Максим Феоктистов – ЫРА САНАА КЫНАТТААХ ЭР БЭРДЭ

Саха сиригэр Максим ФЕОКТИСТОВ хаһаайыстыбаннай табаары атыылыыр маҕаһыыннардаах бизнесмен, меценат быһыытынан киэҥник биллэр.

Өрөспүүбүлүкэ, Дьокуускай куорат эргиэнин эйгэтигэр киэҥник биллэр Максим Феоктистов бүгүн биһиэхэ 90-с сыллардааҕы оҕо сааһын ыраас ырата хайдах курдук кынат буолан кэлбитин туһунан сырдатта.

ЭҺЭМ ДААЧАТЫН ОСКУОЛАТА

— Максим Владимирович, төрдүҥ-ууһуҥ хантан сыдьааннааҕый?

— Эһэм икки эбэм икки Кубань хаһаахтарыттан төрүттээхтэр. Алҕаһаабат буоллахпына, хос эһэм олоҕор Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин, Аҕа дойду сэриитин кэмин хаппыта. Эһэм Аҕа дойду сэриитигэр сааһынан кыра буолан хомуурга түбэспэтэҕэ. Мин өйдүүрбүнэн, өйүнэн-санаатынан туох да уоттаах-төлөннөөх хомуньууһугар эбии, икки хараҥаны ыпсарар хоһуун үлэһит этэ.

Ааспыт үйэ 50-с сылларыгар хомуньуус партията эһэбин Амурга тыа хаһаайыстыбатын өрө тартара ыыппыт. Бу билигин, оҕо бэйэм сааһыран, олоҕу билэн баран ырыҥалаатахпына, эһэбин «быыһыыр хамаанда» курдук ыыппыттар. Оччотооҕу суола-ииһэ, сибээһэ, сайдыыта суох ыарахан кэмҥэ Уһук Илин хас да сопхуоһун, колхуоһун үүннүүр-тэһиинниир манан аҕай буолбатаҕа өйдөнөр.

Амур уобалаһыгар эһэм тапталын көрсөр. Эбэм барахсан киниттэн тосту атын киһи – киһи холкута, сымнаҕаһа, эйэҕэһэ. Оскуолаҕа география учууталынан үлэлии сылдьан, түөрт уончатыгар таас дьүлэй буолан, кэлин хонтуораҕа суруксуттаабыта. Эһэлээх эбэм үс оҕоломмуттарыттан улаханнара мин ийэм.

Эбэм билигин тыыннаах, Благовещенскай куоракка кыра уолугар олорор. Хас да сыллааҕыта манна, Дьокуускайга, көһөрөн аҕалаары гынан баран, саастаах киһи айаны, атын дойду салгынын атыҥырыа диэн, тохтообуппут.

— Эһэҥ, бэрэссэдээтэл киһи быһыытынан, тыйыс майгылаах буолуохтаах.

— Кытаанах этэ, ол гынан баран сиэрдээх буолааччы. Кини биһикки бэйэ-бэйэбитин олус күүскэ таптаһарбыт. Аҕата суох киһиэхэ аҕабын да солбуйдаҕа.

Оччотооҕу, билиҥҥи да кээмэйинэн, төһө даҕаны эһэбит улахан дуоһунастаах киһи буоллар, бэрт сэмэйдик олорбуппут, арай икки даачалаах этибит. Ол гынан баран ити даачалары баай курдук көрөр уустук буолуо. Тоҕо диэтэххэ, бэйэбин өйдүөхпүттэн онно үлэлээн тахсарым. Аҥаардас отон 15 арааһа үүнэрэ, 20 облепиха маһа баара, хортуоппуй эҥин туһунан этэ да барыллыбат. Туох-баар сайыҥҥы каникулум, өрөбүллэрим онно ааһаллара. Онон, үлэни өрө тутар үөрүйэх оҕо сааспыттан, эһэм «даачатын оскуолатыттан» силис тардар диэххэ сөп.

Эһэм бэйэтэ пиэнсийэҕэ да тахсан баран быар куустан олорботоҕо, аһары баран, икки үлэҕэ сылдьыбыта: Благовещенскайдааҕы драма театрыгар вахтерунан уонна дворнигынан үлэлээбитэ.

ЫРЫЫНЫККА КИИРИИ

— Хамнастаах үлэҥ хас сааскыттан саҕаламмытай?

— Бастакы хамнаспын 1995 сыллаахха аахсыбытым. Тохсус кылаас кэнниттэн сайыҥҥы каникулбар. Дьиэбитигэр харчыбыт кырыымчык этэ диир тутах, букатын суох этэ. Интеллигенция барыта даҕаны оччолорго ыараханнык олорбута. Онон мин ырыынакка атыыһыттыы барбытым – дьиэҕэ-уокка туттуллар химияны.

