Киһи санаатынан

Aartyk.Ru Михаил Егорович ОХЛОПКОВТАН сахаҥ дьонугар анаан интервьюта биэр диэн хаайбыппыт дьиҥинэ ыраатта. Сэрэйдэххэ интервью биэр диэн арааһа биһиги эрэ хаайбаппыт буолуо. Ону Карелия республикатын доруобуйатын харыстабылын миниистирэ бастаан "саҥа үлэлээн эрэбин дирбиэн-дарбаан наадата суох", онтон "уустук балаһыанньа, улахан ыарыы турда, туга-ханныга биллибэт" диэн саха киһитин сиэринэн быһа саҥарыам, улаханнык этиэм диэбиттии батынан иһэрэ.

Бу сырыыга аһара наһаалаатыбыт быһыылаах: “Карелияны кэлэн көрүҥ, айылҕатын, дьонун-сэргэтин кытары илэ билсиҥ, үчүгэй баҕайы санаторийдаахтар”, – диэбитин өмүтүннэрэн иилэ хабан ылан сып-сап Карелиялаатыбыт.

***

Москваттан Петрозаводскайга диэри сөмөлүөт баара-суоҕа 1 чаас 45 мүнүүтэ көтөр эбит. Сыаната… 1 499 солкуобай. Тута “оттон биһиэхэ!” диэн оройуоҥна көтөр билиэппит сыанатын ааҕан лаһырҕаттыбыт.  Карелиялар региональнай авиакомпаниялара суох эбит. Эмиэ “оттон биһиэхэ”, сыһылла-соһулла сылдьар да буоллар, барбах үстэр эрэ дэстибит.

Петрозаводскайга “Победа” авиакомпания боинг сөмөлүөттэрэ көтөллөр эбит. “Урут” диэбиккэ дылы,  Вл. Горбунов “Якутия” авиакомпания генеральнай дириэктэринэн Саха сиригэр кэлиэн иннинэ үлэлээбит тэрилтэтэ. Поездтар сылдьаллар эбит да, сыаната 8-9 тыһ. солкуобай. Ким айанныыра буолла…

Бээтинсэ күн “Внуково” аэропортан сөмөлүөт ала-чуо бириэмэтигэр көтөн күһүгүрээн таҕыста.  Салон иһэ толору. Билиэт сыанатын курдук усулуобуйа – хороллон олороҕун, тобугуҥ инники кириэһилэни кэтэн олорор. Ээ, оннооҕор 7 чааһы быһа көтөр үөрүйэхтээх дьон балтараа чааһы туран да көтөр кыахтаахпыт. Саҥардыы оннук санаан истэхпитинэ, сөмөлүөппут бэлиэр түһэр буолла: расписаниеттан 35 мүнүүтэ  эрдэлээн дайбаан кэлбиппит. Инньэ гынан, уопсайа 1 чаас 10 мүнүүтэ эрэ көттүбүт. Диэ.

Михаил Егоровичка эрийэн “эрдэлээтибит” диэн эппиппитигэр, киһибит “тыаллаах, вокзал иһигэр кэтэһиҥ” диэн эттэ.

Аэропортара байыаннайдар киэннэрэ эбит, полоса кытыытыгар истребитель арааһа кэчигирээн турар. Биһиги аэровокзалбытыгар холоотоххо, терминаллара быыкаай, биир этээстээх уонна бүтүннүү өстүөкүлэ. Эрдэ түһэн кэпсээтэххэ – правительстволарын, заксобраниеларын дьиэлэрэ эмиэ дьоҕустар.

…Туох эрэ тиийбэт курдук.

Онтон өйдөөбүппүт күүгэн суох эбит – уу чуумпу. Сүүстэн тахса киһи уу чуумпутук көтөн кэллибит, ким да кими да кытары сөмөлүөт нөҥүө-маҥаа уһугар туран хаһыытаспат, күлбэт-салбат, аймаммат, “каак таак-та!” эҥин диэн баайсар куолас суох. Сол курдук чуумпутук сөмөлүөттэн таҕыстыбыт, чуумпу баҕайытык сатыы терминалга кэллибит. Барыта аа-дьуо.

