Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Курс валют
Курс валют
$
92.26
0.33
99.71
0.56
Меню
Поиск по сайту

«Ийэ – Олох – Олоҥхо» I өрөспүүбүлүкэтээҕи пуорум пленарнай сүбэ мунньаҕа буолла

03.12.2022 14:07 1
«Ийэ – Олох – Олоҥхо» I өрөспүүбүлүкэтээҕи пуорум пленарнай сүбэ мунньаҕа буолла

2022 сыл ахсынньы 2 күнүгэр “Россия – мин устуоруйам” мультимедийнай-историческай пааркаҕа «Ийэ – Олох – Олоҥхо» I өрөспүүбүлүкэтээҕи пуорум пленарнай сүбэ мунньаҕа буолла.


Сүбэ мунньах «Олоҥхо Ассоциацията» СӨ Национальнай эпоһы харыстыыр уопсастыбаннай тэрилтэтин вице-бэрэсидьиэнэ Февронья Шишигина салайыытынан ааста. Тэрээһиҥҥэ М.К. Аммосов аатынан ХИФУ бэрэсидьиэнэ Евгения Михайлова, филология наукаларын дуоктара, бэрэпиэссэр Василий Илларионов, филология наукаларын хандьыдаата, дассыан Агафья Захарова, социология наукаларын дуоктара, психология наукаларын хандьыдаата Ульяна Винокурова, РФ уонна СӨ народнай артыыската Степанида Борисова уо.д.а. кыттыыны ыллылар.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Антонина Григорьева кыттааччылары Ил Түмэн уонна тус бэйэтин аатыттан «Ийэ – Олох – Олонхо» I Өрөспүүбүлүкэтээҕи пуорум үлэтэ саҕаламмытынан эҕэрдэлээтэ:

«Үгүс үйэлэри уҥуордаан кэлбит духуобунай култуурабыт сорҕотун, олоххо көҕүлүүр норуот философиятын бэйэтигэр илдьэ, иҥэринэ сылдьар эпическэй баайбытын кэлэр көлүөнэ ыччаппытыгар хайдах баарынан, бастаан айыллыбытынан хаалларар үтүө соруктаахпыт.

2005 сыллаахха ЮНЕСКО саха героическай эпоһыгар аан дойду култууратын хатыламмат пааматынньыгын быһыытынан ураты суолтаны биэрэн, биһиги Олоҥхобутун киһи-аймах материальнайа суох тылынан уус-уран нэһилиэстибэтин шедеврин быһыытынан билиммитэ, биллэрбитэ. Оттон бүгүн эпическэй айымньыны үөрэтии, киэҥник тарҕатыы үлэтэ салҕанар, ол иһигэр олоҥхо аан дойду норуоттарын тылларыгар тылбаастанар. Бүгүҥҥү пуорум Арассыыйа норуоттарын култуурунай нэһилиэстибэлэрин уонна Саха сиригэр Ийэ сылыгар ананан ыытыллара кини хабар тиэмэтин кэҥэтэр. Чахчыта даҕаны, Ийэттэн олох саҕаланар. Олонхоҕо ойууланар Ийэ сырдык уобарастара Аан Алахчын хотун, Айыыһыт, Сабыйа Баай хотун о.д.а. олох муударастарын, үйэттэн үйэҕэ харыстаан илдьэ кэлбит төрөөбүт тылбыт баайын, сүмэтин, кэрэтин кэнэҕэски ыччакка тириэрдэр аналлаахтар.

Билигин ийэ тылга, олоҥхо салгыы сайдыытыгар сыһыаннаан эттэххэ, саҥа кэмҥэ-кэрдиискэ кэлэн турабыт. Маассабай ааҕыыны өйүүргэ, тыллары үөрэтиигэ аныгы технологиялары туһанарга, тыллары үөрэтэр интэриэһи үрдэтэргэ уонна көҕүлүүргэ туһаайыллыбыт дьаһаллары кэҥэтииигэ былаас бары кэрдиистэригэр үлэ ыытыллар.

