Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

Феодосия Габышева аһаҕас эфиргэ тыа сиригэр оскуолалары тутуу туһунан кэпсээтэ

25.01.2022 13:16 0
Феодосия Габышева аһаҕас эфиргэ тыа сиригэр оскуолалары тутуу туһунан кэпсээтэ

Ил Түмэн наукаҕа, үөрэххэ, култуураҕа, маассабай информация уонна уопсастыбаннай тэрилтэлэр дьылаларыгар сис кэмиэтин бэрэссэдээтэлэ, норуот дьокутаата Феодосия Габышева бүгүн «Студия ыалдьыта» диэн «Тэтим» радио аһаҕас биэриитигэр кытынна. Биэриини Эдуард Рудых иилээн-саҕалаан ыытта.


Кэпсэтии сүрүннээн үөрэхтээһин, төрөөбүт тылы үөрэтии, дьүүлгэ турар бэйэни салайыныыга тахсыахтаах уларыйыылар, ол тыа сирин оскуолатыгар дьайыытын тула буолла.

Феодосия Васильевна «Саҥа оскуола» баартыйа бырайыагын координатора буоларын быһыытынан бу туһунан сиһилии сырдатта: «Бу бырайыак 2018 сылтан дойду үрдүнэн үлэлиир. Салайааччы – Судаарыстыбаннай Дуума дьокутаата Алена Аршинова. Онно үлэлиир уопсастыбаннай Сэбиэти Виктор Садовничий, М.В. Ломоносов аатынан МГУ ректора, иилиир-саҕалыыр. Ааспыт сылга Россия Президенэ Владимир Путин бэйэтин анал туһаайыытыгар этэн турар, «дойдубут сайдыыта, кини кэскилэ оскуолаттан саҕалар, онон оскуолаҕа оҕо сайдарыгар туох баар бары усулуобуйа тэриллиэхтээх». Оттон Айсен Николаев бэйэтин туһаайыытыгар эмиэ эппитэ – «үөрэх сайдыыта уонна талааннаах оҕолору кытта үлэ инники хайысхаҕа буолуохтаах».

Салгыы бу федеральнай бырайыак хайысхаларын туһунан кэпсээтэ. Ол курдук, инфраструктураны сайыннарыы (оскуола тас-ис өттө) хайысхатыгар Феодосия Васильевна сыллата өрөспүүбүлүкэ араас муннугар, тыа сиригэр саҥа оскуола, уһуйаан тутуллан үлэҕэ киирэрин туһунан тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.

«2005-2008 сс. бастаан утаа судаарыстыбаннай бырагыраама ылылла сылдьыбыта. Билигин федеральнай көмө күүһүрбүтүнэн сибээстээн, федеральнай бырагыраамалар чэрчилэринэн элбэх тутуу барар. Талааннаах оҕолору сайыннарарга Аччыгый академия дьиэтэ, үөрэтэр корпуһа аныгы инновационнай үөрэх тэрилтэлэригэр эппиэттиир таһымнаах гына тутулунна. Өктөмҥө 220 миэстэлээх агрооскуола дьиэтэ киирдэ. Соторутааҕыта Суоттуга 220 миэстэлээх оскуола арылынна. Харыйалаахха өр сыллар усталарыгар күүтэн-күүтэн, туруорсан баран дьэ, саҥа оскуола тутулунна. 120 миэстэлээх оскуолаҕа 75 миэстэлээх уһуйаан баар. Тамалакааҥҥа аныгы технологияны туһанан кылгас кэм устата саҥа 100 миэстэлээх оскуола тутулунна уонна 45 миэстэлээх уһуйааннаах. Чурапчы Кытаанаҕар, Таатта Кыйытыгар, Ньурба Сайылыгар, Ленскэй Толоонугар кыра оскуолалар эмиэ тутулуннулар. Маны таһынан, аҥаардас тутуунан эрэ буолбакка, баар үөрэх эбийиэктэригэр, оскуолаларга, уһуйааннарга, эбии үөрэхтээһин дьиэлэригэр капитальнай чөлүгэр түһэрэр үлэни ыытарга сыллата элбэхтик туруорсабыт. Үксэ мас дьиэ буоланнар түргэнник эргэрэллэр, хаарбах туруктаналлар. Быйыл ити бырагыраама чэрчитинэн капитальнай өрөмүөн диэн киирдэ. Ону сайыннарар былааннаахпыт: инфраструктура диэҥҥэ реконструкция эмиэ киирэн сөп, оччоҕуна оскуола түргэнник хаарбах туруктаммакка, тутулларыгар, уочарата кэлэригэр диэри бу сөптөөх туруктаах көрөн-истэн олорор кыахтаныахпыт этэ. Манна элбэх харчы дойду үрдүнэн көрүлүннэ, биһиги өрөспүүбүлүкэбит үс сыл устата 4 млрд тахса солк. ылыахтаах. 58 оскуола капитальнай өрөмүөҥҥэ киирдэ, өссө даҕаны сайаапкалары ылыы бара турар».

Сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ ордук тоһоҕолоон бэлиэтээбитинэн, тыа сиригэр ыраах баар кыра оскуолалар ордон хаалан хааллыллар. «Итилэр эмиэ тутуллуохтаахтар диэн уруккаттан туруорсабыт. Билигин өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр тастан эбии харчы киирэринэн сибээстээн, кыра оскуолалар тутууларыгар улахан болҕомто уурар гына бэлиитикэни ыытабыт. Маны Ил Дархан, Бырабыыталыстыба таһымыгар мэлдьи этэбин. Нэһилиэк сайдыыта оскуолаттан саҕаланар диэҥҥэ сөпсөһөбүн», – диэтэ Феодосия Васильевна.

Дойду үрдүнэн Россия норуоттарын култууратын нэһилиэстибэтин сыла биллэриллибитэ. Манан сибээстээн, Русское Устье, Колымское, Походск курдук  төрүт олохтоохтор туспа култууралара бу бөһүөлэктэргэ оскуола баар буоллаҕына биирдэ сайдар кыахтааҕын өйдүүбүт. Онон ыраах баар кыра оскуолалар хайаатар даҕаны тутуллуохтаахтар.

«Билигин араас экономическай балаһыанньанан нэһилиэктэр сүрдээҕин долгуйалларын этэллэр, элбэхтик ыйытыылаах тахсаллар. Онон салгыы күүстээх үлэ күүтэр. Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин Андрей Тарасенконы кытта көрсөн кэпсэтиэхтээхпит, билигин министиэристибэлэри кытта үлэлии олоробут. Ити хайысхаҕа үлэ салгыы барыаҕа», – диэн норуот дьокутаата эрэннэрдэ.

Биир сүрүн хайысханан каадырынан, учууталларынан, хааччыйыы буоларын эттэ. Салгыы сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ «Земскэй учуутал» диэн бырагырааманы сиһилии кэпсээтэ. Кини иһитиннэрбитинэн, квотата сүрдээх аҕыйах – сыл устата 700-800 миэстэ тахсар эбит буоллаҕына, 16-19 эрэ киһи кэлэр. «Биһиги бэйэбит «Арктика учуутала», хоту учууталлыы барар эдэр педагогтары дьиэнэн хааччыйыыга туһуламмыт бырагыраамаларбыт үлэлииллэр. Ол гынан баран бу бырагыраамалары салгыы сайыннарар сорук турар”, – диэтэ кини.

Биэрии иккис аҥаарыгар Феодосия Васильевна истээччилэр ыйытыыларыгар эппиэттээтэ. Ол курдук, саха тылын кэскилин, тыл бэлиитикэтигэр, төрөөбүт тылынан оскуолаҕа үөрэтии, тыа сиригэр оскуола тутуллуутун (Мэҥэ Хаҥаласка, Уус Алдаҥҥа, Үөһээ Бүлүүгэ, Аллайыахаҕа), чөлүгэр түһэрии үлэлэр, аргооскуолаларга судаарыстыбаннай көмө оҥоһуллутун, кинилэргэ эбии харчы көрүллүүтүн, элбэх профиллээх кылаастар, инклюзивнай үөрэхтээһин туһунан ыйыталастылар.

Норуот дьокутаата кэпсээбитинэн, «Педагог статуһун туһунан» («О статусе педагога») сокуон барыла киирэрэ былааннанар. 2022 с. бу сокуону ылан, гарантия өттүнэн көмүскэллээх буолалларыгар үлэ барыаҕа диэн эттэ. «2023 сылы Владимир Путин Педагог уонна настаабынньык сылынан биллэрэбин диэн эппитэ. Онно бэлэмнэнии быһыытынан үлэ хаамыыта барыаҕа», – диэн иһитиннэрдэ.

Феодосия Васильевна этэринэн, ханнык баҕарар сайдыы, үөрэх – барыта наукаҕа олоҕурар. «Биһиги үгэспитин салгыыр сыаллаах бэйэбит Академиябыт иһинэн оҕону төрөөбүт тылынан үөрэтиини чинчийэр туспа институт баар буолуохтаах диэн туруорса сылдьабыт», – диэтэ.

Маны таһынан, истээччи бэйдиэ сылдьар ыттар тустарынан Ил Түмэн туох көрүүлээҕин ыйыппытыгар Феодосия Васильевна маннык эппиэттээтэ: «Сокуон хараҕынан федеральнай таһымҥа ылыллыбыт сокуоннар бу дойду субъектарын барыларын интэриэстэрин учуоттуохтаах. Биһиги этиилэрбитин оҥорон ыыппыппыт. Ол барыта көрүллүө, учуоттаныа диэн эрэнэбит. Салгыы саҥа сокуоннарга күүскэ үлэлиибит».

Итиэннэ норуот дьокутаатыттан аһаҕас былаас ситимигэр, олохтоох бэйэни салайыныыга киириэхтээх кэккэ уларыйыыларга тус санаатын үллэһиннэ.

 ***

Ил Түмэн пресс-сулууспата

Оставить комментарий    

Шиномонтаж Левша

СахаСтройПлит
Cтоматология 32
«Стоматология Все 32»