Порка өр буолбатыбыт, саҥа эргим-ургум көрүтэлээн истэхпитинэ ОХЛОПКОВПЫТ субу киирэн кэллэ. Биһиги   санаабытыгар, атын сиргэ саха сирэйдээх миниистир туох да аһара сырдаан сыдьаайан көһүннэ. Массыынаҕа киирэн баран Михаил Егорович суоппарын “бырастыы, бэйэбит тылбытынан кэпсэтиэхпит” диэн сэрэттэ. Уол “хайдах баҕараргытынан” диэн хардаран баран күллэ.

-Хата эһиги күннээх эбиккит дии. Москубаҕа лүҥкүрэн сүрдээх. Арай, бу Внуковаҕа киирэрбитигэр биирдэ күн тыкта, – диибит.

-Хантыан, бүгүҥ эрэ күннэннэ. Онега мууһа туруор диэри халлаан бүрүллэн турар, – диэн Михаил Егорович этэр.

Салгыы маннааҕы дойду уратытын кэпсэттибит. Улахан өрүс диэн суох эбит. Барыта күөллэр, турар уулар, дьоҕус сыккыстар, үрэхтэр эрэ бааллар. Улахан, киэҥ-куоҥ сыһыылар эмиэ суохтар. “Алаас манна суох”, – диэн миниистир күлэр.

Мас кэрдэллэр эбит эрээри, урукку Сэбиэскэй саҕанааҕы курдук далааһын суох. Кэлин финнэр тендердэһэн мас кэрдэллэр үһү. Ол дьон тугу да хаалларбакка олорчу барытын кэрдэн, айылҕа төрүт хаамыытын кэһэн олохтоохтору кыйахыыллар эбит. Ол гынан баран  биһиги курдук республикаҕа күүстээх экологическай хамсааһын суох. -50 кыраадыска пикеттиир дьон ону сөхтүбүт.

Төрүт омуктар – кареллар, финнэр, вепстар. Ахсааннарынан аҕыйахтар. Тылларын абына-табына кырдьаҕас дьон билэр, орто саастаах, ыччат дьон таһыччы умнубут. Дьүһүннэринэн нууччатыҥылар, онон үксүлэрэ тоҥ нуучча буолан хаалбыттар, национальнай урытыны, тылы туруорсааччылар син онон-манан бааллар да, улахан өйөбүлу ылбаттар.

Үлэ киһитин үлэттэн аралдьыппат курдук (бары билэбит Михаил ОХЛОПКОВ үлэһитин) материалы сүнньүнэн репортаж курдук, оҥоробут диэн сэрэттибит.

***

“Марциальные воды” диэн Петрозаводскайтан 30-40 мүнүүтэ айаннаан тиийэр санаторийга олохсуйар былааннаах айаннаатыбыт. Аара сэлэһэрбит быыһыгар суол кытыытыгар турар дэриэбинэлэри одуулуубут. Дьиэлэрэ дьоҕустар, наһаа бэрээдэктээх баҕайытык тураллар. Эргэ дьиэ баар да буоллаҕына, хайдах эрэ кумуччу баҕайытык ханньайбыттар.  “Учаастактара кыра. Ол эрээри улахан, баараҕай чааһынай дьиэлэр бөҕө бааллар, көрүөххүт “, – диэн Михаил Егорович дьиктиргээбиппитин көрөн сэрэтэр.

Михаил ОХЛОПКОВ, Карелия Республикатын доруобуйатын харыстаьылын миниистирэ.

Санаторийга миниистир бэйэтинэн кэлбитин көрөн суксурустулар. Ол гынан баран киирэрбитигэр “тойон” диэн килбигийбэккэ температуратын тыктаран бэрэбиэркэлээтилэр. Бэйэтин дьаһалын толорбокко.

Хонуохтаах киэҥ-куоҥ нүөмэрбит аанын нэлэччи аһан биһиэхэ да, миниистиргэ да көрдөрдүлэр. “Тыый!” – диэн саҥа таһааран астынныбыт эрэ.

“Бүгүн сынньаныҥ, быраастар көрүөхтэрэ, процедура аныахтара. Сарсын Петрозаводскайы көрдөрүөхпут”, – диэн буолла.

***

“Марциальные воды” санаторий.

