Сардаана АВКСЕНТЬЕВА: “МЭР-БИИР!”

Дьокуускай куорат баһылыгын быыбарыгар биир күн эмискэ Сардаана АВКСЕНТЬЕВА кандидатурата күөрэс гыммытыгар элбэх киһи соһуйбута. Систиэмэни, былааһы утары санаммыт  кытаанах санаалаах дьахтары сөҕө-махтайа да көрбүт баара, сиилии-сэмэлии да ылыммыт элбэҕэ. Туох да диэбит иһин, мээнэ киһи санаммат дьыалатыгар киирсии улахан эр санааны ирдиир.

-Сардаана Владимировна, кыайыам диэн эрэллээх этиҥ дуо? Эбэтэр кыайыы соһуччу буолла дуу?

– Кыайыам диэн эрэниим ордук кэнники күннэргэ күүһүрбүтэ. Дьону кытары көрсүһүү, элбэх киһини кытары алтыһыы, санааны истии… испэр бэйэбин бэйэм албыннаныам диэн, баары баарынан – объективнайдык балаһыанньаны көрөргө дьулуспутум. Ол гынан баран бүтэһик нэдиэлэҕэ кыайыыга эрэлим  99%-ҥҥа диэри үрдээбитэ. Быыбар киэһэтигэр, КОИБтар даннайдара кэлбиттэрин кэннэ, эрэлим бигэргэммитэ. Онон, биһиги кыайыыбыт  эмискэ, соһуччу буолбатаҕа.  Биһиги ордук дьоҥҥо тылбыт, санаабыт тиийбититтэн, дьон быыбарга тахсыбытыттан үөрбүппүт. Санааҥ иһиллэриттэн, тылыҥ тиийэриттэн ордук ама туох үчүгэй баар буолуой!

-“Оппозиция кыайда” диэн этиигэ тугу хардараҕын?

-Статистика көрдөрөрүнэн, 15% куоластааччы  миэхэ уонна талыллыбыт Ил Дархаҥҥа куоластаата. Мин кандидатурабар оппозиция куоластаата диэн этэр сыыһа. Миэхэ олоххо көхтөөх, актыыбынай позициялаах дьон куоластаата диэн быһаарабан. Мин программабын, куоласпын, санаабын сэҥээрбит-сэргээбит дьон.

-Хайдах эрэ куорат икки мэрдэммит курдук. “Биһиги, биһиги”…” Мин” диэн хаһан иһиллэрий?

-“Биһиги” диэн мин хамаандабын этэбин. “Мин уонна Федоров” диэн этии буолбатах. Үлэ хаамыытыгар, быраабылатыгар мэр хайдах да икки-хас буолбат. Мэр – биир, соҕотох. Оттон  Владимир Юрьевич баһылык бастакы солбуйааччытын быһыытынан этэр буоллахха, ол – атын кэпсэтии. Бастакы солбуйааччы аҥаардас  олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатын боппуруостарын быһаарарын да быһыытынан,  Федоров аата элбэхтик ааттаныаҕа. Онно киһи соһуйара, омнуолуура суох.

– Авксентьева уонна Федоров икки ардыгар кэлин бэрт былдьаһыы саҕаланыа суоҕа дуо?

-Оннук буолуо суоҕа. Буолуо суохтаах. Биһиги араас-араас суоллаах-иистээх, атын-атын сиргэ үлэлээбит уопуттаах дьоммут. Владимир Юрьевич өр кэм “сиргэ” үлэлээбит буоллаҕына, мин былааска, систиэмэҕэ үлэлээбит киһибин. Муниципальнай былааска үлэлээбит уопуттаахпын. Хара маҥнайгыттан биһиги бэйэ икки ардыбытыгар кэпсэппиппит – бииргэ талылынныбыт, биэс сыл буолан баран, үлэ биэрбит дьоммутугар – куорат олохтоохторугар бииргэ отчуот оҥоруохтаахпыт диэн.

