Ньургуһуннар, ньургуһуннар – хомоҕой хоһоонноох, кэрэ кэпсээнээх ньургуһуннар!

“Ньургуһун” литературнай түмсүү ааспыт сылга элбэх да умнуллубат күннэрдээх, кэрэни да хоһуйбут кэмнэрдээх. Ол күннээх күннэри уонна кэрэ кэмнэри кыратык сэгэтэн түмсүү үлэтин кэпсии түһэн ылыым… Ааспыт сылга элбэх да кинигэ күн сирин көрөн ааҕааччыга бэлэх буолла, ол курдук Анатолий Данилов “Дьону кытта эҥээрдэһэн”, Юлиана Яковлева – Лиана Ю “Аҕа, ийэ күнэ-ыйа”, “Оҕо сааһым сарсыардата”, “Мотылек”, Валерий Михайлов “Сиэннэрбэр уунабын. Чабырҕахтар”, Александра Григорьева – Сандаарыйа “Сиргэ хаамар таҥарам”, Ариан Кондратьев – Иилиҥкэй “Сиэним бастакы кинигэтэ” (анал гран кыайан таһааттардым), Сергей Семенов – Сэгэй “Айар кут алгыстаах аартыга”, Мария Кобельянова – Тускулаана “Таптал кута – ардыгар кута”, Трофим Егоров – Тирэҕэ, Октябрина Максимова “Сибэккилээх Сиэйэҕэ” уонна Александр Амвросьев – Сайылык Уола “Иэйэр кутум илдьиттэрэ” (бу кинигэлэргэ салайааччы буолан, гран суруйан 50.000-лыыны көмө буоллум), саамай сүрүн кинигэбит “Сунтаар ньургуһуннара” кинигэ тахсан үөрүүбүт муҥура суох.

Улуус дьаһалтатын уонна тэрилтэ салайааччыларын сүбэ-мунньахтарыгар култуура сонуна ньургуһуннар хоһооннорунан түмүктэнэн дьону-сэргэни өрө көтөҕөр үгэстэннэ. Хас биирдии нэһилиэккэ айар куттаахтар ахсааннара элбээн түмсүүлэр үксүүллэр уонна араас таһымнаах айар куттаах тэрээһиннэр ыытыллаллар. “Саха” НКИК каналыгар Сунтаар ньургуһуннарын хоһоонноро тиһигин быспакка тахсаллар, биэриигэ туһаныллаллар. “Саха” араадьыйатыгар Розалия Сидорова – Ымыычаана, Зинаида Федотова үгэлэрэ иһиллибиттэрэ.

Үбүлүөйдээх дьоммут үөрүүлэрин биһигини кытта бииргэ үллэстэллэр, Валентина Дьячковская – Хара Көмүс 65 сааһын Дьокуускайга Саха сирин уус-уран маастардарын улахан түһүлгэтигэр, Олимпиада Спиридонова 60 сааһын Сунтаарынан-Дьокуускайынан “Ис кутум долгуннара” диэн ааттаан тэрийдэ, Марта Васильева – Алгыстаана – 50 сааһын төрөөбүт дойдутугар Аллыҥаҕа оһуокай түһүлгэтин тэрийэн бэлиэтээтилэр.

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Саха сирин биллиилээх уонна бастыҥ суруйааччыларын кытта атах тэпсэн олорон сэһэргэһэн элбэҕи да биллибит, айымньыларбыт сайдалларыгар кинилэр сүбэлэрэ төһүү буоллулар, ол курдук Афанасий Гуринов – Арчылан, Надежда Егорова – Намылы, Валериан Николаев, Галина Нельбисова, Анатолий Старостин – Сиэн Кынат, Иван Мигалкин, Ангелина Васильева – Дайыына, Саргылана Спиридонова – Кэрэмэс кийиитэ уонна Миирнэйдээҕи “Кимберлит” литературнай түмсүүнү кытта көрсөн умнуллубат түгэннэри бэлэхтээтилэр. Биһиги да нэһилиэкпитигэр, улууспутугар араас көрсүһүүлэри олохтоотубут, 1№дээх оскуолаҕа обургу кылаас оҕолоругар таптал туһунан анаарыыга кыттыстыбыт, Елена Антонова – Күн Сиккиэрэ Тобуруокап туһунан айымньылары ырытыы оҥорбута, Тэҥкэҕэ – Абааһы балаҕаныгар дуоһуйа сынньанан кэлбиппит, Үөһээ Бүлүүгэ Тобуруокап уонна Ньурба көмүс күһүннэригэр сылдьан сорох айар кутун арыйбыта, онтон хаалбыт бигэргэтэн, өссө сайыннаран биэрбитэ. Ый үһүс чэппиэрин аайы Сунтаардааҕы кииннэммит библиотека биһигини түмэн саҥаттан саҥа сонун тэрээһиннэри ыыталларыгар махталлаахпыт. Маны кытта, биһиги хоһооннорбутун түмэн “Сунтаарым мин дойдум”, “Ньургуһуну таптыыбын”, “Ийэ тылым-барҕа баайым” диэн кыра кинигэчээннэри бэчээттэтилэр.

