Баку, Москва… “Аэрофлот”

Дьэ, саҥа “һуу” диэн туохха-туохха баран, туохха-туохха түбэһэн, тугу көрөн-билэн кэлбиппин саҥардыы сааһылаан эрэбин. Хаһан да маннык эрэйдээх, тыҥааһыннаах, кутталлаах даҕаны айаҥҥа  сылдьа илигим, инникитин сылдьыбатым да буоллар диэн баҕа санаалаахпын. “Куһаҕан уопут эмиэ уопут”, – диэн уоскутунуохха эрэ сөп.

***

Бу иннинэ урукку Союз республикаларынан этэҥҥэ сылдьан кэлбит буолан, бу да сырыыга табыллыа, дьон барыта биир диэн санаанан салайтаран Азербайджаҥҥа, Каспийга баран кэлиэххэ диэн быһыырдым. Эрдэ Беларусь, Казахстан, Кыргызстан  дойдуларыгар сылдьан, сынньанан, саҥаны-сонуну билэн, дуоһуйан кэлбиппит. Төһө да техническэй, технологическай, туристическай инфраструктура өттүнэн бу республикалар сайдыылаахтар ахсааннарыгар киирбэтэллэр да, онно КИҺИ баар этэ, киһи киһиэхэ киһилии сыһыана. Онон олох-дьаһах табыгаһа суох түбэлтэлэрэ улаханнык аахсыллыбатахтара.

Оттон бу Азербайджаҥҥа – КИҺИ ханныаа эрэ быыкаай кылахачыҥныыр: түөн саҕа үтүө санаа уонна тэбиэн саҕа хара санаа.

Баай уонна дьадаҥы араастаһыыта ынырык, харчы ыар тыыныгар баттатыы, ол туһугар албын-түөкэй майгы, оҕоҕо-дьахтарга хаҕыс, баттабыллаах сыһыан, көрүнньүк фасад, кирдээх олбуор…

***

Бастаан интернетинэн көрөн, арыый ыраас муоралаах, дэхси кытыллаах Бузовны диэн сиргэ квартира устубуппут. Биллэриигэ көрдөххө килэйэн-халайан сүрдээх. Чугастыы аһыыр сир арааһа, маҕаһыын-лааппы толору, харабылланар, хараллар пляжтаах диэн этэ. Уопсайынан, хара маҥнайгыттан кэлиэхпитигэр диэри Букиҥҥа баар биллэрии хаартыската да,  инфраструктурата да биирэ да сөп түбэспэтэ.

Сабыылаах территорияҕа үстүү этээстээх дьиэлэргэ этээһинэн арааран куортамныыллар эбит. Этэҥҥэ бородуукталыы барар сир чугаһа 10 биэрэстэ, аһыыр сир “арааһа”: фастфуд, меню диэтэххэ ыгдах гыналлар, 40 аллараа саастаах дьон нууччалыы “чот” да диэни билбэттэр эбит. Арай Россияҕа кэлэ-бара сылдьар дьон  уонна сэбиэскэй кэминээҕи дьон нууччалыы саҥараллар. Онон хара маннайгыттан тыл, быһаарсыы өттүгэр уустук буолуоҕа сэрэйилиннэ. Кыанар да дьон буоллун, кыаммат да буоллун хара маҥнайгыттан дьиэ куортамнаабыт интернет-сыһыарыыттан “отмена брони” көрдүүллэр. Бырыһыан төлөөмөөрү. Эмиэ хайдах эрэ. Уһуну-киэҥи саныыр киһи оттон аан дойду барыта туттар Букинын албынныа суох этэ.  Төһөнөн үчүгэй отзыв баар да, соччонон рейтиниҥ үрдээн, туристар сырыылара хойдуохтаах этэ. Ону оннук гымматтар. Тоҕо диэтэххэ, сымыйалыыллара тахсан кэлиэҕиттэн куттаналлара буолуо: хартыынаҕа биир, олоххо атын.