“Марциальные воды” санаторий турар сирэ эмтээх уутунан инньэ Петр 1 саҕаттан биллэр эбит. Кини дьаһалынан минеральнай састаабынан баай сыккыс таһыгар лечебницэ, кэлин сэбиэскэй саҕана санаторийдар тутуллубуттар.

Петр 1 саҕана тутуллубут церковь. Билигин музей буолан турар.

Уопсайынан Петрозаводскай, Карелия киин куората, Петр 1 аатын кытары ыкса ситимнээх. “Куораппыт Санкт-Петербургу кытары тэҥҥэ тутуллубута”, – диэн олохтоохтор киэн тутта кэпсииллэр. Хараабыллар пушкаларын, сэптэрин-сэбиргэллэрин оҥорор собуот олохтоммутуттан бу куорат төрүттэммит.

Быһааскыттан балыыһа, быраас диэни умнубут дьон маҥан халааттаах дьон элбэҕиттэн алаарыйа сыстыбыт. Көрөллөрө-истэллэрэ дьикти, эмтиир-томтуур ньымалара эчи дэлэгэйин! Уу иһигэр-таһыгар массаастыыртан саҕалаан сиһиҥ тоноҕоһун ааҕа мускуйар аппараакка тиийэ баар. Үксүн уҥуох дьарҕалаахтар, куртах-оһоҕос ыарыылаахтар кэлэн эмтэнэн бараллар эбит. Ону таһынан өрөбүллэргэ сылаа таһаарар программалар бааллар. Питергэ диэри массыына 4 чааһынан сырылаан тиийэр эбит, онон ол сиртэн дьон кэлэн барар дииллэр.

Халлаан тымныйан быһыылаах (+6+8 кыраадыс) санаторийга үксэ олохтоохтор сыталлар. 120 киһи эмтэнэ сылдьар диэн  үлэһиттэр ааҕаллар. “Но!” – бэйэ- бэйэбитин көрүстүбүт. Аһыыр улахан сааланы өҥөйөн көрбүппүт кырдьык да киһи бөҕө лөһүгүрэһэн олорор эбит. Уонна уу чуумпутук аһыы олороллор.  Дьүрү, иһиттэрэ да тыаһаабат. Сүүс саханы биир сиргэ аһаттахтарына ырыа-тойук муҥутуох этэ диэн күлүстүбүт.

***

Михаил Егорович эрэннэрбитин курдук сарсыныгар, субуота күн Петрозаводскайы көрдүбүт, бэйэтэ эмиэ үлэлии барда, биһигини олохтоох киһиэхэ – суоппарыгар туттарда.

КР Доруобуйатын харыстабылын министиэристибэтэ.

Сергей, миниистиргэ, олунньуттан суоппардыы киирбит. “Михаил Егорович өрөбүллэргэ эмиэ үлэлиир дуо?” – “Биир да өрөбүлэ суох, күнүстэри-түүннэри”, – баһын быһа илгистэр. “Хайдаҕый?” – “Ирдэбиллээх”.

Салгыы киһибит кэпсээниттэн куорат, олохтоох дьон тугунан тыынан олороллорун билистибит.

Петрозаводскайы, эрдэ ахтан аһарбыппыт курдук, Петр 1 олохтообут. Онон куоракка киниэхэ аналлаах памятник, киниэхэ сыһыаннаах таҥара дьиэлэрэ элбэхтэр.  Ол саҕанааҕы дьиэлэри мунньан “Старый город” диэн музей тэрийбиттэр.

“Быйыл киин уулуссаҕа турар дьиэлэр фасадтарын кырааскаалаатылар. Былырыыҥҥа диэри барыта сиэрэй этэ. Билигин өһөх өҥнөөх уонна маҕан хаймыылаах – урукку архитектурнай дьүһүннэрин чөлүгэр түһэрдилэр”, – диир. Киин куоракка 320 тыһ. киһи олорор эбит, республика үрдүнэн – 620 тыһ. тахса. Дьон тыаттан куоракка киирэр, куораттар атын регионнарга көһөллөр эбит.

Куорат уулуссалара биһиэннэригэр холоотоххо олус киэҥнэр, өрөбүл күн буолан быһыылаах, массыына аҕыйах. Уулуссаҕа күүлэйдии сылдьар дьон үтүмэн. Дьон маасканы таһырдьа улаханнык кэппэт эбит, арай дьиэ иһигэр – маҕаһыыҥҥа, тэрилтэҕэ – булгуччу иилинэллэр.

