Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

“Майа” ТВ уонна Аркадий Новиков

27.11.2019 12:28 0
“Майа” ТВ уонна Аркадий Новиков

Соһуччу «Көөчөөн көрө» мини-театр артыыһын Анна Иннокентьевна Охлопкованы көрүстүм, музейга саҥа киинэ уста сылдьаллар эбит. Анна: «Аркадий туһунан кинигэ тахсыахтаах, бэйэҥ ахтыыгын ыытаар эрэ, бассааптыам», – диэн телефонум нүөмэрин ылла.


Дьиэбэр тиийэн туохтан саҕалыырым буолла диэммин «Майа ТВ»-га үлэлии сылдьыбыт кумааҕылаах паапкаларбын хаһыстым уонна саһарбыт илиистээх урукку Сана дьыллааҕы сценарийдарбын буламмын, ойуччу тутан уурабын…

…Ол кэмҥэ мин Аркадий Новиковы «Көөчөөн Көрүнэн» эрэ билэр, бары да курдук сценаҕа оонньуурун сэргии, күлэ-үөрэ, туораттан көрөр эрэ этим. Дьэ ол сылдьан, 1998 сыллаахха, Сана дьыллааҕы бырааһынньыктааҕы биэриини бэлэмниир буоллум. Улахан толкуйга түстүм. Бу иннинэ олох чахчытыгар олоҕуран араас биэриилэри син сыа-сым курдук оҥорон таһаарар этим. Онтон дьону саататар, чэпчэки, үөрдэр-көтүтэр, аралдьытар таһаарыыны оҥоруу – бэйэтэ туһунан уустуктардаах эбит. Онон бу комедия жанрыгар үлэлиир, айар-тутар, оонньуур дьону сүрдээҕин ытыктыы, улаханнык санаан көрөбүн, Киһини күллэриэхтээҕэр, ытатар дөбөҥ. Юмористар мээнэ киһиэхэ бэриллибэт талааннаахтар: сценарийын суруйан бэлэмниэх, ону өссө оонньоон дьону күллэриэх, үөрдүөх диэтэххэ – барыта сыралаах үлэттэн тахсар, ол гынан баран айымньытыгар, оруолугар дууһатын биэрбит буоллаҕына, онто ис-иһиттэн чэпчэкитик тахсар, ылыннарыылаах буолар. Биир оннук талааннааҕынан биһиги биир дойдулаахпыт, саха «Аркадий Райкина» – Аркадий Новиков буолар.

Бэйэм да сороҕор дьээбэҕэ тиллэр киһи – ньачаас үлүгэрдик сценарийбын толкуйдаан, тоҕо эрэ Аркадий Новиков оонньууругар сөп түбэһиннэрэн, киниэхэ эрэ анаан-минээн суруйдум уонна харахпар ойуулаан көрө-көрөбүн күлэн тоҕо барабын. Аттыбар олорор дьон онуоха соһуйан бэйэ-бэйэлэрин көрсөн ылаллар.

Сценарий чөкөтүллүбүтүн кэннэ, Аркадий Новиковы көрсөн, атах тэпсэн олорон дьэ кэпсэтттибит, сценарийбын билиһиннэрдим. «Балыксыт балыксыты эндэппэккэ билэр» дииллэринии, киһим сонно олорон хараҕа уоттанан, тута ылынан, билинэн, улгумнук ээҕин биэрдэ.

Дьэ киинэбитин устан бардыбыт.

Бу иннинэ кини киинэҕэ уһулла, киинэ артыыһа буолан өссө хатарылла-чочулла илигэ. Киниэхэ да, миэхэ да киинэҕэ аан бастакы холонуубут уонна уһуйуллуубут этэ. Бэйэм салайан режиссердаабытым уонна ол уста сылдьан артыыспар сөпкө тайаммыппын күн-түүн илэ итэҕэйэн испитим.