Бастаан түспүт дьиэбит хаһаайына   54 саастаах төрөл, тараҕай киһи (уопсайынан, эр дьонноро үксэ тараҕайдар), экономическай наука кандидатабын дэннэ. Аата – Шахин Мусаев, 90-с сылларга Германияҕа олоро сылдьыбытым, аҕам профессор этэ, Москваҕа докторскайын көмүскээбитэ диир, нууччалыы үчүгэйдик саҥарар. “Мин дьону кытары кэпсэтээри дьиэ куортамынан дьарыктанабын, хобби курдук. Сүрүн бизнеһим стеклопакет оҥоруу, туруоруу”, – диир. Куортамныыр дьиэтин бастакы этээһигэр дьиэ кэргэнинээн олорор. Түөрт күн тухары оҕолоро сылдьаллара көстөр, оттон ойоҕун  биирдэ да көрбөтүбүт, ханнык хаппахчыга тута сытара буолла диэх айылаах.

Буоларын курдук дойду, омук майгытын билээри бу киһилиин кэпсэттибит.  “Манна кимниин да ирэ-хоро кэпсэтэр кыах суох”, – диир. Бу киһи эппититтэн, кэпсээбититтэн да  уонна илэ харахпытынан көрбүппүтүттэн түмүк оҥордоххо – дьон олус түнкэтэх, улахан үөрэҕэ, билиитэ, сайдыыта суох. “Эбэм 12-лээҕэр кэргэн тахсыбыт, ийэм- 14-гэр. 15-гэр миигин төрөөбүтэ”, – диэн кэпсээнин быыһыгар субурутан ааспытын истэн хайдах эрэ иэним тарта.  Бу өссө сэбиэскэй саҕана маннык майгылаах омук. “Аҕам элбэх оҕолоох, ийэм киниэхэ икки оҕону баттаһан төрөөбүтэ, аҕам эрдэ өлбүтэ, ийэбиттэн быдан саастаах этэ”.  12-14 саастаах оҕолору хоонньуга уктар оҕонньоттор, быыкаай кыыстарын эр киһиэхэ уган биэрэр аҕалар… саха саныырыгар дьиикэй быһыы.

Ш. Мусаев

“Билигин хастарыгар тахсаллара буолла, билбэтим, 16 эҥин быһыылаах”… Бу үөрэхтээх-хаардаах, интеллигенцийэлэрин бэрэстэбиитэлин саҥата. Билбэт, билэ да сатаабат.  “Мин иккис ойоҕум. Бастакыбын кытары арахсыбытым. Ийэтэ наһаа орооһор этэ”. Бука ийэ барахсан кыыһа олус үчүгэй сыһыаҥҥа түбэспэтэҕин көрөн орооһон эрдэҕэ, ээ. “Арахсан баран оҕолорбун – икки уолбун былдьаан ылбытым. Кыайан көрөр кыаҕа суох этэ. Билигин улааттылар уонна ийэлэригэр төннөр санаалара суох”. Дьэ кытаанах тыллар. Ийэттэн оҕону былдьаан ылыы…

Пляжка үксэ олохтоохтор дьиэ кэргэннэринээн кэлэн сөтүөлээн бараллар. Кыыһа уонна аҕата сылдьар диэбитиҥ кэргэнниилэр буолан хаалаллар. Биир күн аттыбытыгар оннук ыаллар зонтик анныгар олордулар. Оҕонньор дьахтарын бэйэтин тылынан тохтообокко мөҕөр, анарааҥҥыта туох эрэ диэн хардарбытыгар нууччалыы “закрой рот!” диэн баргыытыыр. Дьахтар үс кыра оҕотун кыбыммытынан хараҕа ууланан төттөрү пляжтан таҕыста.

Көрдөххө аныгылыы таҥна-сапта сылдьар курдуктар да, дьахталлар эбэтэр тыйыс көрүҥнээхтэр (ордук саастаахтара), эбэтэр хайдах эрэ санньыар харахтаахтар. Холкутук, мичээрдии сылдьар дьахтар баар дуу… Бары бэйэлэрин дьиэ кэргэттэрин иһинэн эрэ сылдьар курдуктар. Биир тыллаах, биир саҥалаах омук эрээри биир зонтик анныттан атын зонтик анныгар олорор дьону кытары кэпсэппэттэр, алтыспаттар. Дьахталлар оҕолорун бэрийэллэр, эр дьон туспа баран футболлууллар,  күлэллэр-салаллар.