Бастакы «туочукам» Благовещенскай ырыынагын түгэҕэр этэ. Арааһа, оҕо диэн аһынан буолуо, улаханнык үүрсүбэт-хаайсыбат этилэр, кэлин оннооҕор патент биэрбиттэрэ. Күһүн оскуола аһыллыбытыгар тохтоору гыммыппар, хата, эбэлээх эһэм солбуйсан үлэлииргэ сөбүлэспиттэрэ. Ол курдук, эбиэккэ диэри үөрэнэр, эбиэт кэнниттэн үлэлиир буолбутум.

Оскуоланы бүтэрээппин кытта ийэм үлэтинэн, оччотооҕу санаабар быстах кэмҥэ, Дьокуускайга көһөн кэлбиппит.

– Дьэ, Дьокуускай куорат эн хараххар хайдах көһүннэ?

– Икки өрүттээх этэ. Бастатан туран, куорат киинигэр самнархай мас дьиэлэри соһуйа көрбүтүм. Благовещенскайга оннук суоҕа. Иккис өттүнэн, Дьокуускайы быдан аныгылыы, муодунай дии санаабытым. Холобура, Благовещенскай тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар буолан эбитэ дуу, барыта судургу, былыргылыы соҕус курдуга. Дьокуускай, онно холоотоххо, ньиргийэ, тигинии, күн-түүн уларыйа, сайда турарга дылыта.

Бастакы «Мерседес» массыынаны, сыаналаах джиптэри аан маҥнай мин Дьокуускай уулуссаларыгар көрбүтүм. Дьоно-сэргэтэ даҕаны таҥастыын-саптыын муодунайдара эдэр киһиэхэ тута быраҕыллыбыта.

Биллэн турар, күн бэҕэһээ атын сиртэн көһөн кэлбит дьоҥҥо олох оҥостор туох чэпчэкилээх буолуой? Кими да, тугу да билбэккин, кимтэн да сүбэлэттэрэр, көмө көрдүүр кыаҕыҥ суох. Хата, оскуолаҕа сылдьан ырыынакка үлэлии үөрэнэн, дьону кытта түргэнник уопсай тылы булбутум. Икки сылынан Аныгы гуманитарнай институкка үөрэнэ киирбитим. Билигин, арааһа, оннук үөрэх суох быһыылаах дуу? Үөрэнэн да диэн, балтараа эрэ сыл үөрэнээт, тохтообутум. Дьиэ кэргэни аһатар-таҥыннарар, дьиэ куортамын төлүүр кыһалҕа үөскээбитэ.

Билигин ону кэмсиммэппин.

ЭРГИЭН КИСТЭЛЭҤЭ

— Ситиһиилээх эргиэҥҥэ сүрүнэ тугуй?

— Саамай сүрүнэ – тугу атыылыырыҥ буолбатах, хайдах атыылыырыҥ! Табааргын туруоран баран аттыгар быар куустан баран кинигэ ааҕа олороруҥ – биир. Атыылаһааччыны кытта кэпсэтэриҥ, алтыһарыҥ, табаарыҥ туһунан кэпсиириҥ-ипсиириҥ – букатын атын.

— Тугу атыылыыр этигитий?

– Тэрилтэлэри кэрийэ сылдьан хамсыыры-хамсаабаты барытын атыылыырга холоммуппут. Ол эрээри, били, Матроскин куоска эппитигэр дылы, тугу эрэ атыылыах иннинэ, ону бэйэҥ атыылаһыаххын наада. Биһиги, бастатан туран, атыылаһааччы туохха ордук наадыйарын үөрэтэрбит. Холобура, сайын саҥатыгар киһи барыта бырдах эмигэр наадыйар. Дьэ, эрдэттэн ону атыылаһан хаһаанарга тиэтэйэрбит.

2000 сыллаахха аан бастаан Кытайтан табаар аҕалар буолбутум. Манна диэн эттэххэ, атыылаһааччы сэҥээриэхтээх табаарын тайа тайанар, ону булан аҕалар олус умсугутуулаах. Манна кытаанах суот-учуот, эт толкуй, сүрэх таайыыта, ардыгар көннөрү табыллыы барыта баар.

— Сыыйа-баайа улахан эргиэҥҥэ киирдиҥ?

— 2005 сыллаахтан. Биир эмэ дьыаланан уһуннук дьарыктаннаххына, онтуҥ хайдахтаах курдук кэбирэҕин дьэҥкэтик өйдүүгүн. Ханна эмэ, биир эмэ түгэҥҥэ сыыһа үктэнниҥ да – барытыттан көрүөх бэтэрээ өттүгэр ытыс соттуоххун сөп. Маннык түгэҥҥэ эн иннигэр икки суол сытар: биитэр барытын хам тутан, тохтотон кэбиһэҕин, биитэр, уталыппакка, атын, үрдүк таһымҥа, киэҥ эйгэҕэ тахсыаххын наада. Иккис суола, биллэн турар, ордук күчүмэҕэй. Миэхэ ол табыллыбыта.