-Араартыы сатыыллара буолуо… син биир.

-Бэлиэр.  Онно кини да, мин да соһуйбаппын. Олох оннук.

-Каадырдары анаталааһын хайдах эрэ общественность, куорат олохтоохторун атыытыгар бэриллибит курдук. Кимнээҕи эрэ кытары көрсөҕүн, кинилэр кандидатура туруораллар… Эрдэттэн эппиэтинэһи көлбөрүтүнүү дуу?

-Куорат олохтоохторо буолбатах, идэтийбит дьон түмсүүтэ бэйэтин профессиональнай көрүүтүнэн кандидатураны туруорар. Ити улахан атыннаах.

-Өскөтүн туох эрэ буолар түгэнигэр – “эһиги туруорбут киһигит, эһиги эмиэ буруйдааххыт”?

-Куорат устаабыгар баһылык эппиэтинэһэ сурулла сылдьар. Идэлээхтэр түмсүүлэрэ кандидатураны туруорар, тиһэх быһаарыыны баһылык – мин ылынабын. Ол аата эппиэтинэс – миэхэ. Ити дьону куорат олохтоохторун аатыттан мин үлэҕэ ылабын. Дуоһунаска анаммыт дьон үлэлэригэр эппиэттииллэр,  кинилэр үлэлэрин хаачыстыбатыгар – мин эппиэттиибин. Ол иһин мин идэтийбит дьону кытары сүбэлэһиэхтээхпин, санааларын, тылларын-өстөрүн билиэхпин наада.

-Бэлэм каадырдаргыт суох буолан…

-…Мин принципальнай көрүүм итинник. Хайдахтаах да баһылык эҥкилэ суох эргиччи барытыгар быһаарсар кыаҕа суох. Үөрэх салаатын салайааччытын таларга куорат олохтоохторугар быыбар биллэрбэппин ээ. Ол -популизм буолуо. Үөрэх систиэмэтиттэн ыраах киһи ким-хайдах нормативнай докумуоҥҥа быһаарсарын, дьыссааттар-оскуолалар үптэрин-хаһаайыстыбаларын хантан билиэҕэй? Оттон идэлээхэр сообществолара итиннэ кимнээҕэр да ордук быһаарсаллар, ол иһин кинилэр санааларын мин учуоттуохтаахпын.

– Идэлээхтэр сообществоларыгар карьеристар эрэ түмсүөхтэрин эмиэ сөп…

– Итинник санаатахха, бары союзтары “карьеристар” диэн дьаралыктыахха сөп. Куорат оскуолатын, дьыссаатын үлэһитин барытын мунньар августовскай мунньах тэрийбэт буоллаҕым.  Оттон оҕону иитиигэ, үөрэтиигэ государственнай, муниципальнай сакааһы толоро сылдьар тустаах идэлээхтэр сообществолара балаһыанньаны билэн-көрөн олороллоругар саарбахтаабаппын. Холобур, Евдокия Евсикова эмиэ онно баар. Кини мэр солбуйааччытын дуоһунаһыгар үлэлиэн иннинэ бэйэтэ Үөрэх салаатын салайбыт киһи. Профессионал буоларын быһыытынан кини санаата миэхэ сыаналанар. Үөрэх тэрилтэлэрин салайааччыларын түмсүүтүн кытары көрсөрбөр, миэхэ – баһылыкка элбэх баҕа санааны, итэҕэһи-быһаҕаһы эттилэр. Үөрэх систиэмэтигэр уларыйыы тахсара хайаан да наадатын быыбар иннинээҕи көрсүһүүлэрбэр эмиэ элбэхтик эппиттэрэ.  Ол иһин идэлээхтэр түмсүүлэрин санаатын истэрим миэхэ суолталаах этэ.

-Урукку мэрия үлэһитэ хас бырыһыан уларыйыай?