Бакуга харахтара да көстүбэт хара таҥастаах дьахталлар сылдьаллар. “Ити иранецтар, сириялар. Биһиги исламы тутуһар дьахталларбыт сирэйдэрэ көстөр. Биһиги светскай государствобыт. Итэҕэлбит ислам эрээри аныгы дойду сокуонунан олоробут”, – диэн Шахин этэр. Бакуга кырдьык дьон таҥна-сапта сылдьара аныгылыы. Ол эрээри боростой, муодунайа суох. Маҕаһыыннарыгар араас бренд син балай баар эрээри быһыыта-таһаата судургу, бука олохтоох дьон менталитетынан таҥас аҕалыллар быһыылаах. Холобур, Алматыга казашкалар наһаа бэйэлэрин көрүнэр, муодунай буолан  таҥас-сап да эгэлгэтэ этэ.

Бакуга кырааскалаах баттахтаах, оҥостубут-туттубут мааны дьахталлар син көстөллөр. Ол гынан баран дьиэҕэ киирэргэ күлүүһэ суох, хаһан эр киһитэ сыаналаах массыынаттан мырдыҥнаан тахсарын кэтэһэн подъезд иннигэр  саҥата суох кэтэһэн тураллар. Массыына ыыта сылдьар дьахтар бэрт сэдэх көстүү.

Дойдуларыгар, айылҕаларыгар, оннооҕор исламнарыгар сыһыан үрдүнэн-ардынан диэн көрдүм. Субу олорон аһаан баран бөхтөрүн-сыыстарын хомуйбаттар. Киргизтэр ол чааһыгар сирдэрин-уоттарын олус ытыктыыллара, таптыыллара, сүгүрүйэллэрэ көстөр этэ. Холобур, азербайджаннар мечет таһынан ааһан иһэн элбэх киһи мустубутун көрөн “ээ, арба бүгүн бырааһынньык этэ, умнан кэбиспиппин” диэн тыл ыһыкталлар. Религияларын бобор-хаайар өттүн сытайан туран тутуһаллар быһыылаах, ордук оҕону-дьахтары баттыыр өттүн, оттон ис духуобунай суолтатын өйдүүр, ылынар таһымҥа тиийэр кыахтара өссө суох быһыылаах. Хайдах эрэ барыта үрдүнэн-аннынан чалымнатыы.

Хас биирдии омук дойдутунан киэн туттар, үчүгэйин көрдөрө сатыыр. Бу дьон буоллаҕына, хайдах эмэ гынан туһана сатыыр ааттаахтар. Көрдөрөн туран албын-көлдьүн. Уопсай национальнай дьоһуннара суох, барыта көрүнньүк курдук.

Бакуга араас эриэхэбэй быһыылаах Москва-ситигэ майгынныыр үрдүк дьиэлэри туппуттар. Нефтяной компаниялар туталлар эбит уонна президент кыыһа проектыыр үһү. Олор үксүлэрэ кураанах тураллар, арай халлаан хараҥарыыта былаахтарын тыктарар экран оҥорбуттар. Үҥэр таҥаралара – Турция. Турция былааҕа хайаан да Азербайджаннарын былааҕын кытары сэргэстэһэ турар. Онон сылыктаатахха политиканы, холобур, Нагорнай Карабах боппуруоһун даҕаны, туроктар көмөлөрүнэн быһаарсаллара сэрэйиллэр.

Ыччат туроктыы, английскайдыы үөрэтэн Турцияҕа, Европаҕа үлэ көрдүү барар эбит. Орто хамнастара дьон тылыттан 350 манат (18 тыһ. солкуобай курдук), официальнай статистика үс төгүл элбэҕи көрдөрөр эбит.

“Манна биһиэхэ ханнар уонна султаннар былаастара, – диэн боростой дьон этэр. – Оппозиция эҥин диэн суох, үөскүөн иннинэ суох оҥороллор”. Алиевтарын мэтириэтэ, кини аатынан порт, кини аатынан собуот… тугу-тугу ааттаабатахтарый диэх курдук. Атын улуу бөлүһүөктэрэ, салайааччылара, полководецтара суох быһыылаах? Билигин Алиев уола президеннии олорор эбит. Былаас, харчы, баай нэһилиэстибэнэн барар дойдута эбит.

Быйыл Бакуга улахан аан дойдутааҕы климатическай форум буолуохтаах эбит. Онно нефтяной вышкаларын, ньиэп хачайдыыр сирдэрин кумаҕынан кутан, турбаларын уларытан кырааскалаан үлэ бөҕө ыыппыттар. Бэл, государство суотугар электромобиль атыылаһан Эргиэн Дьиэлэрин аттыгар булгуччу бачча-бачча туруохтаах диэн ирдээбиттэр. “Оо, урут бу ньиэп хачайдыыр сири көрүөххүт этэ, барыта мазут, кир-хох ынырык этэ. Бу саҥартылар, форум буоларын иһин”, – дииллэр. Аны балаҕан ыйыгар формула-1 ыытабыт диэн куораттарын аҥаарын сеткалаан кэбиспиттэр. Ол иһигэр оҕоҕо аналлаах тэрилтэлэрин кытары суолтан-иистэн быһыталаабыттар. Биһиэхэ. оҕо тэрилтэтин тыыттахтарына улахан айдаан тахсыах этэ.

