммут аайы сытыы проблемаҕа кубулуйбутун дакаастыыр. Өлүөхүмэ, Мэҥэ-Хаҥалас, Хаҥалас, Уус-Майа о.да.а. улуустан  актыыбынай кыттыыны ыллылар. Кэпсэтии былааныгар тыл этэргэ республика тутаах үлэһиттэрэ В.Д.Романов (ОДьХ, миниистири солбуйааччы), С.И.Яковлев (Экология миниистирин бастакы солбуйааччы), Бүлүүтээҕи бөх полигонун бырайыактаабыт  ХЭО “Ростройпроект” бэрэстэбиитэлэ, Бүлүү улууһун баһылыга С.Н.Винокуров киирбиттэрэ. Бастакынан тыл эппит В.Романовка араас улуустартан элбэх ыйытыылар киирэннэр, онно хоруй эрэйбиттэриттэн көрдөххө проблема кырдьык да дириҥээбитин өйдүүгүн. Владимир Дмитриевич үгүс ыйытыыга хоруй биэрэ сатаата эрээри барыларын санаатын таппата, ити билигин кыаллыбат да быһыылаах. Үгүс ыйытыы Экология миниистирин солбуйааччы С.Яковлевка киириэхтээҕэ да, кини испииһэккэ киллэттэрэн баран манна кыттыбатаҕа ситэ өйдөммөтө.

Биллэн турар, Бүлүүттэн П.Макарова киллэрбит суругун тула  кэпсэтии таҕыста, үгүс ыйытыы киирдэ. Ыйытык үксэ баһылык С.Винокуровка ананна эрээри кини улууһун дьокутааттара В.Тимофеев, И.Нифонова ыйытыктарыгар ситэ-хото хоруйу биэрбэтэ, полигон тутуллара дьүүллэнэн, быһаарыллан бүппүтүн эридьиэстээһининэн муҥурдаммытын дьон астыммата. Мин ахсынньы 3 күнүгэр “Туймаадаҕа”  таһаарбыт “Дьиэ иһигэр иирсээн” диэн полигоҥҥа анаммыт ыстатыйам ис хоһоонун мунньах кыттыылаахтарыгар санатарга күһэлинним. Ыстатыйабар Бүлүү үгүс дьоно, дьокутааттара миэхэ ис санааларын биллэрэн телефонунан кэпсээннэрэ, полигон бырайыагын сыалай разделын – полигон тулалыыр эйгэҕэ дьайыытын туһунан докумуон (ОВОС) чахчылара киирбитэ. Чинэкэлэр эрэ буолбакка, Бүлүү олохтоохторо кытта баран сынньанар, сир астыыр “Сэттэмииннээх” экосистемаҕа куттал суоһуура докумуоҥҥа (ОВОС) олоҕуран суруллубута. Куорат таһааран тоҕор тобох 32% сытыйбыт ас тобоҕор тиксэрин, ол сылга 3000 тоннаҕа тэҥин, тыал полигонтан үксэ Чинэкэ, Сосновка уонна Бүлүү куоратын диэки үрэрин, полигон тулалыыр эйгэҕэ кутталлаах 16 химическэй эттиги таһаарарын, атын да үгүс чахчы докумуоҥҥа суруллубутун туһунан ыстатыйаҕа этиллибитэ. Полигон тоҕо 20 эрэ сылга суоттаммытын, тоҕо үйэлээх, 50-100 сылга аналлаах кэскиллээх тутуу бырайыактамматаҕын туһунан эмиэ этиллибитэ. Нэһилиэнньэ полигон баар буолуон баҕарар, арай талыллыбыт миэстэтин сөбө суоҕунан ааҕар, кинилэр тылларын аанньа ахтыбаттарын, сэнииллэрин, бырааптара кэһиллэрин сөбүлээбэт. Умайбыт тыалаах, туһаттан тахсыбыт сирдэр баалларын, ону сүбэлэһэн быһаарыахха сөбүн дьон этэр.  Көннөрү кэпсэтии, “Төгүрүк остуол” даҕаны, бырайыак сүрүн докумуона (ОВОС) дьоҥҥо ситэ тиэрдиллибэтэҕин, нэһилиэнньэ докумуон үгүс өттүн билбэтин көрдөрдө.   “…На территории района работ распространена бореальная группа растительности. Значение бореальной растительности велико:  леса – как источник древесины и многих не древесных ресурсов (грибы, ягоды, пушные звери, птицы);  долинных и приозерных комплексов – как основной базы сенокосов и пастбищ. Растет значение и разнообразие лекарственных, пищевых растений в составе бореальной растительности” диэн докумуоҥҥа үрүҥҥэ харанан сурулла сылдьарыгар суолта биэрбэттэр эбит. Эбэтэр тыал сүрүн хайысхата (Роза ветров) Саха сиринээҕи гидрометсулууспа (УГМС) справкатыгар сурулла сылдьара докумуоҥҥа (ОВОС) баарын туһунан этиибин Бүлүүттэн авиация ветерана В.Платонов быһаччы “сымыйа” диэтэ. Ол аата бу киһи официальнай докумуону көрбөтөх (кини да эрэ буолуо дуо). Общественнай истиилэргэ ити барыта ырытыллан дьүүлгэ туруохтааҕа, ол эрэ кэнниттэн дьон общественнай истиилэргэ сырытта, түмүк оҥордо, ылынна, эбэтэр ылыммата дэниллиэхтээх этэ. Нэһилиэнньэ общественнай истиилэр ирдэбиллэрэ тутуһуллубата, истиилэр дьиҥнээҕинэн ааҕыллыбаттар диэн этэрэ сөптөөх. “Төгүрүк остуолга” ити барыта арыллан таҕыста. Мунньаҕы тэрийэн ыыппыттар Бүлүү улууһун администрацията, улуус баһылыга С.Н.Винокуров нэһилиэнньэ санаатын убаастыырыгар, биир тылы булан наһаа кэҥэппэккэ проблеманы миэстэтигэр быһаарарга баҕаларын эттилэр. Муҥар Экология миниистирэ С.Афанасьев уонна ОДьХ миниистирэ Д.Д. Садовников ити проблеманы дьүүллэһэ Бүлүүгэ бара сылдьыбыттар эбит. Икки миниистир, правительство чилиэннэрэ, баһылык С.Винокуровка дакаастаан, өйдөтөн, бу олус уустуга суох боппуруоһу миэстэтигэр быһааран кэбиспэтэхтэрэ хомолтолоох.