-Толорооччулары – боростуой үлэһиттэри уларытар сыалым суох. Градостроительнай политиканы оҥорор, тутууну салайар уонна баай-дуол, сир сыһыаннаһыытын салайааччылара булгуччу уларыйыахтаахтар.

-Кимнээҕи аныыгын?

-Билигин сүбэлэһии, ырытыһыы бара сылдьар.

-Быыбар иннинэ эйигин “Тимир Хотун”, “Терминатор” диэн позиционируйдаабыттара. Сол курдук кыайаат да, Тимир Хотун тимир-тамыр курдук мэрияни бэрээдэктээн барыа диэн дьон кэтэспитэ. Онтубут наһаа “сүбэлэһээри” гынна дуу…

-Биирэ иккискэ мэһэйдээбэт. Сүбэ хаһан баҕарар таһаҕас буолбат. Олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбатыгар салалта уларыйыа диэн эрэннэрбитим – уларыттым. Мин сыалым-соругум: каадыры сөпкө аттаран туруоруу, сөптөөх боломуочуйаны биэрии уонна үлэлэрин сөпкө хонтуруоллааһын.

– Туох “нэһилиэстибэ” тиксибитин билээри ревизия ыыттараҕын дуу?

– Аудит оҥотторуу – кими эрэ сантаастыыр сыаллаах оҥоһуллубат. Ханна баҕарар саҥа салайааччы ревизия оҥорон баран дьыаланы тутар. Мин туох-хайдах балаһыанньалаах хаһаайыстыбаны туппуппун билиэхтээхпин. Онтон тирэҕирэн салгыы үлэм хаамыытын аттарыам. Уокурук дьаһалтатын хонтуруоллуур-ревизиялыыр управлениетын бэрэбиэркэтин кытары билистим. Бүгүн куорат Думатын Счетнай палататын салайааччытын – Неустроевы кытары  көрсөн, урут ыытыллыбыт бэрэбиэркэ түмүктэрин ылыахтаахпын. Ити кэнниттэн муниципальнай тэрилтэлэри тутарбар биирдиилээн бэрэбиэркэ оҥотторуоҕум. Өссө биирдэ тоһоҕолоон бэлиэтиибин – бэрэбиэркэ түмүгэ өс-саас ситиһиигэ буолбакка, балаһыанньаны билиигэ туһаныллыаҕа. Муниципальнай иэс-күүс төһөтүн-хаччатын (бюджет дефицититтэн атын)  быһаарыахпыт. Онон туох баар реестры көрүөхпүтүн наада.

-Быыбар иннинэ куорат иэһэ 3 млрд диэн этэн эрэргит.

-Ол иэс 2021-2022 сылларга диэри сабыллыахтаах, онон син бириэмэ баар. Билигин уталытыллыбакка төлөнөр иэстэри быһаарсыахха наада. Кыстыкка киирии кыһалҕата тирээн турар.  Капитальнай өрөмүөн фондата ититэр систиэмэни уларытарга куһаҕан бэдэрээччиттэри булаттаан улаханнык уган биэрдэ. Билигин саҥа хамаанда күүскэ ылсан быһаарса сылдьар.

Ону таһынан, Короленко 25 аадырыска турар, “Саакян дьиэтин” кыһалҕатын быһаарыахха наада. Саакян күүһэ-көҥүлэ суох 17-с этээһи тутан дьэндэтэн кэбиспитин ааһан, аны атын бас билии сиригэр киирэн дьиэтин туппут. Уопсайынан, ити киһи тутуутун ыытар нымата  быһыылаах. Ол түмүгэр билигин дьиэ ылаары харчытын укпут сүүһүнэн боростуой дьон сору көрө сылдьар. Мин саныахпар, бу балаһыанньаҕа дьон интэриэһин көрөн проблеманы быһаарыахха наада. Дьиэни үлэҕэ ылан, дьон бас билиитин докумуоннуохха наада. Саҥа дьиэҕэ киирэр дьону барыларын сэрэтиэхпин баҕарабын – күлүүс ыларгытыгар дьиэ үлэҕэ киирбитин-киирбэтэҕин  чопчу билэн эрэ баран актарга, докумуоннарга илии баттааҥ диэн.