Соҕуруу дойдуга фрукта дэлэй буолуо диэбиппит да, арбузтан уонна дыняттан ураты суоҕун кэриэтэ. “Биһиги дьоммут барытын Россияҕа ыыта олороллор. Дойдуларыгар тугу да хаалларбаттар”, – диэн экономическай наука кандидата Мусаев этэр. Ол эмиэ бу омук харчы туһугар эрэ олорорун туоһулуур. Бэйэ оҕотун аччык хаалларыы, аһын барытын ыалга биэрии саха өйүгэр баппат.

Бузовны уонна Баку кэнниттэн иһирдьэ киирэн Нафталан диэн ньиэптэн оҥоһуллар убаҕаһынан эмтиир санаторнай куораттарын баран көрдүбүт. Бакуттан тахсан 5 чааһы быһа массыынанан айаннаатыбыт. Сирдэрэ-уоттара күрэҥ, мастара-отторо кубархай. Үксэ пихта дуу, бэс дуу үүнэр эбит, онтулара эмиэ соччо улахана суохтар. Уопсайынан олохтоохтор, дойду иһирдьэ өттүн диэки баран истэххэ,  үксүлэрэ наһаа кыра уҥуохтаахтар, бэл статистиканан азербайджаннар төрүөхтэрэ 4 см кыччаабыт диэн интернеккэ суруйаллар эбит.

Ньиэп хостуур вышкалара муораҕа тураллар, кытыла туус, тураҥ, уута болоорхой. Хас да дэриэбинэлэри аастыбыт. Былыргы сэбиэскэй саҕанааҕы сиипир сарайдаах иҥнэл-таҥнал түспүт дьиэлэр, быраҕыллыбыт бааһыналар. Бэрт сэдэххэ уурбут-туппут курдук дьиэлэри, үүнүүлээх буолалары көрүөххэ сөп.  Ол тухары уулуссаҕа биир да саараама дьахтар да, оҕо да көстүбэт! Барыта эр дьон онно чөмөхтөһөн тураллар, манна төбүрүөннээн олороллор. Уонна “Жигули” массыына буолунай, дьэ үчүгэйдик мунньа сатаабыттар.

“Сан Сити Нафталан” диэн санаторийга хонор буоллубут. Европейскай кухнялаах, саатар киһилии миин, хааһы сиэхпин диэн буолла. (Манна диэн эттэххэ, төрүт астара барыта сыалаах-арыылаах, тугу барытын бараннарын хоргунугар буһараллар эбит, онон, биһиэхэ, кыра оҕолоох дьоҥҥо букатын эрэй буолла).  Манна кэлэн дьэ мусульманнар эйгэлэрэ ырылхайдык көһүннэ. Дьахтар чааһа, эр киһи чааһа, эр киһи бырааһа, дьахтар бырааһа диэн араарыы… Биир бэйэм бу сиргэ барымаҥ диэм этэ.

Уопсайынан, бу дойдуга эр киһитэ суох сылдьар кутталлаах эбит. Кыргыттарга оһуоба. “Пандемия кэнниттэн” эр дьон дьахтарга кыыллыы сыһыана өссө бэргээбит. Биллэр ырыаһыттара, блогер дьахталлара 50% азербайджаҥкалар наар атаҕастабылга олороллорун, ол туһунан саҥарбаттарын туһунан, онно сокуон, полиция хараҕын симэрин суруйаллар ахан эбит. Уонча эр киһи хас да сылы быһа кыра оҕону күүһүлээбиттэрэ биллэн айдаан тахсыбыт да, олортон биири эрэ тутан хаайбыттар.  Дьэ, дьиикэй быһыы.