Онега күөлэ.

Петрозаводскай Онега күөл үрдүгэр турар. Туох да уйаара-кэйээрэ биллибэт киэҥ байҕаллыҥы эбэ эбит. Улахан производственнай, промышленнай тэрилтэлэр суох буолан, хата, уута ырааһырбыт, түгэҕэ дьэҥкэрэ сытар. Иһэр ууларын мантан ылаллар эбит. Онега мууһа халлаан уларыйан кэлин сиикэйдэнэр буолбут. Муус туруон иннинэ сытыы тыаллаах-куустаах, -25 кыраадыска дьиэттэн быкпатах ордук диир Сергей. Онтон муус турдаҕына дьэ күннэрэ тыган, тыала-кууһа намыраан олох сэргэхсийэр үһү.

-Олохтоох дьон төһө политиканы интэриэһиргиирий, Сергей?

-Интэриэһиргээбэттэр.  Арай республика баһылыгын быыбарыгар син сэргэхсийэллэр.

-Интернети, социальнай ситими төһө туттаҕыт?

-Кытыы оройуоннарга интернет-сибээс аһара үчүгэй буолбатах. Социальнай ситими… оттон дьоҥҥун кытары кэпсэтэргэ туттуохха сөп. Дэриэбинэлэргэ стационарнай телефоннар билигин да бааллар. Саастаах дьон интернети букатын да туһаммат диэххэ сөп. Вацап… соторутааҕыта тэнийбитэ.

Тимир суол вокзалын таһынан ааһабыт. Биир да умнаһыт суох. “Михаил Егорович эмиэ сөхпүтэ, – Сергей этэр. – Манна “умнаһыттар” диэн оттон дьиэтэ-уота суох дьон буолбатахтар, иһэр-аһыыр дьон. Сарсыарда эрдэ туран бытыылка хомуйаллар, туттараллар – иһэллэр. Киэһэ эмиэ тахсаллар, онтон-мантан харчылаһан баран эмиэ арыгылыы бараллар. Оннук күннэрэ бүтэр”.

Сайын дьон отон хомуйа тыаҕа бараллар эбит. Отону тутар тэрилтэлэр элбэхтэр, сорохтор трассаҕа атыылыыллар үһү. “Уулаах отон, черника, малина, дьэдьэн, сугун, морошка үүнэр”, – диир Сергей. Сорохтор Москваттан, Питертэн кэлбит туристарга өҥө оҥороллор эбит. Сүөһүнү тутар дьон ахсааннаах. Эттэрэ, үүттэрэ барыта тастан киирэр эбит. Эрдэ Михаил Егорович ол туһунан эмиэ ахтан аһарбыта: “Саха сиригэр бэйэбит эппит, үүппүт, cүөгэйбит, кууруссабыт, сибиинньэ, сылгы этэ баара наһаа үчүгэй эбит. Эрдэ аахайбат этим. Манна кэлэн баран дьэ сыаналаатым. Сахалар ас амтанын таһынан аһы хайдах остуолга уурары кытары учуоттууллар. Рестораннар бары интерьердарыгар болҕомто уураллар. Манна оннук суох, судургу. Арай, балыктара бэрт, семга, форель иитэр хаһаайыстыбалар бааллар. Дьэ, кырдьык балык, искэх сибиэһэй, олус минньигэс. Күөл бөҕө баар, онон бары мындыр балыксыттар”.

***

Кэлин Володя диэн сынньанар коттеджтэри көрөр управляющайы кытары билсэн кэпсэтэ сылдьыбыппыт. Кини кэпсээнинэн урут дьону Финляндияҕа, Норвегияҕа автобуһунан таһар эбит.  Олохтоохтор сайын Финляндияҕа тахсан клубника хомуйар плантацияҕа үлэлээн киирэллэр эбит.

“Үчүгэйдик хамнастаналлар этэ. Сайын үлэлээн баран кыһыны быһа олорор кыахтаахтара. Билигин кыраныысса сабыллан ол тохтоото.Урут Хельсинки, Осло маҕаһыыннара сотору-сотору чэпчэтиилээх акциялары биллэрэллэрэ. Онно дьон удамыр сыанаҕа хаачыстыбалаах табаары атыылаһа айанныыра. Билигин валюта үрдээн хата анараа олорор аймахтарбыт биһигиттэн сакаастыыр буоллулар”, -диир.