Биир кыһалҕалаах дьиэнэн буолар – Өктөөп 50 сылынан автострадаҕа тутуллубут дьиэ.

-Саакян?

-Суох, «Строймонтаж-2002» фирма туппут дьиэтэ. Бу фирма сетевой хампаанньаларга улахан иэстэммит, ол да буоллар бэйэтин дизелин холбоон ититиитин киллэрээри сылдьар. Түмүгэр эмиэ көннөрү дьон эмсэҕэлээн эрэр.

-Хайдах гынаҕыт?

-Быһаарсыахха наада. Миэхэ тиэрдибиттэринэн, “Строймонтаж-2002” барытын төлөһөргө мэктиэлээбит.

“Эллэй Боотур” иннинээҕи дьиэ (эмиэ Саакян тутуута) көҥүлэ суох тутуллан иһэн тохтотуллан турар. Ити дьиэ дьардьаматын көтүрэргэ 20  мөлүйүөн наада…

– Хайдах итиччэ тутуллуор диэри биир да хонтуруоллуур уорган “өйдөөн” көрбөтөҕөй? Тутуллан бүтэрэ чугаһаабытын эрэ кэннэ “харахха быраҕыллыбыт”?

– …

– Сөп… Көтүрүөх оннугар салгыы тутан туһаҕа таһаардахха? 20 мөлүйүөнү таах сыбаалкаҕа таһааран быраҕыы аһара тотуу курдук.

– Мин эмиэ инньэ дии санаан специалистары быһаарсыҥ диэн сорудахтаабытым – баҕар, социальнай дьиэ оҥоруохха сөбө буолуо диэн. Онтубут тутуу ыытыллыахтааҕын, хайдах хаачыстыбалааҕын туһунан биир да докумуон суох. Өссө аһара баран церковь сирин таарыйбыт… Санкцияламмыт помидор курдук онон турар – дьон көрөн турдаҕына ибили тэпсэллэр, атыылыыр да, биэрэр да кыахтара суох… Тугу эмэ тобулар инибин.

-Бассаап барахсан мэрияҕэ “эрэмээн бөҕө буолла” диэн “тыллыыр”.

-Көрдөөн көрүҥ. Буллаххытына  биллэрээриҥ (күлэр).

Сардаана АВКСЕНТЬЕВА хаһан эрэ бу кабинеты мэр Заболевка анаан бэйэтэ дизайннаан оҥорбут. “Түннүк сабыытын кытары бэйэм талбытым, – диэн күлэр. – Бэйэм оҥорбут кабинеппын уларыппат инибин”, – диир.

– Куорат Думата туох ааттаах түптэ түрүлүөн ыксалынан салалтата талылынна?

-Билбэппин… Бэнидиэнньиккэ 10 чааска туох гынаары тала охсуохха баара этэй… Син биир 30 депутаттан 17-тэ единоросс…

-Саҥа мэр бэйэтин дьонун анаабатын диэн.

-Мин баҕарбытым да иһин орооһор кыаҕым суох этэ буоллаҕа. Сессияларын оптуорунньукка да ыыппыттара буоллар…

-Евсикова спикер буолбатаҕыттан ытамньыйбыт диэбиттэрэ дии.

-Суох. Мин кэпсэппитим, Евдокия Ивановна халлаанынан дайбат, сир киһитэ.

-Дума куорат баһылыгар импичмент биллэрэр кыахтаах дуу?

-Устаапка сурулла сылдьар. Кыахтаах. Процедурата бэрт судургу.

-Инаугурацияҕа республика салалтатын дьаһалтатыттан тоҕо ким да тыл эппэтэ? Биэрбэтигит дуу?

-Тыл этэбин диэн эрдэ ким да биллэрбэтэҕэ, ол иһин протоколга киирбэтэҕэ.