Хата биһиги эһээбит баар буолан дурдалаах-хаххалаах курдук сананан сырыттыбыт. Дьахтары, оҕону соҕотоҕун сырыттаҕына киһи диэн көрбөттөр эбит. Сыалаах-арыылаах харахтар эр киһи баар буоллаҕына эрэ биирдэ халбарыйаллар. Кэлин интернети хастахха Азербайджаҥҥа дьахтарга сыһыан хайдах курдук ынырык хабааннааҕын билэн киһи дьиксинэр. Дьахтары, оҕону баттыыр, атаҕастыыр омук хаһан да сайдар кыаҕа суох.

***

Соччото суох дойдуттан түргэнник бара охсуохха диэн Москвалаатыбыт. “Аэрофлот” хампаанньа сөмөлүөтүнэн Шереметьевоҕа кэллибит. Туох да улахан, баараҕай аэропорт, аҥардас уһуна 3700 м, иэнэ 500 тыһ. кв. м. Бакуттан 4 чааһы быһа көтөн, хаһан пааспар хонтуруолун ааһан, сылайан-элэйэн, быстан, оҕолору, кырдьаҕаспытын сынньатаары, суунаары чугастыы “Космос” гостиницаҕа таҕыстыбыт. Сатахха аспытыгар табыллыбакка кыраларбыт истэринэн моһуогурбуттара.

Бакуттан үргүлдьү регистрацияланан посадочнай талоннаах сылдьабыт. Көтүөхпүт чаас иннинэ төттөрү саккыраһан киирдибит. Уһун досмотры ааһан, түгэх баҕайы турар  119 тахсар ааҥҥа (талоҥҥа суруллубутунан) өөр да өр хааман тиийдибит. Посадкаҕа тахсар аан үрдүгэр таблону көрөбүн да “Дьокуускай” диэни олох булбаппын.  Туох да биллэрии суох. Ону сэрэхэдийэн, төннөн үөһээ ыйанан турар улахан таблону баран көрбүтүм олох да “102 выход” диэн уларытан кэбиспиттэр. Буут быстарынан аны төттөрү сүүрүү буолла. Эчи уһаабытыын, ырааҕын! Мин обургу оҕобун кытары син посадканы баттастым. Ол да буоллар, сороххут суох диэн дьалты садьыйан кэбистилэр. Эс, хайдах, сүүрэн иһэллэр, кэлиэхтэрэ, биһигини регистрациялаа посадкаҕа диирбин, “Аэрофлот” үлэһитэ букатын истибэт. Дьиҥэ 12 сааһыттан оҕо улахан киһитэ суох көтөр бырааптаах. Саатар оҕобун ыытыахтаах этим. Ол 3 саастаах оҕо, 80-наах кырдьаҕас килэмиэтир аҥаарын төһө түргэнник сүүрэн кэлиэхтэрэ этэй? Чэ, иһэ үлүннэр 2-3 мүнүүтэ хойутаабыттара буолуо.

Кыһыыта диэн пассажирдардаах автобус хоҥно илик, субу өстүөкүлэ аан нөҥүө 10 миэтэрэ турар. Ол онно таһаарбатылар. “Экономнар туорааҥ! Билигин вип-автобус кэлиэ, бизнес-класстарга анаан!” – диэн буолла. Бизнес-класстар: үс-түөрт киһи биһиги кэннибитттэн кэллилэр. Ол бириэмэҕэ өссө  70-чалаах саастаах эбээлэр, эдэр ыаллар, орто саастаах дьон кэллилэр. Ким Сочиттан, ким Калининградтан көтөн кэлбит дьон.

Бизнес-класс пассажирдарын ортотугар Евгений Григорьев, Дьокуускай куорат мээрэ баар эбит. Оҕолору, кырдьаҕастары киллэрбэккэ дьалты анньа турар хампаанньа үлэһитин: “Вы что творите-то? Пассажиры с детьми, пожилые  люди, пропустите их, вот же автобус стоит!”. “Не положено, программа уже закрыта. А вы, бизнес-класс, проходите, пожалуйста”.

Салгыы туох буолбутун пабликтар суруйа сатаатылар. Инньэ гынан 16 киһи мээрбитин кытары автобуһу көрбүтүнэн хаалан хааллыбыт. Евгений Николаевич туруорсубатаҕа буоллар билиэт  атын рейскэ уларытыллыа да суох этэ, гостиницаҕа да илдьиэ суох эбиттэр. Атын авиахампаанньалар, аэропортар посадка аана уларыйбытын аан үрдүгэр таблоҕа таһаараллар, сотору-сотору динамигынан биллэрэллэр, бэл дьон аатын ааттыы-ааттыы посадкаҕа ыҥырар буолаллара. Аһара хойутаабатах дьону бэл туспа кыра массыынанан сөмөлүөккэ диэри илдьэллэрэ. “Аэрофлот” эконом-пассажирдар дии-дии садьыйа турар, бу уун-утары улахан автобус турарын да үрдүнэн. Дьаабы.