Киинэ сюжетынан «Аркадий Новиков – киинэ сүрүн геройа, өссө ханна да, кимҥэ да биллэ илик сценарист, режиссер, Саҥа дьыллааҕы киинэни толкуйдаабыт. Онтун устарыгар үптээх-астаах дьону көрдүүр. Аркадий Михайлович артыыстаабатаҕа ырааппыт буолан, эрэпэтииссийэлэнэн Сайсары ырыынакка Дьокуускайга киирэр.
Онно умнаһыт «бөх-сах» тааҥаһын таҥнан, дьиҥнээхтии дьоҥҥо-сэргэҕэ тахсан харчы умналаһан көрөр. Арбайбыт-сарбайбыт париктаах, өҥө-дьүһүнэ барбыт былааты бобуонньуктуу бааммыт – туораттан көрөргө дьэ дьулаан хартыына этэ.

Аны туран кини бэйэтэ уруһуйдуур талааннаах буолан уобараһыгар сөп түбэһиннэрэр гына гримнэнэн, таҥнан-симэнэн, уутугар-хаарыгар киирэн оонньоон, киһини эрэ уйадытыах куолаһынан: «Подайте, бедному», – диэн кирилиэскэ умналыы турара харахпар субу баардыы көстөр…

Нуучча дьоно ааһан иһэн сөрү-сөҕөн «матушка, как так», «детям должно быть стыдно», «бедная» – дии-диилэр кырдьыктыы итэҕэйэн, дьиҥнээхтик бэргэһэтигэр харчы уган барбыттара.

Биһиги тэйиччи туран барытын уора-көстө уста турабыт. Табылынныбыт, барыта уһулунна, аны салгыы «Сахадрам» театрыгар барабыт.

Онно гримернайдарыгар киирэн билэр артыыһыттан аныгылыы моһуоннаах хара көстүүм, маҥан ырбаахы, хара бантик-хаалтыс, күлүмүрдэс запонка кэтэн, баттаҕын кэтэҕин диэки ньалҕаарыччы ньыппарынан, онтукайыгар өссө аныгылыы «кутурук» курдук баттах иилинэн – киһибит олох да «голливуд» бөҕөтө буолан таҕыста! Суотабай сана үөдүйэн эрэр кэмэ, үлэлээбэт да буоллар суотабай-тайма баһаам… Быһата, көрөн-истэн чолбодуктанан дьэ уол да уол – сабыс-саҥа саха буолан тупсан турда… Салгыы драмтеатр артыыстарын кэпсэтэн, бары киинэбитин биир биллэр, кырасыабай кафега уһула ыстанныбыт.

Сюжет быһыытынан кафеҕа «улуу режиссер, үптээх-астаах продюсер» чээйдии олороро көстүөхтээх. Киниэхэ эмиэ Аркадий курдук сценарийдаах киһи үп көрдөөн ньымааттыы олорор. Дьэ ол кэмнэ киэптээбиттии туттан-хаптан биьиги «голливудпут» – Аркадий Новиков киирэн кэлэр уонна кинилэр аттыларынааҕы остуолга лах гына олорунан кэбиһэр, суон «мафиози» сигаратын буруолатан, салгыҥҥа төгүрүктэри ыыта олорон «крутой продюсер» истэрин курдук алдьаммыт суотабайынан интэриэһинэй сценарийдааҕын туһунан улаханнык доргуччу кимниин эрэ кэпсэппитэ буолар.

Продюсер ( артыыс Айаал Аммосов) кинини туораттан сонно интэриэһиргээн көрөр, сэргээн истэр, ону били сценарийдаах киһибит (артыыс Дмитрий Куприянов) күөйэ-хаайа тутан илдьэ барар, киһитэ көрбөтүгэр Аркадийга сутуругун көрдөрөр. Хараххытыгар барытын ойуулаан көрдүгүт? Оччотугар салгыы барабыт…
Бу кун барыта уурбут-туппут курдук киинэбит табыллан уһуллан истэ. Артыыстарбытыгар махтанан баран Аркадийбыт «умналаан» булбут харчытынан кафега тото-хана аһаан-сиэн, үссэнэн баран күнүскү «дьалхааннаах олохпутун» санаан күлэ-күлэ дойдубут диэки «уазикпытынан» айанната турдубут. Бары да салгыы устуохтаах, тахсыахтаах киинэбитинэн умайан сарсыҥҥы күн түргэнник үүнэ охсоругар баҕардыбыт…