Үлэтэ суох дьон төһө элбэҕий диэн ыйытыыга Владимир: “Сүрэхтээх киһи хаһан баҕарар дьарык булар”, – диэн бигэ эрэллээх. Кини бизнеһэ умайбытын кэннэ, күнүһүн сынньалаҥ базатыгар управляющайдыыр, түүнүн таксистыыр эбит. “Биһиэхэ сынньана кэлээриҥ, 10 киһи батар коттеджа сууккаҕа 8 тыһ. эрэ. Баанньык, сауна, балык, хайыһар тэрилэ барыта баар. Саҥа дьылга билигин барыта броньнанан турар – Москва, Питер дьоно кэлэллэр”, – диир.

Михаил Егоровичтыын, этэргэ дылы, сүүрэ, айанныы сылдьан кэпсэтэбит. Улаханнык интервью биэрэр да санаата суох курдук. Күнэ барыта эрдэ былааннанан, аттарыллан сылдьар.

-Анараа да маннык үлэлээччим ээ, – диэн бэлиэтээбиппитигэр киһибит күлэр.

-Истэн-истэн, ол иһин өрөбүллэргэ кэлэ сатаатахпыт дии, – хоруйдуубут. – Михаил Егорович, манна дьон бүтэй, бүөм диэн көрдүбүт.

-Сахаларга холоотоххо дуо? (мичийэр). Оннук баар. Биһиги дьоммут түргэн-тарҕан, бурҕаҥнатан олорор буоллахтара.

-Оннооҕор Саха сирин иһигэр дьон атын улууска баран үлэлиирин саллар. Эн буоллаҕына дойду биир уһугуттан анараа уһугар тиийдиҥ. Атыҥыраабатахтара дуо?

-Бастаан үтэн-анньан, тургутан көрүү ханна барыай, баар этэ. Хайдах эрэ үөһэттэн аллараа көрүөх курдуктара. Соруйан  отчуот, докумуон, сурук сыыһа толорон ыыталлара. Онон туочукатыгар, соппутуойугар тиийэ сыныйан көрөр этим. Икки нэдиэлэ буолан баран “сыыһа-халты” докумуон киирэрэ тохтообута.

-Карелия, дойдуга аан бастааҥҥынан идэмэрдээх дьаҥ турарыгар бэлэмнэнэр үлэни саҕалаабыта. Онон дьон эһиэхэ пандемия бастакы долгунун быдан охсуута суох ылынна. Ким да  хайдах бэлэмнэнэри билэ илигинэ эн хайдах өтө көрдүҥ?

-Кытай холобуруттан. Интернетинэн үөрэтэн. Хайдах-туох быһаарыыны ылбыттарын ырытан. Манна бастаан парламеҥҥа этии киллэрбитим. Доруобуйа харыстабылын салаатыгар пандемияҕа бэлэмнэнэргэ 3 млрд наада диэн сессияҕа тыл эппитим. Олунньуга. Онуоха депутаттар соһуйбуттара. Онтон биэрбиттэрэ. Олох көрдөрдө ити быһаарыы сөптөөҕүн.

-Республика баһылыга минздравын олус өйүүр диэн ааҕабыт.

-Артур Олегович [Парфенчиков] салайааччы да, киһи да быһыытынан олус таһымнаах, болҕомтолоох, республикатын туһугар олус ыалдьар, кыһаллар киһи. Улаханнык өйүүр, этиилэрбин ылынар.

-Хайдах Карелияҕа кэлэн хааллыҥ?

-Артур Олегович баһылыгынан талыллан баран, доруобуйа харыстабылын миниистирин көрдөөн федеральнай минздравка тиийбитигэр миигин эппит этилэрэ.

-Саха сиригэр үлэлээн бэйэҕин көрдөрөн харахха хатаннаҕыҥ.

-Куһаҕана суохтук үлэлээбиппит дии саныыбын.

-Эн эрэ оннук санаабатыҥ буолуо, – күлэбин. – Правительство чилиэннэрин көрдөххө, эдэр уопута суох миниистирдэр суохтар эбит дии. 

