Улуу Туймаада ытык ыһыаҕа уонна “Азия оҕолоро” оонньуу суолтата

Икки түүннээх-күн саамай элбэх сахалыы тыллаах, саха тыыннаах төбүрүөннээн олорор  улуу Туймаада хочотугар, маанылаах Өлүөнэ эбэбит орто тардыытыгар үрдүк Аар Айыылартан, Сир Ийэ иччилэриттэн алгыс ылар, сиэр-туом толорор ытык ыһыах ыһылынна. Бу күннэргэ анаан оҥорбут курдук халлааммыт да туран биэрдэ.

Туймаада ытык ыһыаҕа сылтан сыл суон сураҕа, киэҥ аата Сир Ийэ киэбинэн тэнийэн-тарҕанан иһэр. Быйылгы ыһыахха киһи өссө эбиллибит, элбээбит, киэркэйбит, тупсубут. Тэрийээччилэр аахпыттарынан, 250-ча тыһыынча киһи ыһыах түһүлгэтигэр киирбит.

Ыһыах арыллыыта, сиэрэ-туома, сүрүн сүмэтэ  – алгыс түһэрии олус бэркэ, табыллан барда. Бэл, телевизорынан да көрбүт дьон  Туймаада ытык ыһыаҕар үөскээбит сүдү туругу эттэринэн-хааннарынан биллилэр. Үс Айыы ойууна Үрдүк Мэҥэ халлаан оҥоһуутун тутан турар Аар Айыылартан, икки атахтааҕы араҥаччылыы, аһына-харыһыйа сылдьар Сир Ийэ иччилэриттэн төлкөлөөх, быйаҥнаах олоҕу көрдөһөн аал уот иччитин амтаннаах аһынан айах туттулар.  Ыһыаҕы ыыппыт диктордар куоластара, ханан да кэһиэҕирэн көрбөккө дьон сүргэтин көтөҕөрдуу лоп-бааччы дьоһуннук, сахалыы сиэдэрэй тылынан саҥаран нохтолоох тойон сүрэҕи, хайҕамсык хара быары сылаанньыттылар.

Дьон сахалыы таҥаһа, киэргэлэ сылтан сыл көрүҥэ, быһыыта-таһаата, ис хоһооно тупсан иһэрэ харахха быраҕыллар. Ордук эдэр дьон таҥаһын, уобараһын киһи наллаан олорон искусство айымнытын курдук умсугуйан көрүөххүн баҕараҕын. Эдэр дьон сахалыы таҥнара – ол буоллаҕа омук тыына салҕанан бара турарын туоһута. Иистээхтэрбит да, уустаахтарбыт да талааннара өрө көбөн тахса турара, саҥаттан саҥа ньыманы, уобараһы толкуйдууллара киһини сөхтөрөр.

Үрдүк сололоох дьон сахалыы таҥнара эмиэ олус үтүө, үчүгэй холобур. Ыһыахха суолта биэрэллэрэ, өбүгэлэрин, норуоттарын үгэһин ытыктыыллара, төрүт итэҕэллэрин билинэллэрин туоһута. Кинилэр дьону көҕүлүүллэр, батыһыннараллар, күөртүүллэр.

Бу күннэргэ Дьокуускайга ахсыс төгүлүн норуоттар икки ардыларынааҕы “Азия оҕолоро” спорт оонньуута буола турар. Омук бөҕө кэллэ, ыалдьыт бөҕө тоҕуоруста.

28 сыл анараа өттүгэр, 1996 сыллаахха,  “Азия оҕолоро” аан бастаан тэриллэригэр бастакы президеммит Михаил Николаев бу оонньууттан сиэттэрэн саха аатырыа, саха бэйэтин билиниэ, сайдыа диэн этэн турардаах. Өтө көрүү, далааһыннаах толкуй Михаил Ефимовичка чахчы баарын, кини судаарыстыбаннай таһымнаах салайааччы буоларын бу оонньуулары олохтообута да туоһулуур.

Билигин “Азия оҕолоруттан” утах тардан аан дойду, Олимпиада курдук улахан спорт түһүлгэтигэр кыттар чемпионнар, призердар үөскээтилэр. Саха сириттэн спортивнай карьера кынатын үүннэрбит араас омук ыччата Саха Республиката баарын, тулуурдаах, амарах сүрэхтээх, сайаҕас норуоттааҕын өйүгэр-сүрэҕэр илдьэ сылдьарын туһунан элбэхтик истэн эрэбит.

“Азия оҕолоро” мультипликационнай, элбэх дьайыылаах буолла: киин куораппыт тупсар, киэркэйэр, спорт, чөл олох объектара тутуллаллар, ыччат, оҕо-аймах чэгиэн, чэбдик олоххо күүскэ тардыста.  Спорт араас көрүҥнэригэр элбэх чемпионнанныбыт, призерданныбыт, аан дойду таһымнаах судьуйалар, тренердэр баар буоллулар.

Саха ыһыаҕа, итэҕэлэ, култуурата, искусствота аар-саарга тахсар аартыга аһылынна. “Азия оҕолоро” бу сыллар тухары ыһыаҕы кытары биир ситимҥэ ыытыллан кэллэ. Культурнай программатыгар араас маастардар, уустар, иистээхтэр, уруһуйдуур талааннаахтар, киинэ искусствотын баһылаабыттар үлэлэрэ хото киирдилэр. Араас омуктары, регионнары кытары хардарыта билсиһии, көрсүһүү элбээтэ, сибээс олохтонно. Бэйэ-бэйэни байытыы, эргинсии, илии охсуһуу, ситэрсии  – бу буоллаҕа Саха сирин пиара, имиджевэй политиката, пропагандата диэн.

***

Туйаара НУТЧИНА,
Aartyk.Ru