Талааннаах ырыаһыт Нина ЧИГИРЕВА олохтон туораата

 69 сааһыгар саха биир киэн туттар талааннаах, күндү көмүс куоластаах күөрэгэйэ Нина Николаевна ЧИГИРЕВА өр кэмҥэ ыалдьан олохтон туораата. 

Норуот тапталлаах ырыаһытын туһунан коллегата Александр Бурнашев кинигэтиттэн быһа тардыыны бэчээттибит:

“Нина Чигирева… Великая

Ити мин этиим буолбатах. Эдьиий Марыына наһаа маанылаан, ытыктаан, үрдүктүк тутан Нина Николаевна Чигиреваны  итинтэн атыннык ааттаабата. Улуу ырыаһыт, улуу балыс кэлбитин бэйэтинэн билиммитэ, сүрэхтиин үөрбүтэ, дууһалыын биһирээбитэ оччо.

Нина Николаевна Чигирева Амма сиригэр айыллыбыт, Эмис сиригэр оҕо сааһа элэс гыммыт, чахчы Дьылҕа хаан ханнык эрэ кэрдиис кэмҥэ бу кыыс оҕону улахан аартыкка киллэриэх иннинэ тургутар ыарахаттарын барытын эт бэйэтинэн ааспытын биһирээн, кырыымчык-кэмчи кэрэхсэбиллээх  улаатар сааһыттан ситиһии сириэдийэр чыпчаалыгар тиийиэр диэри сиһилии чинчийбит быһыылаах. Дьэ, ол оннугар билигин киниэхэ ханан да киирэҥҥин соҕотох да омсону булуоҥ суоҕа. Хор, кини күн бүгүҥҥэ диэри оннук чорууннук чочуллубут, оннук киил гына айыллыбыт, саха норуотугар чахчы бэлэх кэриэтэ төрөөбүт улууканнаах ырыаһыт дьахтар.

Дьокуускайдааҕы муусукаалынай училищены бүтэрээтин кытары Новосибирскайга консерваторияҕа ылаллар. Онно үөрэнэ сылдьан М.И.Глинка аатынан куонкуруска лауреат буолан искусство эйгэтин улаханнык соһуппута. Бу түҥкэтэх быыкаа сиртэн тардыылаах тулаайах кыыс сүҥкэннээх ситиһиитэ диэбэккиэн? Чахчы Ийэ Айылҕа иэйбит ырыаһыта, тас көрүҥэ, быһыыта-таһаата да бары ирдэбилгэ дьүөрэлиитэ дьикти. Киэн туттуох саха ардыгар салла истэр толорооччута. Куолас мааныта түгэҕэ көстүбэт дириҥ далайга тиийэ эймэниттэҕинэ этиҥ сааһа аһыллар, көхсүҥ иэнэ кэдэҥниир.

Нина Чигирева Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай, Россия Федерациятын үтүөлээх артыыската. Чахчыта даҕаны биһиэхэ, сахаларга киэн туттуубут Нина Великая дэниэх да курдук. Кырдьык, кини куолаһа ханнык баҕарар уустук партияны  толорорго ананан айыллыбыт. Нина Николаевнаны түүн үс чааска да ойутан туруордаргын, туох да бэлэмнэниитэ суох төһө баҕараргынан ыллыаҕа, бүтүн кэнсиэри да биэрэр кыахтаах. Ити буолар айдарыы, маанылатыы кистэлэҥэ. Ити буолар күөмэйэ да ыалдьыбыт кэмигэр, ону ханан да биллэрбэккэ, холку бэйэлээхтик ыллыыр ураты маастарыстыбаны баһылаабыт улахан ырыаһыт үтүө кэрэһитэ.

Киһи быһыытынан кини сиэдэрэйин сөҕүөҥ. Баайга-дуолга охтубатах, аакка-суолга наадыйбатах бэйэккэтэ, аһыныгас-көмүскэс санаатынан сирдэтинэн, күн бүгүҥҥэ диэри бииргэ төрөөбүттэригэр,  аймах дьонугар, оҕолоругар-ыччаттарыгар өйөбүл буолан олордоҕо. Майгылаах улууканнааҕа, норуокка чугаһа сыттаҕа, ол да иһин ыччат оҕолор кэлиилэрэ-барыылара барыта кини нөҥүө салаллар.

Нина Николаевна аһары боростуойун туһунан көрүдьүөс кэпсээн эмиэ баар. Биирдэ Раиса Крыловалыын дьоҕус массыынаҕа олорон Чурапчы устун гастроллуу барбыттар. Арай, аара суолга көлөтө суох хаайтарбыт айан киһитэ туохха эмэ олорсоору куоластыы турар үһү. Аһыныгас эдьиий Нина хайдах ону көрбүтүнэн ааһа туруой? Биллэн турар, олордубуттар, устунан, саха дьоно буоллахтара, ыллам-дьэллэм сэһэн-кэпсэл дэлэйбит. Наһаа астыктык, ирэ-хоро  кэпсэппиттэр. Аргыстара да кэпсээннээх бэрдэ түбэспит. Онтон ол киһилэрэ аны аара нэһилиэккэ түһэр буолбут. Ону истэн Нина Николаевна:

–Наһаа да үчүгэй киһи эбиккин, бэркэ сэһэргэһэн айаннаатыбыт,–диэн, хайгыы-хайгыы, бүтүн компакт дискэтин бэлэх ууммут уонна эбиитин лаппыйан этэрдээх буолбут:

–Мэ, мин эйиэхэ бэлэхтиибин, маны куһаҕан буоллаххына истээр,–диэбит.

Киһитэ соһуйан туох да диэн булбатах, махтанан баран сып-сап таһырдьа мэлис гыммыт. Ол аата биһиги эдьиийбит нууччалыы-сахалыы буккуйан саҥара үөрэнэн хаалан, ардыгар, быһалыы тылбаастыырын тобоҕо итиниэхэ тиэртэҕэ…

Нина Николаевна хаһан да кэнсиэр кыратын-улаханын аахса барбат уратылаах. Киниэхэ истээччи баар буолла да бүттэ.

Нина Николаевна кэргэнэ Сергей Валентинович, бэйэтэ Новосибирскай уобаластан төрүттээх, биир кэмҥэ үөрэммит,  идэтинэн режиссер буолан иккиэн култуура эйгэтин дьоно. Онон олохторугар да олус тапсаллар диэхпин баҕарабын. Дьиэҕэ-уокка да кэпсэтэллэриттэн иһиттэххэ кэнсиэр, испэктээкил туруутун ырытыыта кинилэр „билэр күөллэрин балыгар“ тэҥнээх быґыылаах. Билигин онуоха эбии икки сиэн оҕо түбүгэ кытта эбиискэлэһэн, дьолго дьолу эпсэр туруктаах мааны ыал дьоллоох Дьокуускайга олорор”.

Александр БУРНАШОВ,

„Быыһы аргыый сэгэттэххэ“ (2024) кинигэтиттэн.

***

Aartyk.Ru