Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

Чүөчээскилэр көлүөнэлэрэ

13.11.2017 15:14 3
Чүөчээскилэр көлүөнэлэрэ

Начальнай кылааска үөрэнэр сиэммит: “Ребенок имеет право…” , – диэн тылланна. Тугу да соруй, тугу да дьаһай – “имеет право” үһү.

Кылаас мунньаҕар ыҥырдылар. Дьоно өрүү сололоро суох, онон эбэтэ мин бардым.

Социальнай педагог уһун-киэҥ лекция аахта. Тылын баһа барыта “аныгы оҕо атын”, “атыннык иитиэхтээххит” диэн. Оҕо – личность, ону кытары булгу аахсыахтааххыт диэн буолла.

“Биһиги оҕолорго этэбит: ийэҕит, аҕаҕыт, эбэтэр өссө атын ким эмэ улахан киһи дьиэҕитигэр  атаҕастаатаҕына, илиитин көтөхтөҕүнэ биһиэхэ этиэхтээххит, эбэтэр маннык нүөмэргэ эрийэн тыллааҥ диибит”, – диир.

Эдэр соцпедагог тылын истэ сатаан баран тулуйумуна ыйыттым: “Личность диэн тугуй, кимий?”. Учуутал: “Хас биирдии оҕо – личность, онуоха ытыктабыллаахтык сыһыаннаһыахтааххыт”, – диэн хатылаата.

“Личность” диэн бэйэтэ тугу оҥороругар эппиэттиир кыахтаах киһи ааттанар буолбатах дуо?  Куһаҕаны-үчүгэйи кыайан араарбат, аһыыны-ньулууну билбэт, бэйэтин иннин бэриммэт, оҥорбутугар кыайан эппиэттээбэт бу быыкаай оҕо хайдах личность буолуохтааҕый?  Бу ийэни-аҕаны “атаҕастаата” диэн үҥсэн, тыллаан биэрэр чүөчээскилэри, маргиналлары иитэн таһаарыы балаһыанньата буолбатах дуо?

Сорох оҕо куһаҕаны оҥорбутун таһыллан этэ аһыйбатаҕына өйүгэр киирбэт. Былыр эбэлээх эһэм хас биирдиибитигэр анаан талах быһаллара. Саха ыала барыта оннук гынара. Өһүөҕэ ол талахтарбыт хатанан тураллара. Ким эмэ куһаҕаны оҥордоҕуна, эбэтэр иһигэр “абааһы киирдэҕинэ”  ол талахтарбыт хамсаан, кыйбарыҥнаан бараллара. Инньэ диир этилэр.

Убайым мэнигэ бэрт буолан талах көп этигэр сотору-сотору ыалдьыттыыра. Дьон суоҕар, көрбөтүгэр убайым хатанан тахсан ол талаҕын тоһутан кыччатан биэрэрэ. Ол бэйэтэ син ол-бу буолбакка, билигин киһи бэрдэ буолан, эһээ ааттанан нус-хас олорор.

Биһиги улаатан баран эмиэ оҕолорбутугар хас биирдиилэригэр анаан талах быһарбыт. Таһыллыбаталлар даҕаны, ол талахтара “кыйбарыҥнаатаҕына” куттанан чу гынар буолаллара. Билигин да сиэннэрбэр анаммыт талахтар бааллар.

Оҕону илиинэн-атаҕынан таарыйбакка (доргутуохха, эчэтиэххэ сөп) кыратык “сып” гынан көп этин аһытан ылар бааламмат дии саныыбын. Аһыыны-ньулууну оҕо билиэхтээх. Иннин-кэннин билбэт, араарбыт быыкаай оҕону “личность” дии-дии арбыыр, сиэри таһынан ыыттахха, үчүгэйи-куһаҕаны араарарга үөрэппэтэххэ чүөчээскилэр көлүөнэлэрэ үөскүүр.

Хас да сыллааҕыта хоту улууска биир оҕо аҕата таһыйарын телефоҥҥа устан баран телефонун сүтэрэн кэбиспитин булан сууттаабыттара. Ыал олоҕо огдолуйдаҕа ол.

“Быраабын” туруулаһар сиэммэр этэбин ээ, кытаат мөҕүлүннүм диэн дьоҥҥун тыллаа – эйигин бэйэҕин  детдомҥа  ыытыахтара, ийэлээх-аҕаҕын хаайыыга угуохтара диэн. Син толкуйдуур.

Чарапчыланан көрөр Европалара бүтүннүү сытыйан олорор. Аньыытыгар “үһүс пол” диэн сокуоҥҥа билиниэхтэрэ дуо? Ити Айылҕаны утары барыы – төннүү.

Соторутааҕыта Германияҕа биир дьахтар ыал дьахтарын “субуотаҕа түннүгүн сууйда” диэн суукка үҥсэн кыайбытын кэпсээтилэр. Биһиги өйбүтүгэр баппат, хата бу ыал кирдээх диэн үҥүстэхпитинэ өйдүөхпүт этэ буолуо.

Оттон Германияҕа өрөбүлгэ дьон үлэлиэ суохтаах, ол оннугар дьиэ кэргэнин кытары “сынньаныахтаах” – быһатын аралдьытар сиргэ баран харчытын тэбиэхтээх. Капитализм буоллаҕа.

Ньиэмэс сиригэр барбыт россияннар сөҕөн кэпсииллэр – баанньыктара эр киһи, дьахтар диэн араастаспат. Бары эрдиин, ойохтуун, оҕолуун уопсай баанньыкка кус сыгынньах сылдьаллар. Бу улаатан эрэр оҕолор атын эр дьону, дьахтары көрөрө, бэйэтин көрдөрөрө биһиги сиэрбитигэр, өйбүтүгэр баппат. Аны паркаларыгар хонууга тахсан эмиэ ньылбы туттан баран сырыттахтарына эмиэ ким да ону сүөргүлүө, одуулуо суохтаах…  Оттон ол иһин үһүс-төрдүс полланаллар буоллаҕа.

Арҕаа Европаҕа ыаллартан оҕолорун хайа талбыт былдьыыр кыахтаахтар. Бэл, оҕо баҕарбат буоллаҕына дьиэҕэ үлэтин ыххайан оҥотторуо суохтааххын, оҕоҕун хайдах да дьарыйыа суохтааххын.

…Оҕону төрөппүт ииппэтэҕинэ ким иитиэй?! Оҕоҕо ийэттэн-аҕаттан атын туох куһаҕан-үчүгэй баарын ким үөрэтиэй?!

Дьикти бириэмэҕэ олоробут. Чүөчээскилэри иитэр систиэмэ киирдэ, быһата.

***

Прасковья НИКАНОРОВА,

“Аартыкка” анаан.

Дьокуускай к. 

Обсуждение • 3

Добавить комментарий
  1. Ч

    Ити аата төттөру төлкөлөнүү диэн (деградация) буолар. Бу соруйан кыра норуоту эһээһин буолар. Биһи сахалар туох куһаҕан дьаһал кэлэр да тута ону олоххо киллэрэ охсобут. Туох эрэ үчүгэй кэллэҕинэ, бастаан бэйэ эрэ дьоно билэллэр, онтон ортоҕуна атын дьоҥҥо.

    • Андреева

      Тереппут эппиэтинэьэ диэн сокуон Саха Сиригэр ылылынна.Россияга элбэх регион утарар,Минтруд РФ саарбахтыыр…

  2. Светлана

    О5ону иитэр тэрилтэлэр салайааччылара опыта суох эдэр дьон буоллулар, улэhиттэрэ да опыттаах эттэ а5ыйаата.

Оставить комментарий