***

Дьэ сарсыныгар устуу эмиэ салҕанар. Сюжет салгыы сайдар: Аркадийбыт киинэ устар былаана табыллыбатаҕын өйдөөн, «Майа ТВ»-га операторынан үлэлиир билэр уолугар эрийэр уонна дириэктэрдэрэ бу күннэргэ суоҕун, куоракка командировкаҕа барбытын билэр. Кини дьолугар уола сөбүлэһэн, биир да киниэхэ көмө буолар артыыһа суох буолан, киинэтин «скрытай» камеранан устарга былаанныыллар. Бириэмэтэ кырыымчык уонна операторын хаһан баҕарар ыҥыран ылыахтарын сөп, директордара да эмискэ тиийэн кэлиэх курдук балаһыанньа, онон барытыгар Аркадий бэйэтэ соҕотох оонньоон, дьиҥнээх нэһилиэнньэ олохтоохторун билбэттэринэн устан, киинэтигэр сөп түбэһэр гына кыбытан уһула охсуохтаахтар. Били Аркадий Райкинныы «биир актер театра» диэбит курдук.

Киинэҕэ «телеоператор» оруолун эдэр, саҥа үлэлээн эрэр «Майа ТВ» оператора Роман Егоров «олус» итэҕэтиилээхтик оонньообута. Дьиҥинэн улахан оонньуу да суох этэ киниэхэ, Аркадийын батыһа сылдьан «скрытай» камеранан уста сылдьар курдук эрэ көстүөхтээҕэ, ону туораттан кинилэри өссө биир камера эккирэтэ сылдьан дьиҥнээхтик устара.

Ол уһулла сылдьан Аркадийбыт наһаа уутугар-хаарыгар киирэн, операторын «мөҕөн-этэн» анрааҥҥыта ону дьиҥнээхтии ылынан, устуу аҥаарыттан аккаастанан да кэбиһэр түгэннэрэ эмиэ бааллара. Аны ол ааттаһыыта эмиэ туһунан буолара. Ол курдук Аркадий киһи эрэ итэҕэйиэх курдук оонньуура.

***

Салгыы, улууспут «үрүҥ дьиэтин» улахан саалатыгар мунньахтыы олорор салайааччыларга, бу сырыыга клетка сырдык көстүүмнээх, олох туох да томороон тойон кэлбитин курдук туттан-хаптан, килэйэн-халайан киирэн, мунньахтааччылар быыстарыгар кириэһилэ булан олорунан кэбиһэр… Киниэхэ туһаайан этэллэрин курдук сананан, бэйэтэ бэйэтигэр боччумнаах баҕайытык «оҥоруом, толоруом» диэбиттии, төбөтүнэн кэҕиннээбитэ буолара уонна улахан сорук ылбыттыы мунньах ортотуттан сүр дьоьуннаахтык туттан тахсан барар… Улууспут салайааччылара операторбытыгар үөрэнэн хаалан «Майа ТВ» нэдиэлэтээҕи сонуннарын уста сылдьарын курдук ылыннахтара.
Биһиги саала тас өттүгэр аан быыһынан солбуһа сылдьан көрө-көрө күлэн быар суох. Ол курдук киинэбит устуута эмиэ туһунан авантюра этэ.