Николай Алексеевич Абрамов – КынатМихаил Терентьевич Шараборин-Кумаров, Иван Николаевич Винокуров – Табаахырап,  Степанов Николай Иванович – Ноорой, Прокопий Прокопьевич Ядрихинскай – Бэдьээлэ, Тимофей Васильевич Захаров – Чээбий, Василий Осипович Каратаев, Василий Иванович Иванов – Чиллэ, Спиридон Ввасильевич Петров – Чыычаах о.д.а. аатырбыт олоҥхоһуттар баай-талым тылларынан таҥмыт, өркөн өйдөрүнэн чочуйбут олоҥхолоругар улахан болҕомто ууруллан, сөргүтүү, үөрэтии, чинчийии, тарҕатыы, үйэтитии үлэтэ кэлиҥҥи кэмҥэ күргүөмнээхтик, тэтимнээхтик барар. Маныаха Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет бэрэсидьиэнэ Евгения Исаевна Михайлова көҕүлээһининэн уонна быһаччы салайыытынан 2010 сыллаахха төрүттэммит Олоҥхону чинчийэр институт (салайааччы – Юрий Петрович Борисов), Олонхо тыйаатырын (салайааччы Мария Васильевна Турантаева) кылааттара олус улаханын бэлиэтиибит. Учуонайбыт Василий Васильевич Илларионов олоҥхону дириҥник хорутан, өр сылларга үөрэтэн кэлбитэ билиҥҥи кэрдиис кэммитигэр сүрдээх оруоллаах. Агафья Еремеевна Захарова олоҥхону ЮНЕСКОҕа тиийэ биһирэтэн, шедевринэн билиннэрбитэ эмиэ улахан суолталаах. Шишигина Февронья Васильевна салайааччылаах Олоҥхо ассоциацията сүрдээх улахан үлэни тэрийэн ыытан кэллэ.

Билигин турар соруктар, холобур 1) олоҥхону олоҕурбут ньыманан толорууну киэҥ эйгэҕэ (оҕо аймахха, ыччакка, аҕам саастаах дьоҥҥо) тарҕатыы; 2) олоҥхону өйдүүр, сыаналыыр дьоҕурдаах дьон (эпическэй аудитория) баар буоларын ситиһии; 3) олоҥхоһут (олоҥхону толорооччу) олоҥхолуур дьоҕурун идэ таһымыгар таһаарыы о.д.а. тула элбэх кэпсэтиилэр ыытыллаллар.

Быйыл – Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылыгар – олоҥхону үйэтитээччилэргэ Ил Дархан истипиэндьийэтэ олохтонно. Ол курдук, бу истипиэндьийэ, сэтинньи 25 күнүгэр, сэттэ олоҥхоһукка, сэттэ оһуохай этээччигэ уонна сэттэ тимир ууһугар аан бастаан туттарылынна. 2027 сылга диэри эпос уонна ускуустуба Арктикатааҕы киинин салалтатынан Олоҥхо Дьиэлэрин биир кэлим тиһигэ тэриллиэҕэ. «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхону хос бэчээттээн таһаарыы уонна бу олоҥхо матыыбынан сахалыы операны туруоруу үбүлүөйдээх сылга Саха сирин олохтоохторугар дьоһун бэлэх буолуохтара. Оттон Саха сирин норуоттарын тылларын уонна култуураларын үйэлээх баайын сыыппараҕа киллэрэр киин аһыллыыта аныгы технологиялар көмөлөрүнэн олоҥхону өрө таһаарар кыаҕы үөскэтиэҕэ.