“Сэттэмииннээх”  экосистемаҕа 8 муҥхаланар балыктаах күөллэрдээх. Манна республиканскай суолталаах (Дьокуускайтан кытта тиийбиттэр) муҥха ыытыллыбыта үгүһү этэр. Бүлүүгэ Манчаары оонньуулара ыытыллыбытыгар спортсменнары, ыалдьыттары Сэттэмииннээххэ таһааран сынньаппыттара, аһаппыттара эмиэ баар.  Онно сылдьыбытын, айылҕа кэрэ сиригэр дуоһуйа, астына сынньаммытын ахтар, махтанар киһини билэбин. Сэттэмииннээх экосистема Арассыыйа бастакы демократын Н.Чернышевскай аатын сүгэр нэһилиэк сиригэр киирэр. Манна саха биир чулуу уолун Степан Аржаков аатын сүгэр республикаҕа биллэр сопхуос аатыран олорбут. Дьон от бөҕөтүн оттооннор, сүөһү бөҕөтүн ииттэннэр чиэскэ-бочуокка да тиксибиттэр. Нэһилиэнньэ бу барыта аахсыллара наадатын, учуокка ылыллыахтааҕын, өйгө-санааҕа хаалыахтааҕын, кэриэстэниэхтээҕин этэрэ сиэрдээх быһыы.

“Төгүрүк остуолга” Бүлүү улууһун баһылыга С.Винокуров общественник экологтары “диплома суох эрээри билбэт дьыалаларыгар орооһоллор” диирэ олуона. Сахалар биһиги төрүттэрбит оҕотуттан оҕонньоругар тиийэ экологтар этилэрэ. Кинилэр үтүөлэринэн биһиги көлүөнэҕэ чөл айылҕа тиксибитэ, ону алдьата сатыылларын кэлэр көлүөнэ туһугар көмүскэһэр эбээһинэспит. Манна ханнык да диплом наадата суох, ол ирдэммэт, төрөөбүт сири-уоту таптыыр ирдэнэр. Сергей Николаевич итини сөпкө өйдөөн бар дьонун кытта уопсай тылы булан, сүбэлэһэн, нэһилиэнньэ хас биирдиитин таарыйар боппуруоһу быһаарыа диэн баҕа санаа “төгүрүк остуолга” сөпкө этилиннэ.

ОДьХ-ҕа тобоҕу харайыы проблематыгар федеральнай үп көрүллүбүтэ үчүгэй бөҕө. Бу үпкэ Ньурба улууһа тиксибитэ үөрүүлээх, арай Сунтаар уонна Үөһээ Бүлүү маппыта хомолтолоох. Алмаас промышленнаһыттан үгүстүк эмсэҕэлээбит улуустар бары аан бастаан үбүлэниэх тустаахтара да, Мииринэй  тиксибитэ өйдөммөт. Мииринэй алмаасчыттар куораттара, онно кинилэр олороллор уонна бөҕүнэн эрэ буолбакка, араас куһаҕан сүһүрдэр тобоҕунан тулалыыр эйгэни киртитэллэрин туһунан бары билэбит. Соторутааҕыта аҕай АЛРОСА ситэ илик дөлүһүөн саҕа алмааһы 2 млрд. солкуобайга атыылаата. Ити харчынан АЛРОСА хас Бүлүү улууһун аайы аан дойду стандартаах тобох полигонун тутуон сөбө. Бу туһунан “Төгүрүк остуолга” эмиэ ахтылынна.

***

Иван БУРЦЕВ,  
11.12.2020 с.                  

Оставить комментарий    

Шиномонтаж Левша

СахаСтройПлит
Cтоматология 32
«Стоматология Все 32»