Сунтаарга оттооһун хайдах тэтимнэхтик баран иһэрин билистилэр
27.07.2019
12:15
От ыйын 26 күнүгэр, Улуус Аҕа баһылыга Анатолий Григорьев уонна тыа хаһаайыстыбатын салайааччыта Иван Тихонов хочо нэһилиэктэринэн Дьаархаҥҥа, Маар-Күөлгэ, Уһун-Куөлгэ уонна Тойбохойго оттуур ходуһалары,ыһыы бурдук бааһыналарын, үлэһиттэри көрсөн оттооһун хайдах тэтимнэхтик баран иһэрин билистилэр, хаһаайыстыбалар туһааннаах боппуруостарыгар анаан-минээн миэстэтигэр быһаарыстылар.
Дьаархан нэһилиэгэр, крестьянскай фермерскай хаһаайыстыба хаһаайына Иван Семенов былырыын “Начинающий фермер” гран ылан, 50 төбө киирэр аныгылыы каркаснай хотон тутта сылдьар, от үлэтэ үмүрүйдэҕинэ хотон тутуутун ситэрэр былааннаах. Быйылгы кыстыкка чааһынай ыаллартан дуогабар быһыытынан сүөһүлэрин көрөн-харайан кыстатан таһаарыахтаах. Хаһаайыстыба бэйэтигэр 28 төбө сүөһүлээх, эбии 6 сүөһүнү атыыласпыт. Оттуур сирдэрин оҥостон, дулҕатын, талаҕын астаран, өр сыллаах от ыстарар былааннаахтар, толору аныгы техниканнан хааччыммыт. “Розалин” сорт хортуоска ыһыллан, сибэккиилээн турар уонна эбиэс бурдук ыһыллыбыт бааһыналара костолор.
Маар-Күөл нэһилиэгэр 24 килэмиэтир күрүөлээһин үлэтин ыытыахтаахтар, биригэдьиирдэр ананан уопсайа 9 биригээдэҕэ 3-4 км үллэрбиттэр. Бэс үрэххэ 70 туонна оту оттообуттар. Пресс подборшиктаахтар, аныгы техника көмөтүнэн от үлэтэ тэтимнээхтик бара турар. Улахан күрүөҕэ кэбиһиилээх оттор бачыгыраһан көстөллөр. Отчуттар кураан күн-дьыл туран оттооһун хаачыстыбата, от үүнүүтэ хаһааҥҥытааҕар да үчүгэй диэн бэлиэтииллэр.
“Сайылык Эбэҕэ” уопсайа 10 ыал оттуу сылдьар. Григорий Яковлевтар дьиэ-кэргэнэ оттуур сирдэригэр саҥа дьиэ тутта сылдьаллар.
Уһун-Күөл нэһилиэгэр арыы сыатын саҥа тутулла турар объегын, тутуу хаачыстыбатын көрүү буолла.
80 миэстэлээх саҥа тутулла турар оскуола быйылгы уөрэх дьылыгар бэлэмин, туох эбии үлэ барбытын ыйыталастылар. Нэһилиэк баһылыга Иван Игнатьев уонна прораб Юрий Афанасьев туох эбии үлэ баарын көрдөрдүлэр. Тутууга үлэлиир тэрилтэ “Сунтаар цеолит” салайааччы Петр Попов.
Оччуттарга “Тыһакыыска” сылдьыы буолла.Былыргыта Эбэни эргийэ 1000 га иэннээх сир, билигин үллэстэн 40 дьиэ-кэргэн оттуур. От үүнүүтэ үчүгэй, үлэ күргүөмнэхтик бара турар, элбэх техникалаах дьон үлэлии сылдьара көстөр. Ходуһаҕа бугун бугул бөҕө кэчигирээбит, үлэһиттэр күнү-дьылы баттаһа үлэни түргэнник үмүрүтэр былааннаахтар.
Тойбохой нэһилиэгэр, крестьянскай фермерскай хаһаайыстыбалаах Чомпосовтар дьиэ-кэргэннэригэр сылдьыы буолла. От үлэтэ үгэннээн бара турар, от сарайын туттубуттар, 30-40 киилэлээх престэммит оттору сарайга сааһылыыллар. Техниканнан оттуур түргэн уонна хаачыстыбалаах буолар эбит дииллэр. Быйыл от үүнүүтэ өлгөм диэн бэлиэтииллэр. Хаһаайка кэпсииринэн 32 төбөҕө кыстык устата 1800 устуука бэлэмнэммит отунан кыстыырга ааҕынар. Былырыын саҥа хотон туппуттар. Хаһайка тыа сиригэр сүөһүлээх олорор ыал ордугун бэлиэтиир. Дьиэ-кэргэн инникитин сүөһүтүн боруодатын тупсарар былааннаах, сороҕун чугас нэһилиэктэртэн атастаспыттар.
ИП Ян Корнилов былырыыҥҥыттан тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар үлэтин саҕалаабыт. Сир ылан, оҥорон төрдүгэр астаах үүнээйилэри олордууннан дьарыктанар. Күһүҥҥү үүнүүтүн кыһын харайар сирин туттубут. Хаһаайын үүнээйитин судургутук батарын кэпсиир.
Былаан диэн оттуур сиргэ сылдьыы буолла. Оттооһун үлэтэ тэтимнээхтик саҕаламмыт. Тыа үлэһит дьоно кураан күннэри баттаһа сүрүн күүстэрин от үлэтигэр ходуһаҕа аныыллар. Сүөһү аһылыга дэлэй буоллаҕына кыстыгы этэҥҥэ туоруохпут диэн отчуттар эрэл санаалаахтар.
***
“Сунтаар улууhа (оройуона)” муниципальнай оройуон дьаһалтатын пресс – сулууспата.
Бэркэ дьаьаммыттар.Оссо таах сылдьар о5ону студены ЦЗ и Т учуокка турар да дьону комо гынар туохтаах буолуой.Кыанар дьон айыл5а5а тахсар ба5а баар.Ону сирдэриттэн коцонон дьону тэйитэллэр.Кистэл буолбатах.Бэйэ дьонун о5олору улэ5э тардыц.Кыаммат кырдьыы буолла5ына ким солбуйар хаалар бу сиргэ.