Ийэ диэн сүрдээх киэҥ өйдөбүл. Ийэ – олох туллар тутааҕа. Ыал күнэ-уота, сылааһа – барыта ийэ. Ийэ сылаас илиитэ олох кэрэтин, сырдыгын, араас өҥүнэн, ырыанан, хоһоонунан айар, бичийэр. Ийэ улуу таптала олох эйэлээх сарсыҥҥытын, сырдык кэскилин түстүүр, үтүөкэннээх дьону иитэн таһаарар. Ийэ тылга, ийэ дойдуга, норуокка, норуот айымньыларыгар, олоҥхоҕо таптал ийэттэн үөскүүр, ийэттэн салаллар. Иэримэ дьиэҕит илгэлээх буоллун, оттубут оһоххут уота үс дойдуну сылааһынан куустун!

Түмүкпэр, бүгүн ыытыллар пуорум бары кыттааччыларыгар биһиги омукпут култуурунай куода – саха омук киһи буолар килбиэнэ, өлбөт-сүппэт силиһэ, тускулаах туруга кистэнэн сылдьар Олоҥхобут сайдарыгар киэҥ далааһыннаахтык толкуйдаан, тыын суолталаах быһаарыылары ылынарга анаммыт таһаарыылаах үлэҕитин үрдүктүк сыаналыыбын.

Эһиэхэ тус бэйэҕитигэр уонна чугас дьоҥҥутугар ситиһиилэри, доруобуйаны, или-эйэни, уйгу-байылыат олоҕу, дьолу-соргуну ис сүрэхпиттэн баҕарабын!», – диэтэ Ил Түмэн Бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта.

Ити кэнниттэн Антонина Афанасьевна олоҥхону сайыннарыыга кылааттарын киллэрбит дьоҥҥо Ил Түмэн аатыттан махтал суруктары туттарда.

Ил Түмэн Арктика дьыалатыгар уонна аҕыйах ахсааннаах норуоттар боппуруостарыгар сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Елена Голомарева эҕэрдэ тылын эттэ:

«Үтүө күнүнэн, убаатсабыллаах пуорум кыттыылаахтар! Сахабыт норуотун ис тутулун, ис эйгэтин тутар улахан кэпсэтии буола турар. Мин бүгүн улахан трибунаттан махтаныам этэ Ил Түмэммит бастакы бэрэссэдээтэлэ Александр Николаевич Жирковка. Кини олоҥхобут, ийэ тылбыт чөл хааларыгар улахан кылааттаах. Ону таһынан, аттыбар үлэлэһэ сылдьар улахан учуонайдарга, табаарыстарбар махтанабын. Биһиги бииргэ үлэлэһэн наһаа үчүгэй сокуоннары таһаарбыппыт. Чуолаан, Ульяна Алексеевна Винокурова Саха сиригэр култуураны, науканы сайыннарыыга үгүс сокуон ааптара буолар. Биһиги учуонайдарбыт, ыччаттарбыт үлэлии сылдьар таһымнара наһаа үрдүк диэн бэлиэтиибин. Бу пуорумҥа кыттан Сахабыт сирин дьонунан-сэргэтинэн киэн тутуннум», – диэн эттэ сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлэ.

Ол кэннэ Елена Христофоровна Арктика дьыалатыгар уонна аҕыйах ахсааннаах норуоттар боппуруостарыгар сис кэмитиэт бэрэссэдээтэлин аатыттан олоҥхону үөрэтиигэ, үйэтитиигэ уонна тарҕатыыга кылаатттарын киллэрбит дьоҥҥо бочуоттаах грамоталары, махтал суруктары туттарда.

***

Ил Түмэн пресс-сулууспата

Обсуждение • 1

Добавить комментарий
  1. Ну ну

    Онтон “Ага – Олох – Олонхо”, “Ого – Олох – Олонхо”,.. Олонхо для пиара великий простор. Всем хватит. Кладезь. Хотя, кажеться, кой кому уже надоедает, раз уж к женщинам средне – актуального номенклатурного ряда на попользование перешло..

Оставить комментарий    

Шиномонтаж Левша

СахаСтройПлит
Cтоматология 32
«Стоматология Все 32»