Курс валют
$
106.19
0.99
112.02
0.78
Курс валют
Курс валют
$
106.19
0.99
112.02
0.78
Меню
Поиск по сайту

ДЬОЛЛООХ УРУУКАП ЧАҔЫЛ СААҺА

13.12.2022 12:47 1
ДЬОЛЛООХ УРУУКАП ЧАҔЫЛ СААҺА

Ахсынньы 7 күнүгэр Саха норуодунай суруйааччыта, ытыктабыллаах киһибит Сэмэн Уруукап төрөөбүтэ 95 сааһын бэлиэтээтибит. Туох-ханнык хамыыһыйа тэриллибитин чопчулаабатаҕым эрээри кини төрөппүт оҕолоро, кийииттэрэ, сиэннэрэ туох даҕаны үрдүк таһымнаахтык, улахан тапталынан араас тэрээһиннэри ыыттылар диэн бэлиэтиибин.

Орто дойду олоҕор толору Дьолу билэн, ыймахтаан ааспыт киһинэн буолар Сэмэн Уруукап. Ол дьолун туоһута – кини оҕолоро. Олоҕун аргыһын, тапталлаах кэргэнин Мария Спиридоновна Арбыкинаны кытта туйахтарын хатарар алта үтүө дьону иитэн таһаарбыттара холобур эрэ буолуон сөп. Аҕаларын айымньыларын сыа-сым курдук тутан, кини ааҕааччыларын кытта ситимин быспакка сылдьалларыттан киһи эрэ астынар. Кинилэр Сэмэн Уруукап дойдуга, олоххо таптал туһунан хоһооннорун кинигэтин сиэпкэ илдьэ сылдьан ааҕар курдук кээмэйгэ бэчээттэтэтэн таһааран, байыаннай эпэрээссийэҕэ сылдьар уолаттарбытыгар ыыппыттара хайҕаллаах. Улуу бэйиэппит Ийэ тылынан суруйбут айымньылара кинилэр ис куттарын бөҕөргөтөр күүстээхтэрэ биллэр.

“Миигин кинигэ киһи оҥорбута”, – диирэ улахан суруйааччыбыт. Сэмэн Тиитэбис курдук Пушкиҥҥа сүгүрүйэр, кини айымньыларын толору билэр саха киһитэ ахсааннаах. Аҕыс уонус хаарын уулларан олорон “Евгений Онегин” поэманы тобус толору нойосуус ааҕара сөхтөрөрө. Сөбүлүүр поэматын сүрүн геройун Евгений аатын уоллаах кыыһыгар биэрбитэ элбэҕи этэр, ону тэҥэ тапталлаах кыыһын Татьяна Ларина аатынан сүрэхтээбитэ биллэр.
1927 с. Үөһээ Бүлүү Тамалакааныгар төрөөбүт-үөскээбит киһи бу киэҥ билиититтэн, сайдыытыттан, үрдүк таһымыттан сөҕөн, айылҕа анаан биэрбит киһитэ диэн билинэбит. Биллэрин курдук, кини Москубаҕа аатырар Горькай аатынан литэрэтиирэ институтун ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбитэ.

Уруукап юбилейын чэрчитинэн СМАРТ аныгы бибилэтиэкэҕэ буолбут саҥа кинигэтин сүрэхтэниитигэр саалаҕа толору киһи мустубута. Тэрээһини национальнай бибилэтиэкэ үлэһитэ Сардаана Алексеева олус үчүгэйдик, геройун толору арыйан ыыппыта. Манна улуус баһылыга Владимир Поскачин дьокутаат буоларбар чопчу өҥөлөөх этэ диэбитэ Сэмэн Тиитэбис тапталлаах Үөһээ Бүлүүтүн өрө таһаарар кыахтаах киһи диэн өтө көрүүтүн туоһута буолар. Улуус баһылыга Сэмэн Тиитэбис тус айымньыта өссө элбэх буолуоҕун тылбааска охтубута диир. Этэр киһи эттэҕинэ оннук буолуо эрээри тылбааска мээнэ киһи ылсыбат. Пушкин курдук гений аймыньыларын сахалыы саҥардарга онуоха сөптөөх билиилээх, таһымнаах буолуоххун наада. Сэмэн Уруукап тылбааһа баар буолан Пушкин, Лермонтов, Блок, Шекспир, Руставели о .д.а. суруйааччылар уу сахалыы саҥаран, саха кутун туппуттара. Сэмэн Уруукап тылбааска суолтатын өйдүүр буоланнар, оҕолоро Тамалакаан бибилэтиэкэтин кытта бииргэ өрөспүүбүлүкэҕэ тылбаас күрэҕин тэрийбиттэрэ. 46 улахан дьонтон, 16 оскуола оҕолоруттан тылбаастар киирбиттэрэ. Жюрига биир идэлээхтэрбин Наталья Михалева-Сайаны, Афанасий Гуринов-Арчыланы кытта үлэлээбит киһи эттэхпинэ олус да таһымнаах тылбаастар киирбиттэр! Бэриллибит биир Пушкин хоьооонун араастык да хоһуйуохха сөбүттэн сөхпүтүм. Сахабыт тыла оннук баай, доҕоттор! Бу үлэни көрөн олорон мин Владимир Поскачин саха тыла сүтүө суоҕа диэн эрэллээхтик эппитин кытта сөпсөһүөхпүн баҕардым.

К*
(көҥүл тылбаас)

Эриэккэс ол күнү өйдүүбүн,
Эйиигин аан бастаан көрбүппүн,
Элэгэс түгэни туппуппун,
Эн кэрэ дьүһүҥҥүн сөхпүппүн.

Санааргыыр, айманар күннэрбэр,
Санньыара хараастар кэмнэрбэр,
Эн нарын куоласкын истэрим,
Эйиигин түһээммин көрөрүм.

Сыл-хонук элэҥнээн ааспыта,
Сыыйыллар мин ырам өспүтэ,
Эн нарын куолаһыҥ сүппүтэ,
Эриэккэс дьүһүнүҥ куоппута.

Ол онтон элбэх күн ааспыта,
Олоҕум бытааннык сыыллара,
Төлөннөөх иэйиини билбэккэ,
Тапталы, олоҕу туойбакка.

Эйигин соһуччу көрүстүм,
Эмиэ, дьэ, дууһалыын долгуйдум,
Элэгэс түгэни мин туттум,
Эн кэрэ дьүһүҥҥүн мин сөхтүм.

Сүрэҕим эдэрдии долгуйар,
Сүр күүскэ тэбиэлиир, нүөлүйэр:
Төлөннөөх иэйиини мин биллим,
Тапталы, олоҕу мин туойдум.

“Я помню чудное мгновение…” Ксана Саввина, күрэх кыайыылааҕын көҥүл тылбааһа.

Сэмэн Уруукап 95 сааһа саҥа сүүрээни сахта, куту-сүрү өрүкүттэ, дууһаны аймаата. Махтал!!!

***
Айталина Никифорова-Шадрина

Обсуждение • 1

Добавить комментарий
  1. Семен Руфов

    То5о Уруукап? Уруупап (Уруупоп) буолбатах дуо?

Оставить комментарий    

Шиномонтаж Левша

СахаСтройПлит
Cтоматология 32
«Стоматология Все 32»