–Ити чааһыгар Парфенчиков профессиональнай таһымы эрэ көрөр, билсии-көрсүү, быраат-балыс диэн суох.

-Суол-иис манна бэрт диэн көрдүбүт.

-Оройуоннарга тиийэр суол барыта оҥоһуулаах.

-Балыыһалары барытын кэрийдиҥ?

– Тута.

-Оппозиция баар дуо?

-Тыый, баар буоллаҕа. Хаһыат, интернет…

– Быраастар депутатынан талыллаллар ахан эбит дии.

-Талыллан. Заксобраниебыт спикерэ эмиэ быраас. Онон медицинэ чааһын өйдүүр дьон баар, – түгэхтээхтик этэр.

-Соторутааҕыта инфекционнай балыыһа кылаабынай бырааһын уураппыккын дии. Өс-саас ситиһии буолуо суоҕа дуо?

-Буолуоҕа. Ол гынан баран, мин тус интэриэспинэн хаһан да сирдэппэтэҕим, дьыала туһугар ыалдьабын.

-Уопсайынан көрдөххө, коллегаларыҥ туһунан олох куһаҕаннык саҥарбат эбиккин.

-Профессиональнай этика диэн баар буолуохтаах.

-Урукку коллегаларгын кытары билсэҕин, Саха сириттэн?

-Доҕотторбун кытары билсэн.

-Оттон Егор Афанасьевичтыын [Борисов]?

-Билсэн бөҕө буоллаҕа. Кэпсэтэбит. Уолугар курдук сыһыаннаһар.

-Бу ыарыыбыт хаһан бүтэрэ буолла?

-Вакцина кыайдаҕына кыайыа уонна вирус дьыл-хонук аастаҕын ахсын мутациялыыр, киһи этэ-сиинэ туруулаһарга үөрэнэр. Кэлин көннөрү тумуу, судургу дьаҥ курдук ыалдьар буолуохпут. Наһаа ыарыыны эрэ санаан, ону өрө тутан олорумуохха наада. Стресс, санаа түһүүтэ иммунитеты кэбирэтэр. Киһи санаатынан буоллаҕа.

-Тойоҥҥо сыһыаннара манна хайдаҕый?

-Араас. Ол эрээри биһиэхэ курдук илэ-сала түһүү ханна да суох. Холобур, командировкаҕа бардаххына ким да остуол тэрийэн буор-босхо аһаппат, хоннорбот. Баһыыласта гостиницаҕа бар, остолобуойга аһаа.

-Ааспыкка икки төгүл эппиэтинэһи сүгэбин диэбитиҥ.

-Оннук. Бу республика дьонун туһугар үлэ, уонна сахалар ааттарын түһэн биэриэ суохтаахпын диэн. Онон эппиэтинэс улахан.

***

Субуота киэһэ Михаил Егорович доҕорун төрөөбүт күнүгэр барыстыбыт. Уйа (Ууййа – сахалыы саҥардахха) диэн Петрозаводскайтан чааһы кыайбат турар кыра дэриэбинэҕэ айаннаатыбыт. Доҕоро Борис дьиэ кэргэнинээн онно чааһынай дьиэ туттан олорор эбит. Бизнесмен.

Олег (өссө биир табаарыһа)  уонна Борис бэйэлэрэ нууччалар, кэргэттэрэ Ирина уонна Виктория карелкалар эбит.

Борис сэдэх пластинкатын туһунан кэпсиир.

Дьиэлээх хаһаайын таһырдьа беседкаҕа мангалга сибиинньэ этин ыһаарбыт уонна Михаил Егоровичка анаан бараан этин туустаан-тумалаан оһоххо өр сыһытан буһарбыт. “Мишаҕа баранинаны амсатыам диэн эрэннэрбитим ыраатта, онтубун дьэ толордум”, – диир.  Сатабыллаах илиигэ, кырдьык, бараан этэ да бэрт минньигэстик буһар эбит.

Борис интеллектуал бэрдэ, саҥаран-иҥэрэн маладьыас. Дьиэтигэр араас былыргы манньыаттары, ураты суруктары, виниловай пластинкалары, ураты оҥоһуулаах айылҕа таастарын мунньар эбит. Коллекциятын арааһын хантан, ханна эккирэтэн булбутун туһунан умсугутуулаах кэпсээнэ-ипсээнэ үгүс.

