БИИР ҮЛЭҔЭ 40 СЫЛ
“Туймаада Агрохолдинг” акционернай уопсастыбаҕа киирэр тэрилтэлэргэ өр үлэлээбит ыанньыксыттар, көтөрү көрөөччүлэр, механизатордар о.д.а идэлээх уопуттаах үлэһиттэр аҕыйаҕа суохтар. Кинилэр уопуттарыгар тирэҕирэн хаһаайыстыбалар ааспыт сылларын куһаҕана суох түмүктээтилэр.
Бу хаһаайыстыбаларга аҥардас үүт валовай ыаһына 2018 сылтан 1,3 төгүл улаатан 5409 т. тэҥнэспит. Сорох хаһаайыстыбаларга биир ынахтан 3800 киилэҕэ тиийэ үүтү ылары ситистилэр. Ааспыт сыл түмүгүнэн Нерюнгри көтөрү иитэр фабрикатыгар 28,4 мөл. устуука сымыыты ыллылар. Онтон “Новай” сопхуоска16,2 мөл. устуука сымыыты ылан 21 сыллааҕы көрдөрүүнү 22 % куоһардылар. Ити курдук агрохолдинг тэрилтэлэрин үлэһиттэрэ билиҥҥи уустук кэмҥэ тыа хаһаайыстыбатын бары хайысхаларыгар ситиһиилээхтик үлэлииллэр.
Арай биир күн телефонум тырылыы түстэ. Улахан Аантан Ульяна Степановна Семенова “Бөртө сылгы собуота” хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэ биригэдьиир-зоотехнига эрийэр эбит. Туохха эрийдэҕэй диэн санаа охсуллан ааста, ол икки ардыгар били хаһан эрэ бэйэм “Эһиги хаһаайыстыбаҕытыгар сопхуос саҕаттан үлэлиир дьоҥҥут элбэх, биир эмэ ытыктанар киһи туһунан суруйан ыытаар эрэ,”-диэбиппин санаан кэллим. Үлэ-хамнас туһунан кэпсэттибит, ол быыһыгар Ульяна Степановна,–“Били көрдөһүүгүн толорон сааһын тухары ыанньыксытынан үлэлээбит киһи туһунан суруйан ыыппытым. Ону көрөөр эрэ,”-диэн буолла. Мин тутатына телефоммун арыйан суругун көрдүм. Борисова Раиса Иннокентьевна. 1982 сылтан оччолорго Булгунньахтаах сопхуос Улахан Аан отделениетыгар ыанньыксытынан киирэн билиҥҥээҥҥэ диэри үлэлии сылдьар. Хайалара буоллаҕай диэн санаа киирэн ааста. Онтон хаартыскалары көрөөт тута биллим. Ээ били куруутун ис киирбэхтик мичилийэ сылдьар, куруутун кэпсэтэр киһим эбит дии. Ити икки ардыгар тута билбэтэхпиттэн мунчааран да ыллым. Хас да сыллааҕыта, биир сайын аҕа табаарыһым Марков Олег Петровичтыын Бөртөлөргө сайылыктарга сылдьар соруктаах бара сылдьыбыттаахпыт. Улахан Ааҥҥа тиийбэккэ уҥа диэки суол арахсар. Ол суолунан бардахха хаһаайыстыба сайылыктарыгар тиийэҕин. Киһим тиэтэйэр. Сарсыардааҥҥы ыамҥа тиийэр былааннаахпыт. Мин сайылык туһунан устан сонуннарга биэриэхтээхпин. Олег Петрович сопхуоска дириэктэрдээбит, салайааччынан өр үлэлээбит буолан хойутуурун соччо сөбүлээбэт. Дьиҥинэн кини ыам бүппүтүн кэннэ ыанньыксыттары көрсөн кэпсэтии ыытыахтаах. Бастакы сайылыкка Уу Көхсүгэр тиийиибитигэр бэтэрээтэх сайылык хотонун таһыгар сүөһү бөҕөтө үмүөрүспүт. “Ыамнара бүтэн эрэр эбит, чэ кытаатыҥ,”-мин оннубар Олег Петрович ыксаата. Тиийэн хотон иннигэр хорус гына түстүбүт.
Үүт ыыр мотуор тыаһа биир кэм куугунуу турар. Хотоҥҥо киирэн иһэн хотон биир өттүгэр ынахтар туралларын көрөн дьэ уоскуйдум. Өссө да ыаммакка турар ынахтар бааллар эбит. Биһиэхэ утары сэмэй баҕайытык мичээрдии-мичээрдии Раиса Иннокентьевна кэллэ. “Хата ыам бүтэ илигинэ кэллигит дии,”– толору хойуу үүттээх бөтүөнүн учуотчукка биэрдэ. “Быйыл сайын бэрт үчүгэйдик саҕаланна дии, бэс ыйыгар ардаан күөх бөҕөтө таҕыста. Онон билигин үүппүт элбэх. Былааммыт туолуоҕа,”-сүрдээх эрэллээхтик эттэ.
Раиса Иннокентьевна бу хаһаайыстыбаҕа уруккута сопхуос отделениета буоллаҕа дии, хаһан оскуоланы бүтэриэҕиттэн тахсан үлэлии сылдьар эбит. Ол тухары сүөһү үлэтиттэн илиитин араарбата. Манна кэргэн тахсан икки уол оҕону төрөтөн киһи оҥортоон, билигин олоруҥ туһунан ыал дьон, сайын аайы сиэннэр кэлэн эбээлэригэр доҕор буолаллар. Кэргэнэ Прокопий Ильич Борисов өрдөөҕүтэ уһун ыарахан ыарыыттан олохтон туораан оҕолорун бэйэтэ көрөн улаатыннарбыта.
Раиса Иннокентьевна бу фермаҕа 2000 сылтан старшайдыыр. Ол тухары сайынын Уу Көхсүгэр, кыһынын кыстык хотонноругар ынахтарын көһөрө сылдьан көрөллөр. Күрэхтэһии ханна барыай, син биир баар буоллаҕа дии. Ферма үлэһиттэрэ үксүлэрэ сопхуос саҕаттан үлэлии сылдьаллар. Онон урукку социалистическай куоталаһыыга уһаарыллыбыт дьон ол үгэстэрин умнубакка сылдьаллар.