“Аэрофлот” саамай улахан государственнай авиахампаанньа уонна саамай боростой дьоҥҥо хаҕыс сыһыаннаах хампаанньа дииллэрин дьэ итэҕэйдибит. “Забота о пассажирах – наш главный приоритет” диэн девизтэрин чуолкайдыахтарын наада ” только бизнес-класса” диэн. Туох баар субсидия харчыта “Аэрофлотка” түһэ турар, сылга 300 млрд кэриҥэ бюджеттан мэктиэлэммит харчыны ыла олороллор. Россия үрдүнэн көппүт сөмөлүөт түһээнэ кинилэргэ түһэр. Государство  туох да баһаам өйөөн олорор государственнай хампаанньата, государство  ыытар социальнай политикатын да тутуһуохтаах, олоххо киллэрсиэхтээх этэ. Президент “Дьиэ кэргэн сылын” биллэрбитинэн да сатахха кыраны-кыамматы өйүөхтээҕэ.

Каассаҕа олорор кыыс этэр: “Саатар “Аэрофлот” претензионнай отделларын утары олоробун. Күн аайы буолунай уочарат. Күн аайы ытаһыы-соҥоһуу, көрөргө наһаа ыарахан. “Аэрофлот” саамай улахан тарифтаах ээ уонна, атын авиакомпанияҕа билиэттэ ылыҥ, “Якутияҕа”, – диэн биһиги сэттэ хойутаабыт “буруйдаахтарга” “Якутиябыт” билиэтин ылларбыта. Хайыахпытый, “буруйдаах” дьон саҥаттан билиэт ыллахпыт.

Киин куораттарга субсидияттан хаһыс да сылын матар “Якутия” авиахампаанньабытынан Дьокуускайбытын булбуппут. Ол рейс улахан аҥаара оҕолор этилэр. Өскөтүн бэйэбит авиахампаанньабыт суоҕа буоллар бу оҕолорго “Аэрофлот” сэттэ бүк ыарахан сыананы төлөтүөх этэ. “Сылга 7 млрд “Якутия” ылар!” – диэн баай депутаттар айдаан бөҕө. Биллэн турар, кинилэр бизнес-клаһынан көтөр дьон айдаарымына. Оннооҕор тутуллар-тутуллубат биир дьиэҕэ 18,7 млрд тэбии турабыт, билигин проектнай сыаната төһө буолбута биллибэт. Авиация хаһан баҕарар элбэх үбү эрэйэр салаа. Бэйэбит авиахампаанньабыт суох буоллаҕына, атыттар үс тириибитин сүлүөхтэрэ, өссө куһаҕаннык сыһыаннаһыахтара, ону өйдүөххэ баара.

***

Бу айан, сырыы кэнниттэн туох санаа үөскээтэ? Бастатан туран, тыыннаах хаалар эрэ туһугар олорор омук – духуобунаһа, киһилии сиэрэ суох. Харчыга хараҥарыы – киһи сиэрин сүтэриигэ тиэрдэр.

Саха былыр-былыргыттан харчыны өлөрөн ылара. Харчы тыына ыар, хараҥа, ону кыайбат, баһыйбат киһини кини сиир, киһи аатыттан аһардар, сүрэҕин мууһурдар. Аан дойдуга бу икки күүc – Харчы уонна Киһи, хаппытаал уонна киһи сиэрин икки ардыгар туох да ынрыктаахай киирсии бара турар эбит. Киһи буолабыт дуу кии буолабыт дуу, биллибэт.  Хараҥа санаа наһаа күүһүрбүт, халыйбыт, киһилии үтүө санаа түөн саҕа кыччаабыт.

Ол да буоллар, ол да буоллар амарах санаа, киһилии быһыы син биир баара, уонна кини киирсэрэ, туруулаһара баар эбит. Өлөн, охтон биэрбэккэ кыраны-кыамматы харыһыйа, көмүскүү сылдьара син биир көстөн ааһара баар эбит. Ол үөрдэр, ол инникигэ эрэли үөскэтэр.

***

Туйаара НУТЧИНА,
Aartyk.Ru