***
Салгыы баһылык Георгий Артемьев кабинетыгар кэлэн сэкирэтээригэр «алҕас блокноппун хаалларбыппын – ылыам этэ» диэн албаһыран вывескалаах аанын арыйан киирэн эрэрин, кураанах конференц-саала трибунатыгар илиитинэн далбаатанан тыл этэ турарын, «МЧС» Матчитовка киирэн разведчик пароль этэрин курдук эмискэ кэпсэтэ олорон сибигинэйэ былааннаан: «Дьокуускайга хаар түһэр» – диэн эппитигэр киһитэ соһуйан, дьиктиргээбиттии саҥа аллайбытыгар «кистииллэр эбит» диэн тахсан бара турар. Онтон таһырдьа сылдьан дьоҥҥо барытыгар ити тыллары эттэҕинэ өйдөөбөтөхтүү күлсэ-күлсэ аттынан ааһаллара… барыта туһунан көрүдьүөс этэ. Ол быыһыгар Бэстээх Манньыаттааҕар саҥа арыллыбыт аралдьытар уораҕайга тиийэн «тропа ужасов» сылдьан «Үтүөкэй» оҕонньорбутун (Ариан Петров), куоракка өссө биирдэ киирэн Ленин болуоссатыгар турар харыйа тула Хаарчааналаах Моруоспутун уһуллубут. Тумана диибин диэн! Токуччу тоҥон диэн, бөскөйбүт былыргы камерабытын массыынаҕа киллэрэн ириэрэн диэн… онтубутугар, анаан-минээн сылаас хах тиктэрбиппит улаханнык абыраабатаҕа.

«Майа ТВ» сылын ахсын уларыйбат Хаарчааната, мичилийбит харахтаах кэрэ кыыһа – бухгалтербыт Наташа Скрыбыкина, Моруос оҕонньорбут – сахага бөдөҥ-садаҥ операторбыт Саша Расторгуев. Дьоммут өссө кинилэргэ эрэ ананан тигиллибит, хас сыл ахсын кэтэр күөх атлас көстүүмнээхтэрэ. Дьэ, ити кэмтэн ыла, 20-ччэ Саҥа Дьылы ыллым да, атаардым да – кинилэргэ тиийэр дьүһүннээх Хаарчааналаах Дед Моруоһу билиҥҥэ диэри көрө да, көрсө да иликпин.

***
Барытын уһуллубут.

Билигин сценарийга сөп түбэһиннэрэн таҥыыта эрэ хаалла. Онон киинэбитин «буруолата» охсоору, өрөбүллэри да аахсыбакка, ис-испититтэн күөдьүйэн туран – үлэлээн барабыт. Киэһэлик буолуута уубутугар-хаарбытыгар өссө киирэн күөдьүйэн барааччыбыт, төлөппүөммүт умайан олороруттан сэрэйдэххэ, оператор уолаттарбыт барахсаттары кэргэттэрэ сороҕор мөҕөллөр да быһыылааҕа.

Тургэн үлүгэрдик киинэбитин биир тыынынан монтажтаатыбыт, Аркадийбыт аттыбытыгар эмиэ баар, бэйэтин өттүттэн салайан, эбэн биэрэн иһэр. Ол быыһыгар кистээн, уоран устубуппутун көрө-көрө уҥа-таала күлсүү. Онон Сана Дьыл кэлэн иһэр тыынын биһиги, “Майа ТВ”-лар биир бастакынан билэрбит…

Бу санаатахха наһаа да үчүгэйдик, биир хамаанда буолан үлэлээбит эбиппит, ханна да сырыттарбыт: «Биьиги – «Майа ТВ»-ларбыт» – диэн киэн тутта ааттанан, ханна баҕарар түөспүтүн мөтөтөн киэҥник хардыылаан киирэр-тахсар буоларбыт. Барыта – дьоммут-сэргэбит туһугар, кинилэри үөрдээри, улууспутун кытта биир тыыҥҥа сылдьар баҕаттан – ол курдук төрөөбүт дойдуга бэриниилээх буолуу биһиэхэ бастакынан турара.

«Майа ТВ» ол саҕанааҕы хамаандата – директор Дмитрий Егоров, оператордар Василий Шарин, Александр Расторгуев, Эдуард Николаев, компьютерщик Моисей Петров. Кэнники киирбиттэртэн – «Майа ТВ»-тан куорсун анньынан «Саха» НВК киэн куйаарыгар тахсыбыттар – Сардаана Плотникова, Алекдина Соловьева.