ОҔО СААС ОҺУОРДАРА

–Оҕо сааһыҥ үс саамай аҕылхай өйдөбүлэ тугуй?

— “Цыпленок-табака” диэн ас. Кыра эрдэхпинэ ийэм хам-түм гриль-барга кууруссанан күндүлүү илдьэрэ. Ити түгэни мин тэһийбэккэ күүтэрим. Ол куурусса ыһаарыланар абылыыр сытын, оччотооҕу санаабар минньигэстэн минньигэс амтанын билигин даҕаны бу баардыы өйдүүбүн…

Иккис түгэн – бэлисипиэт. Хас сааспыттан тэбэр буолбуппун бу диэн өйдөөбөппүн гынан баран, оскуолаҕа үөрэнэрим тухары бэлисипиэти уһулуччу тутарым – бэйэбэр эрэ өйдөнөр тус рекордтарбын туруорарым, сылдьыллыан сөптөөх сиргэ барытыгар тэбэрим. Трасса устун тыалы кытта тэҥҥэ көтүтэн иһэн массыыналаах курдук сананарыҥ – тылынан кыайан этиллибэт ураты турук …

Уонна… ыраах дойдуларга айан. Оҕо сылдьан айанныы барарбын ыраланарым. Ким билэр, баҕар, оскуолаҕа география предметин сөбүлүүрбүттэн, баҕар, эбэм география учуутала буоларыттан буолуо…

Аан маҥнай Благовещенскайтан Владивосток куоракка оччотооҕу санаабар сүүнэ улахан Ту -154 сөмөлүөтүнэн көтүү, үрдүк мэҥэ халлааҥҥа кыырайан тахсыы, киэҥ нэлэмэн муора – дьиҥнээх дьол этэ! Ол кэннэ бэйэм бэйэбэр тылбын биэрбитим – хаһан эрэ араас дойдулары көрөр кыахха тиийиэҕим диэн. Ол ырабын толорон, билигин ханна-ханна сылдьыбатаҕыйм буолуой.

– Бэлисипэт көлүөһэтин тэбэ олорон, массыыналаах буолуоххун баҕарар этиҥ. Билигин, бука, массыынаны ааһан, суоппардаах буолуоҥ?

– Ээ, суох, бэйэм ыытарбын туохха да биэрбэппин.

— Бастакы массыынаҥ ханнык этэй?

– 2000 сыллаахха «Ниссан АД» атыыласпытым. Биир тыһыынча дуоллар этэ. Ол эбэтэр, оччотооҕу харчынан, 25 тыһыынча солкуобай. Аан бастаан массыыналаммыт киһи быһыытынан, барахсаны, сөп буолуор диэри сүүрдүбүтүм. Икки сыл айаннаан баран атыылаабытым уонна үлэбэр наадалаах «Тойота Дюна» грузовик ылбытым. Оттон бастакы үчүгэй массыынабынан «Субару Форрестеры» ааттыыбын. Ити 2007 сыллаахха этэ.

— Ыра санаа барыта туолан иһэрэ саныахха астык. Оттон ыраах дойдуларга айаҥҥа төнүннэххэ, биир эмэ иккистээн барыаххын баҕарар дойдулааххын дуо?

— Төннөр диэ… Ханна да сырыттахха, киһи, туохтааҕар да, дьиэтигэр, дойдутугар, дьонугар-сэргэтигэр төннүөн баҕарар. Оттон дойдулары эттэххэ, хас биирдии дойду туһунан кэрэхсэбиллээх. Кытайы аан бастаан көрбүппүн умнубаппын, ордук бөдөҥ куораттарын. Ол кэннэ Соҕуруулуу-Илиҥҥи Азия, Европа, Америка… Биллэн турар, иккистээн барыаххын, көрүөххүн баҕарарыҥ ханна барыай.

Ол гынан баран мин биири бэлиэтии көрдүм: иккистээн эргилиннэххинэ, хараҕыҥ ол дойду итэҕэстэригэр хатанар. Холобура, тус бэйэм арҕаа дойдулар биир кэм олохторун улугурууттан атыннык ылыммаппын. Сайдыы диэн барыта уларыйа, оргуйа, биир кэм тигинии туруохтаах буоллаҕа. Холобура, биһиги дойдубутугар курдук.

ОЛОХ МАТЕМАТИКАТА

— Сөбүлүүр суруйааччылааххын дуо?