Биир бастыҥ уонна улахан тэрээһиммитинэн “Сунтаар миигин ыҥырар” диэн ырыа-хоһоон түһүлгэтэ, манна 200 айар-суруйар дьоҕурдаахтар түмсэн Леонид Попов, Эдуард Соколов хоһооннорун тилиннэрдибит, айымньыларбытын сүрэхтээтибит, хоһоон айыыга холоннубут. Бастыҥ кинигэ буолан тахсарга элбэх, ураты кэпсээннээрдээх Вера Уарова буолан 50.000 сууммаҕа кинигэ таһаарар чиэстэннэ. Ырыа-хоһоон түһүлгэтигэр элбэх да суруйааччылары кытта “ОФСЕТ” тэрилтэ кэлэн биһиги үөрүүбүтүн үллэһиннэ. Бу тэрилтэ Сунтаар айар-суруйар дьоҕурдаах дьонугар күүс-көмө буолан удамыр сыанаҕа, сорох-сороххо чэпчэтиилээх өҥөлөрү оҥорон абыраата.

2017 сылга Сунтаар ырыаны айааччылара – мелодистарын түмсүүтэ сөргүтүллэн, саҥа салайааччыланна – Анна Тотонова. Кинилэри кытта айар-суруйар дьоҕурдаахтар биир ситим буолан элбэх ырыа кынаттанна. Ол курдук, Олимпиада Спиридонова – хас да өрөгөй ырыатын суруйбутунан кытта көстөр, Марта Васильева – Алгыстаана ааспыт сылга 40-ча ырыаны айдым диэн соһутта, Мария Кобельянова – Тускулаана хоһоонноругар Юрий Спиридонов – Сиэн Тиитэп үс ырыаны айда, Розалдия Сидорова – Ымыычаана эмиэ ырыа үгүһүн сүрэхтээтэ о.д.а. Өссө биир үөрүүлээх сонун, Мария Данилова – Күн Мичээрэ – россиятааҕы таһымнаах икки кинигэҕэ кэпсээннэрэ киирдилэр, ону кытта билигин роман суруйан холонор уонна суруйааччылар үөрэхтэригэр кэтэхтэн үөрэнэ сылдьара барыбытыгар холобур буолар.

Сыл устата 12 оҕолорго аналлаах хоһооннору түмэн “Хатан” сурунаалга бэрилиннэ, онтон иккитэ Валентина Дьячковская “Түү мээчик”, Зинаида Васильева – Сыралы “Манньыаттаах” диэн кэпсээннэрэ

номнуо таҕыстылар. Валентина Дьячковская салайааччы солбуйааччытынан ананан үлэ арааһын ыыппыта кэрэхсэбиллээх: хас да кинигэни коррекциялаан, редактордаан таһаарда, ону кытта Екатерина Львова – Долгууна кинигэтэ тахсарыгар 34000 бэйэтэ төлөөтө, 18.000-тын култуура салалтата, Руслан Ксенофонтовка – 25000 солк. уонна Анатолий Старостин – Сиэн Кынат кэлбит бырайыаһын уйунна, ону таһынан 6 толору саха тылдьыты дьоҥҥо анаан-минээн куораттан аҕалтаран тарҕатта, бу түгэҥҥэ өссө биир махталбыт төрөппүт уолугар Айсиэн Дьячковскайга ананар.

Быйыл 2018 сылы бииргэ көрүстүбүт, аны төрөөбүт тыл күнүгэр сэттэ кинигэни сүрэхтиэхпит, “ОФСЕТ” тэрилтэни кытта көрсүөхпүт уонна хоһоон хонуутун тэрийиэхпит.

«Ньургуһун»

Бүтэй, уһун сукуйдаах

Оҕолорго маарыҥнаах

Ньургуһуннар быкпыттар

Харалдьыкка аартыкпар.

Тохтоон туран элбэҕи,

Эргитэлии санаатым

Эдэр сааспын кытары

Илэ көрсө сырыттым.

Кэхтэн хатан хаалбакка

Кэтэһиннэрэ барбакка

Тылыныннар кинилэр

Ойуу-бичик буоланнар.

Чанчыктарбар кырыалар

Ууллуохтааҕар хаҥыыллар

Ньургуһуннар манна

Тыллыбаттар аны…

– диэн Ариан Кондратьев – Иилиҥкэй хоһоонунан “Ньургуһун” литературнай түмсүү төһө да сааһырдар кини күүстээх санаалаах, кини айар куттаах, кини туохтан да толлбуакка иннин диэкки дьулуһа турар кыахтаах!

***

Мария КОБЕЛЬЯНОВА – ТУСКУЛААНА