***

Баҕар сорохтор бу быһыта-ойута ылан суруйбуппуттан «туох-туох киинэтэ буолла» диэн өйдөөбөккө да хаалбыт буолуохтааххыт. Дьэ, оччого киинэ таҥыллыбытынан сюжетынан маннык (киинэ саҕаланыыта иннигэр баар):
– Талааннаах артист, режиссер, сценарист Аркадий Новиков дьиэтигэр телевизор көрө сытан сонуннарга инопланетяниннар Сана дьылабылаҥын уоран илдьэ барбыттарын туһунан истэр. Истээт да улуус «үрүҥ дьиэтигэр» сүүрэр, онно аара көрсүбүт дьоно бары сүргэлэрэ тостон, хомойбут сирэйдээхтэрин илэ хараҕынан көрөр (монтаж – хомойбут дьон сирэйдэрэ), улуус баһылыгар уонна «мчс»-ка киирэн дьиҥнээх балаһыанньаны билсэр.

Салгыы тэрилтэ салайааччыларын экстреннэй мунньаҕар кинини балаһыанньаны көннөрөргө сорудахтыыллар. Конференц-саалага норуоту ыныраллар (монтаж – мунньахха олорор дьон), Аркадий онно кинилэр иннилэригэр трибунаҕа туран «хайаатар да Сана дьыллааҕы настарыйыанньаны булан аҕалыам» диэн андаҕайар уонна Үтүөкэй оҕонньорго тиийэн «настарыанньаны төттөрү хайдах аҕалабын» диэн ыйытар. Онто «Дьокуускайга хаар түһэр» диэн кистэлэҕ пароль этэр, ол быһыытынан, дьоҥҥо ити тыллары эттэҕинэ – киниэхэ ыллаан төттөрү этиэхтээхтэр, оччоҕуна дьэ, Сана дьыллаагы абылаҥ төттөрү кэлиэҕэ диир.

Аркадий ырыынактарынан, маҕаһыыннарынан, уулуссанан сылдьан, ааһан иһэр дьоҥҥо: «Дьокуускайга хаар түһэр», – диэн этэ сатаан көрөр да, ким да кинини өйдөөбөт. Онтон санаарҕаан, сылайан дьиэтигэр кэлэн араадьыйатын холбуур, холбуурун кытары Екатерина, Алексей Егоровтар «Дьокуускайга хаар түһэр» диэн ырыалара иһиллэр. Ону истэн, соһуйан, оронугар олоро түһэр уонна үөрүүтүттэн үҥкүүлүүр, таһырдьа ыстанан тахсар уонна «Дьокуускайга хаар, хаар түһэр» диэн дьоҥҥо барытыгар сүүрэн иһэн хаһыытыыр (монтаж – дьон киниттэн дьиҥнээхтии үөрэрэ, кулэрэ). Ол кэмнэ ити ырыа фонугар наһаа кыраһыабай Хаарчааналаах Дед Моруос Ленин болуоссатыгар, Майаҕа сылдьаллара көстөр…

Түмүккэ «Кэлэн иһэр «Сана Дьылынан, саҥа 1999 сылынан!» – диэн судургу да буоллар хаар түһэр фонугар кырыанан дуйдаммыт сурук тахсар. Конец фильма!

Дьэ ити кэмтэн саҕалаан Аркадий Новиков салгыы «САХА» НВК «Сана дьыллааҕы чалбараҥ» диэн киинэтигэр уһуллар, республика киэҥ араҥатыгар биллэр, дьиҥнээх киинэ артыыһын «сулуһа» буолар, салгыы бэйэтин киинэлэрин устан барар. Ол да буоллар кини биһигини, бастакы уһуллубут «Майа ТВ» – тын хаһан да туора туппатаҕа, күөмчүлээбэтэҕэ, ыҥырдыбыт да кэлэн уһуллара, гладиатордаан, клоуннаан дьонун-сэргэтин үөрдэрэ. Кини талаана муҥура суоҕа…

***

Валерия БАИШЕВА,
Майа с., Мэҥэ Хаҥалас улууһа.

Оставить комментарий    

Шиномонтаж Левша

СахаСтройПлит
Cтоматология 32
«Стоматология Все 32»