-Саҥа талыллыбыт Ил Дархаммыт телеграмма эрэ ыытта?

-Кэтэх санааны көрдөөмөҥ. Бастатан туран, аан бастакынан, Айсен Николаев миигин эҕэрдэлээбитэ. Быыбар бастакы түмүктэрэ биллээтин кытары тута ыҥырбыта, кэпсэппитэ. Телеграмма ыыппыта диэн – ол кэмҥэ кини Владивостокка сылдьыбытын бары билэҕит.

-Инаугурация тоҕо кып-кыра саалаҕа барда? Аһара көрүнньүк экономия буолбатах дуо?

-Наар итинник ыытыллар. Онно туох да киһи омнуолуура суох.

-Айсен Николаев бүтүн театрга инаугурациялаабыта дии.

– Бастакытыгар. Иккиһэ мэрияҕэ буолбута.

-Инаугурацияҕа төһө киһини ыҥырбыккытый?

-Ыҥырыга суох аһаҕас этэ. Араас дьон кэлбитин өйдөөн көрбүтүҥ буолуо.

Мэр кабинетын кэтэх хоһо.

-Инньэ гынан, Александр Саввинов эҕэрдэлээтэ дуу, суох дуу?

-Суох. Ханна эрэ туһаайыы таһаарбыт быһыылааҕа.

-Егор Борисов быыбарга көмөлөстө диэн дьон кэпсэлэ баар.

-Көмөлөспөтөҕө да, мэһэйдээбэтэ да.

-Оттон Штыров?

-Эмиэ.

Кэтэх хос түннүгүнэн Сардаана АВКСЕНТЬЕВА оҕо сааһа ааспыт дьиэтэ, тиэргэнэ көстөр. “Оол тротуарынан 2с №-дээх оскуолаҕа сүүрэрбит”, – диэн кини ахтар.

-“Возрождение России” партияттан киирсэн кыайдыҥ. Партия  харда көрдүүр дуу, услуобуйа туруорбута?

-Ончу суох. Мин партия чилиэнэ буолбатахпын эбээт. Партия миигин, үлэбин-хамнаспын  кэтээн көрөрүн билэбин. Туох да дии иликтэр, онон син сөпкө дьаһанан эрэбин быһыылаах (күлэр).

-Быыбарга кыайбыккын чугас дьонуҥ хайдах ылынна?

-Ийэм барахсан өрө тыынаахтыыр. Атыттартан ыйыппаппын. Ийэм үйэтин тухары госсулууспаҕа, мэрийэҕэ үлэлээбит буолан туохха-туохха киирбиппин өйдүүр буолаахтаатаҕа.

-Быыбар кэмигэр кыыһыҥ сыбаайбалаабыта. Саҥа сыбааттарыҥ үөрдүлэр ахан?

– “Мэр” диэн кинилэр өйдөбүллэригэр улахан дуоһунас бөҕө буоллаҕа, ол иһин, биллэн турар, үөрдэхтэрэ. Политикаттан ыраах дьон, онон кинилэргэ дьиэ кэргэн үөрүүтүн курдук.

 -Быыбар бүттэ. Хотторбут кандидаттар сынньана сыталлар, кыайбыттар сынньалаҥы умнаргытыгар тиийэҕит.

-Быыбар быыбарынан. Ким ханнык кандидакка үлэлээбитэ барыта умнуллуохтаах, туочука туруоруллуохтаах. Билигин биһиги үлэ биэрээччибит- Дьокуускай куорат олохтооҕун эрэ туһатыгар сырабыт-сылбабыт, сатабылбыт-талааммыт ууруллуохтаах. Онтон атын барыта кэнники хаалыахтаах.

-Сардаана Владимировна, үлэҕэр ситиһиини, куорат олохтооҕун эрэлин толороргор баҕарабын!

-Махтал!

***

Кэпсэттэ Туйаара НУТЧИНА,

Aartyk.Ru