Мантан көрдөххө, Михаил Егорович дьону бэйэтигэр наһаа тардар эбит. Доҕотторун кытары олус ис-иһиттэн истиҥ сыһыаннаахтар. Онтулара бэйэ-бэйэҕэ кыһамньыларыттан, санааларын саҥарбакка таайсалларыттан көстөр.

***

Саха сирин билбэт дьон Михаил ОХЛОПКОВ курдук дьонунан сирэйдээн сахалар манныктар эбит диэн сыана быһаллара чуолкай. Били “имидж республики” диэммитин кини курдук дьон оҥоро сырыттахтара. Бэрт дии, сахалар Михаил Егорович курдук бары үрдүк култууралаах, билиилээх, өйдүүн-санаалыын, тутта-хапта сылдьардыын дьоһуннаахтар, сайдыылаахтар дии саныыллара астык, киһи үөрэр.

Атын сиргэ баран ытыктабылы ылыы элбэх сыраттан тахсар. “Зона комфорта” диэнтэн дьон эрэ бары кыайан тахсыбат. Нус-хас, наҕыл усулуобуйаттан тахсыы, ону ааһан ситиһиилэнии киһи эрэ сатаабат дьыалата.  Онно сүрдээх  хорсун, эр санаа наада. Михаил Егорович төһө да наҕыл куолаһынан эйэргээн эйэҕэстик кэпсэттэр, иһигэр кытаанах сүрүннээҕин, биир сүнньүлээҕин киһи илэ сэрэйэр.  Ол буоллаҕа киһиэхэ саамай  туллар тутаах диэн – сүнньү, сүрүн.

Саха уолаттара, кыргыттара былыр да, аны да атын регионнарга, республикаларга баран бэйэлэрин суолларын-иистэрин тэлэн, олохтоох дьон ытыктабылын ылбыт холобурдара аҕыйаҕа суох. Саха бэйэтин кыайан салайынар кыаҕа суох, каадыра суох дииллэр сымыйа! Баар этилэр, бааллар, баар да буолуохтара.

Былыр Максим Аммосов Киргизия республикатын бастакы сэкиритээринэн, Степан Васильев дойду ыарахан промышленноһын салаатын төрүттэспитэ, салайбыта, ини-бии Донскойдар партия Киин кэмитиэтигэр үлэлээбиттэрэ,  Дора Жиркова Казахстаҥҥа салайар үлэҕэ үлэлээбитэ. Кэлин – ССРС федерация, национальнай уонна миграционнай политика миниистирин солбуйааччытынан Алексей Томтосов, ИДьМ, прокуратура салаатынан федеральнай дуоһунастарыгар Ефрем Романов,  Василий Колмогоров үлэлээбиттэрэ. Билигин – РФ Канадаҕа эргиэнин бэрэстэбиитэлэ Валерий Максимов, Карелияҕа доруобуйа харыстабылын миниистиринэн Михаил Охлопков, онтон да атыттар араас сиргэ үлэлии-хамсыы сылдьаллар. Олор – биһиги хотугу муустаах байҕал хоонньугар олорор кыра эрээри дохсун санаалаах норуоппут киэн туттар тумус дьоно буолаллар. Кинилэри санаабытынан өйүөҕүҥ, саха аатын, саргытын үрдэтэ сылдьалларыттан киэн туттуоҕуҥ, харыстыаҕыҥ! Кинилэр суолларын батыһар талааннаах, мындыр салайааччылар, күүстээх, бөҕө санаалаах ыччат сахаҕа өрүү да баар буоллуннар диэн алгыс аныаҕыҥ.

(Салгыы Карелия Республикатын биир ааттаах-суоллаах, уопуттаах суруналыыһыттан Наталья Захарчуктан интервью ылбыппытын бэчээттиэхпит. Наталья былаас уонна общество тиэмэтигэр үлэлиир. Кини биһиги биир дойдулаахпыт туһунан санаатын үллэстиэҕэ). 

***

Туйаара НУТЧИНА,

Aartyk.Ru

“Аартык” суруналыыстара Карелияҕа алтынньы-сэтинньи ыйга бара сылдьан матырыйаал хомуйбуттара.