— Биири-иккини ойуччу тутан ааттыыр кыаллыбата буолуо. Сүрүннээн 19-с үйэтээҕи нуучча классикатын сөбүлүүбүн: Пушкин, Лермонтов, Толстой, Чехов. Ити кэмнээҕи айымньылары аахтахпына, хаһан эрэ, ханна эрэ сүтэрбит улуу кыахпытын саната сатыылларын иҥэн-хаһан өйдүү иликпит диэхпин баҕарабын.

Ол эрээри, хомойуох иһин, билигин менеджмеҥҥэ, атыыга-эргиэҥҥэ сыһыаннаах кинигэлэри эрэ ааҕабын.

— Сөбүлүүр киинэҥ?

– Театрга киинэ көрбөтөҕүм уон сыл буолла… Ол да буоллар биир-икки сөбүлүүр киинэлээхпин сөмөлүөккэ эҥин олорон планшетынан көрөөччүбүн. Холобура, «Враг государства» эбэтэр «Шакал», Брюс  Уиллис оонньуур.

— Оскуолаҕа үөрэнэр эрдэххинэ ханнык предметтэри сөбүлүүр этигиний?

— Химияны ыарырҕатар этим, физика даҕаны уустук буолара. Оттон математика, алгебра, история, география уруоктарын олус сөбүлүүрүм. Мин санаабар, оҕо ханнык предмети, науканы чэпчэкитик ылынара учууталыттан тутулуктаах. Холобура, мин уһулуччу талааннаах математик учууталга үөрэммит дьоллоохпун. Ол да иһин олоҕум барыта ахсаан доҕуһуоллаах буолуон сөп. Мин манна аҥаардас харчыны ааҕыыны эрэ киллэрбэппин, олоххо тугу барытын суоттуохха наада. Ол иһин билигин билэр дьоммор куруук оҕолоргутугар математикаҕа тапталы иитиҥ диэн сүбэлиибин.

ҮЛЭ ЭРИДЬИЭСТЭРЭ

— Кэлиҥҥи кэмҥэ бэйэбит бизнес-эйгэбит бэрэстэбиитэллэрэ былаастартан Саха сиригэр Москва бөдөҥ эргиэн ситимнэрин кэллэрбэттэрин туруорсар буоллулар. Холобура, Алдаҥҥа бырабыыталыстыба отчуотугар бүтүн «петицияны» истибитим – дойдуну бүтүннүү баһылаан баран, аны биһиэхэ кимэн киирэн эрэллэр диэн. Бу боппуруоска эн туох санаалааххыный?

— Ити түгэни араастаан көрүөххэ сөп. Бастатан туран, атыылаһааччы хараҕынан. Атыылаһааччы үчүгэй табаардаах атыыһыты талара биллэр. Онон биһиги федеральнай эргиэн ситимнэри кытта күрэстэһэр кыахпыт суох. Киэҥ сир атыыһыттара кэлэллэрин, сайдыыны курдук, хайдах да утарылаһар кыахпыт эмиэ суох. Тоҕо диэтэххэ, манна быһаарар оруолу атыылаһааччы ылар. Үчүгэй, сонун табаардаах атыыһыт кэлэрэ киниэхэ быдан барыстааҕа өйдөнөр.

Иккис курдук, бу чугастааҕы саҕах, күн сарсын олоххо киирэр дьыала буолбатах. Үлэм чэрчитинэн балайда бөдөҥ хампаанньалар топ-менеджердэрин кытта кэпсэтэн ыйыталастахпына, Новосибирскайы даҕаны баһылыы иликтэр. Онтон салгыы төһөлөөх киэҥ территория, элбэх куорат, тыытыллыбатах ырыынак баарын ааҕан сиппэккин. Бизнескэ логистика, инфраструктура наада, ону биир күнүнэн туппаккын. Бүтүн Уһук Илини тайаан, Приморьенан, Хабаровскай кыраайынан, Сахалинынан айаннаан кэлиэхтэригэр диэри, кырата, 15 сыл наада.

Манна даҕатан эттэххэ, Өлүөнэ өрүһү туоруур муоста тутулуннаҕа, куттанар москваларларбыт буолбакка, бастатан туран, Уһук Илин эргиэн ситимнэрэ кэлиэхтэрэ. Оттон кинилэр олус элбэхтэр, кытаанах конкуренция диэн онно баар буолуоҕа.

Саамай интэриэһинэйэ диэн, ити үлүгэрдээх киирсиилэр кэннилэриттэн бүтэр уһугар кыайыылааҕынан атыылаһааччы, өҥөнөн туһанааччы тахсыаҕа. Онон бизнес куттанара төрүөтэ суох, олоҕу кытта тэҥҥэ хардыылаан, сайдан иһиэххэ наада.

— Максим Владимирович, истиҥ кэпсээниҥ иһин махтал!

***

Источник: газета «Якутия»,

Галина НОВИКОВА тылбааһа.